„… зямля наша дасць плод свой…”
жүктеу/скачать 401 Kb.
|
|
Дзеці дробныя асірацелі, Засталіся яны без маці. Маладзіца ў гасподзе новай Новыя навяла парадкі. Стала жонкай яна бусловай. Нарадзіліся бусляняткі. Ды зрабілася сумна гэтак. Просіць мужа: – У край паляцім мы, Дзе пакінула першых дзетак. Прыпаду хоць крылом да радзімы. З буслянятамі прыляцела, Села на сваім азяродзе. Галаву закідвае смела І клякоча, І ў ціхай згодзе Памагаюць ёй бусляняткі Клекатаць: – Кле, кле, кле! – на палеткі Льецца клёкат. – Бы ў нашае маткі Голас, – Кажуць першыя дзеткі. Дай жа ў клетку зловім бусліху,– Дзеці раяцца. З азярода Не ўцякае бусліха. Паціху Захінаюць сетку. З гарода
А на грушыне бусляняткі. Пачакаўшы на моры крыху, Прыляцеў бацька бусел, Бы ў ладкі, Плешча крыламі ды клякоча. У акно як ударыць дзюбай – Шыба дзынкнула па-сірочы. Бусляняткі да маткі любай. І паселі на стол бусляняткі. – Кле, кле, кле,– Цыбаюць на палаці. Дзеці першыя, як ападкі, Плачуць: – Кажуць, ты нашая маці? – Кле, кле, кле, Дзеткі, я ваша мамка, Ды вярнуць мне няўзмогу страту: Зашчапіла кутая клямка Дзверы ў зачараваную хату. Бусляняткам быў край нямілы. Пер'е ў маці ўчарніла гора. …Дзеці вывелі птушак за крылы. Паляцелі яны за мора… Як трываеш? І як хапае ў цябе дабрыні
* * *
За ўсё ў гэтым хуткім жыцці Сваім жа жыццём заплаці, Каб ціха паспець развітацца, Але ў даўжніках не застацца Ў зямлі, Дзе вузельчыкам ты Жыццём завязаны на памяць, Каб мог і наступнік твой цяміць, Што доўг закрычыць з нематы. Прарэжацца голас адчаю І ўзыдуць кругі на кругі. Жыццё нам усё пазычае, Каб смерць спаганяла даўгі. Баюся
Наказ свой напісаць хачу, але баюся І напамінам разбудзіць бяду. Пакуль жыву, Датуль малюся Беларусі І да сваіх з малітвай гэтай адыду. З сабою Беларусь насіў па белым свеце, Дзе толькі я ступаў, Там і яна была. Нашчадак крывічоў, Я меў адно на мэце – Як кужаль, адбяліць і слова дабяла. Каб ручніком кужэльным выцер вочы Наступнік мой і позіркам з'яснеў. Мне сонечнілі дзень І ранішнілі ночы Крывіцкая мілосць, Крывіцкі рупны гнеў. Калі адчую, Што прыйшло маё бяссілле, Прасіць пачну Як самай боскай мілаты, Каб і вятры па-беларуску галасілі, Нудзіліся па-беларуску чараты. Ідзе мой цень замроенай травою, Сцяжына з дому і дамоў вядзе адна. Не томіцца трымаць зялёнай галавою Вушацкі небасхіл Вушацкая сасна. Жыві!
Смех давіцца журбою, Зайздросціць шчасцю гора. Жыві самім сабою, Ты сам сабе апора. З табой твае трывогі, Куды б цябе ні ўпекла. Адны і тыя ж ногі Вядуць у рай, і ў пекла. Бяжыць і пралятае І чарада, і зграя. Рука адна і тая І лашчыць, і карае. Здадуцца зоркі ўночы, Што ў цёмнай місе груца. Адны і тыя ж вочы І плачуць, і смяюцца… * * *
Я – пасівелы бацька дзён маіх, Дзён маладых, Што ў свеце разбрыліся. Чакаю іх, Гукаю марна іх – Мне не сабраць усіх Пры поўнай місе. Ні весткі з невядомай стараны, Дзе будуць дні мае старэць паволі. На бацьку забываюцца сыны, Як быццам не было яго ніколі. З душы не вгнаць, Што сплыло з вачэй. Былая баравіна ные пнямі. Трасуся над сваімі, як кашчэй, Асатнімі распешчанымі днямі. * * *
І пакуль мы старэем, датуль і жывём. Харахорымся, пнёмся, А старасць чакае. П'ём маркоту нагбом, Б'ёмся ў радасць ілбом. Дарагое пітво, Чара ўкоптур цяжкая. Мы залежым усе, як агонь, ад красы, Ад надзеі, нагоды або ад нагодкі. Нас убачыўшы, Ціха старэць лясы. Не старэюць нябожчыкі, Як аднагодкі. Шкада
І зробіцца сябе шкада, Ссівелага каня старога, Калі адчуеш, Як сторога Падступіць да цябе бяда. І кожны рог са ста рагоў Яшчэ цябе не працінае, А ўжо лагода незямная Дыхнула на тваіх багоў. І на цябе дыхнуў той пах, Якім наскрозь прапахнуць мусіш. Не скажаш праўду Дый не схлусіш, Зямлю адчуўшы на губах. Паклон
Паклон кужэльнаму сувою – Бярог і ў сквар, і ў маразы. Іголцы з ніткай суравою Хвала. Я іх за абразы Паклаў бы, Бо на гэтым свеце Нас атулялі І на той Не выпускалі галатой Ад'ехаць у глухой карэце. Пазначыў рупны рух іголкі Хмурыну кужалю ў крыжы, Каб блаславілі шлях анёлкі Аж да апошняе мяжы. Яно
Яно пачаткам маім было. І першым слова мяне сустрэла. Я рос і старэў, А яно не старэла, Было высокім яго чало. Я траціў і набываў сяброў, Былі са мною мае анёлы. Але зрабіўся як вецер голы, Знізеў з вадой забытлівай роў, Дзе я намацваў на броды дно. І зразумеў, Што адно магчыма – Са словамі ціха сустрэцца вачыма, Чакаць, Што на ростань мне скажа яно. Тры цені
У лёгкім змроку, як у сне, Іду з гарачым цемем. Два цені ўперадзе мяне. І сам я трэцім ценем. Як ад забытых хутароў, Ад ліхтароў трымценне. Маё За трох павадыроў Трымаецца знікненне… Думаецца
Думаецца, што й ваўку сярмяжка Знелюбела ў шэрым жыцці. Выйсці з сябе не цяжка, Цяжка ў сябе ўвайсці, Каб потым сярод лам'я Сваё распазнаць імя… * * *
З адной і той жа прыгнечанай гліны Маўкліва сціснутыя цагліны Узносяць бажніцу, Трымаюць турму. І не цагліны таму віною, Што спеў і праклёны За іхняй спіною. Не ў іх пытацца трэба – Чаму? Пазыка
Час пазыку вяртае Са скідкай на страх, А каму аддае, Сам пра гэта не ведае. Залатою манеткай Хадзіла жыццё па руках, І манетка рабілася Медная. Багіня
А мама багіняй была. Куліна – Багіня кухні. Устаючы да святла, Багоўнічала ля катла, Каб з голаду мы не пухлі. Мы – гэта я, певень, кот, Карова, парсюк ды казкі. Вітаючы сонца ўсход, Мы дбалі пра свой жывот, Чакалі ад мамы папаскі. На кут дакульгваў услон, У сенцах мерзлі кадушкі. Булён быў слязьмі бялён. На жар клаў далоні клён. Грэў жарт ад пяра жар-птушкі. Працавітая, што вада, Не ведала мама ні ўседу, ні ўлогу. Хоць першы паспытак рабіла бяда, Да ўшацкай багіні кухні яда, Я веру, прыйшлася б да смаку Богу. * * *
І пасыплецца клопат, Нібыта з сяўні, І наважыцца лёс У айчымы йсці. І затужыш на старасць гадоў Па сям'і Патрыярхальнай да немагчымасці. …Каб, як прысвятак ладзіць, Садзіцца за стол, Мёд адкройваць Спякотнай лядзінаю. Каб галінаю кожнай Трымацца за ствол Радаводнага дрэва – радзінаю. …Каб пачуць, як павук Сабе лапці пляце, Як прабабка-ўніятка моліцца. Каб Гасподзь у душы, Абразы на куце. Хоць на момант Забыцца на могліцы… * * *
Вечаровыя пацеры – Гэта з небам размова. Як на ранішнім шпацыры Пачуваецца слова. Шпацыр той за аблокамі, Дзе ні тлуму, ні пылу, Дзе сваё адгалёкалі Крыўды – Да небасхілу. Адхінуўшыся скрухаю, Сніць душа маладая: Зорнаю пацярухаю Марнасць дзён ападае… * * *
А я, пасівелы дзядоўнік, Стаю пры апошняй вярсце. Яшчэ на зямлі я назоўнік, А мне ўжо займеннік расце… Мусіць!
Цар-звон, Што голасу свайго не чуў ніколі, І цар-гармата, Што ядра не праглынула, Народ вялікі, Што не меў маленькай волі, Двор непрылюджаны, Дзе ні кала, ні шула… Хто марнай марай цараваць Жыве, Той мусіць мець цара У галаве! Задужа
Радзімапрадаўцы, Вам гэта ўсё роўна, За колькі, каго прадаваць і калі. Глядзіць Беларусь – Маладая князёўна, Што вы да запятка ёй не дараслі. За лыжку сачыўкі, За потарг улады Нашчадкаў і прашчураў вы прадалі. Укленчыць рублю папяроваму рады, А срэбранікі ўсё ж са срэбра былі. За трыццаць задужа За фунт сушоных Старых валуёў, А не баравікоў. Трымаць у рублёвых Чарнобыльскіх зонах Вам хочацца ўсіх нас, Як тых здыхлякоў. Вядома, кім сплецена Ваша лапцюжка, Каб тэпаць нячутна На цёмны базар. Так, трыццаць за ўсіх вас Адсыпаць задужа. І дні небазарныя й танны тавар. Суботні вечар Прытушаны вечар суботні
Уцёкшы з будзённай турботні, Прытулак укае настрой. На вулцы ад крокаў старой Субожыўся вечар суботні… Абкладзіны Абкладзіны – смутная праца.
За згорбленаю дамавінай. Ды просіць знямогла магіла Абкласці яе дзернавінай – Зямля ўжо асела, астыла. Мы, будучыя навасельцы Кладоў гэтых, Нешта гаворым: Нам чарка І скварка зямельцы… І кропляю дзелімся з горам. Сарачыны
Сарачыны перад саракамі.
Паплывуць зямных пакутаў крыгі Па рацэ, Дзе берагоў няма. І зямлю перасмыкнуць уздрыгі, І жальба пасеецца сама. Цень адскочыць ад нябачных колаў Астудзіць пякучую жарству. І душа падасца да анёлаў. І надзея выйдзе на траву. * * *
Страх напаў. Змрок найшоў. Ноч залегла намоклай калодкаю. Праз зашклёныя вочкі Каменных кашоў Хоча выліцца Электрасвятло халоднае… Кусман сну Ціхая ласка сына –
Будзе шукаць хутары Цень незабытага страху. Дотыкам вечнага праху Лоб ахалодзяць яры. Збедніцца змрок-ліхвяр. Дол падмяце слата. І праглыне ліхтар Цупкі язык кната. На двойчы сёмым небе ў Алега Маціевіча Вока жмурыцца. Душа піцуе. Пасмы ўгору. Барада набок. Толькі пэндзаль у руках гарцуе, Як перастаялы жарабок. Змрок
А вагар святла журбу хіне, То раздзьмухвае, То цішыць, тушыць Фарбавы пажар на палатне. Успамінам цесна, І цяперака Хочуць як даўжэй застацца там З Елісейскіх поймаў мільянерка І змяя пяшчоты з менскіх дам. Таямніца прыцемку і зерня. Цені на калінавых мастах. Містыка. Містэрыя. Майстэрня. Маці, Маціевіч. Маг. Мастак. * * *
Калі на ўчарнелым лёдзе класнае дошкі, Нібы скарчанелым пальцам завеі, Я крэйдай выводзіў бяскроўныя літары, Надзею цепліў сагрэцца агнём, Што сухім і ўедлівым прыскам Бяліў, Нябачны, наіўныя пальцы. Запылены, як размазняваты млынар, І чуць не чуў, І слухаць не слухаў Скрыпучую крыўду крэйды, Якую зразаў нашчэнт, Выкрасаючы белыя іскры. Ледзь не забытае Іскры гуляюць у жмуркі,
А полымя гарачагрывае Вывіваецца – віх ды віх. У дол узіраюцца зоркі Позіркамі неатухлымі. І коней зоркі шкадуюць, Думаючы, што ў іх Забралі белыя крылы Разам з хамутамі й цуглямі. Зразумеў
Я цяпер зразумеў, Што такое Засохлыя карані – Гэта, калі вада Іх пакідае. Ты паехала, Мне засталося Стаць вартаўніком цішыні. Я пастарэў, Я бяда Засталася са мной, Як і ты, Маладая. * * *
Час паветра не знішчыў. І вякуюць вякі Жывадухі гарышчаў – Галубы й мастакі. Неба стомленым дахам І памостам цвярдым. Перамогу над страхам Святкаваць будзе дым. З воблакамі, з кастрою Тут усе як свае. Міласціну настрою Вышыня падае. * * *
Надзея абяцаць умее, Як не ўлашчвай і не гневай, Надзея падвучыла змея, Як спакусіць Адама Евай. Надзея –
Развідніць шлях блуканца Горкі І так да дрыжыкаў сагрэе, Што ў небе пералічыш зоркі. Хінецца да надзеі вера, Але жартуюць англічане: Надзея – добрае сняданне, Ды незайздросная вячэра. Якубу Коласу Зарнятка просіцца ў раллю з сяўні,
У коласа не пра сябе самога – Пра хлеб надзённы клопат з даўніны, Калі праснак рукою пана Бога Надлоемлены насыціць род зямны. Сярпы, цапы, залеваў бізуны Катуюць колас, ды ў яго святога Займаюцца нябеснай рунню сны. Ды…
Вагаўся, Ці йсці, ці не йсці яму, Ушацкі дождж-марасель. І мне, Не ведаю сам, чаму Прымроіўся млосны Марсэль. Я плыў упоплечкі з хвалямі І ў Падумках у неба заплыў. А ля небакраю быў замак І ў І на падумкі рабіў уплыў. Ці я, ці вецер хакаў, як Хорт? Я чуў і подых, і потых вады. І спіну вечна мокрую Порт Хацеў бы выпрастаць, Ды… Філалагічны дыпціх а Імгненне – І я слязой пацяку І знікну ў расчуленай гліне. Пацалавала мяне ў шчаку Студэнтка-філалагіня. Яшчэ не зусім такі карчаку, Мне стала для радасці мала. Пацалавала мяне ў шчаку, Як дзеда, пацалава… в Тры цюльпаны ад філалагіні, Як намёк сівому цельпуку, Што твая магчымасць ва ўспаміне Выбрыкам ды подбрыкам ку-ку. Тры…
Трохкроп'е нецярплівых знічак На зялёнай прывязі журбы. Задзірае кпіна ўпарта лычык: Не забудзься на часціцу бы. Цяцівіна
Чытаю: Іна – і на Імгненне ціхае нейкае Пачую, як даўніна Іначыць усё і некае. Не! – кажу забыту вякоў Шляхетнага роду цяцівіна. І мутныя вочы крукоў Святлеюць – з смеласці дзівяцца. І памяць кросны снуе, І лесуны барукаюцца. Шляхі разышліся яе З бязроднымі выраканцамі. У прышласць цячы шпарчэй, Грамнічная кроў крывіцкая! Сінечу іконных вачэй Сабачая зграя не выцкуе. У Полацку ціхнуць званы. Пан гром пярсцёнак ёй З мар скуе. І сняцца вешчыя сны. Яна ж недарэмна Снарская! Васіль ды Васілішка Дачушка з бацькам праз акіян
Ці ўсё пачынаць нанова з канца, Як тую куртатую казку пра Бая. Чуллівая хваля Дрыжыць за плыўца… Самота пра страх свой Пакуль што не дбае… Марына
За пазухай у Бога мой настрой.
Зусім неабыякавай карой Ахоўваецца ў дрэва сарцавіна. Дазвольце мне Прысніцца Вам парой, Марына. Вясна паснедае расой сырой, І восень павячэрае хмурынна. Дазвольце мне Хоць выгукнуць парой Імя з марудным мармурам Мары-на! Паляшуцкае Вялічка Васілю Сёмуху Сонца ў воблака з валлічка Выпала паволі. Паляшуцкае Вялічка, Развінай павоі! Не няволь вала цярпення У блуклівым лесе. Хай нямогласці рапеня На тырчаку лезе. Смех устурыць паляжучку, Сцішыць пабягая. Даганяе паляшучку Паляшук да гаю. Маладзець Пружанскі, Мірскі Замкі ўсе гатовы. Разлятаюцца на пырскі Словы Васілёвы. Добра пасвіцца падпаску. Хмельна ў кожнай ятцы. Адгулялі дзеўкі паску, Адкачалі яйцы… Дзяннік
Быццам булён малаком, Снегам прысіўлены трошкі Ранак нясмелага сакавіка. Ручніку невісіцца, Сарвацца з цвіка І на волі Хоць чорту напяцца на рожкі. Як бяліўся, калеў, Калянеў на туманлівых поймах, Дзе ллянела душа, Не забыўся ручнік. Учарнелы ад выспяткаў, Прыгадае дзяннік, Як рыпелася ганку Быць у цішы на соймах… Жняя
Людміле Мазанік Як тая жняя на знядбанай палосцы, Журбы немаўлятка стаіўшы пад полаг, Слугуючы літары кожнай і косцы, Нябытак з нябыту Вяртае тэкстолаг. Ратуе, бінтуе, рэабілітуе І думку, й намёк, І падтэкст, і задуму. Сабой ахвяруе На справу святую, У келлі самоты Пазбыўшыся тлуму. …Пакутныя душы Збавення прасілі. Бядой набрынялае ныла калоссе. …І грэлася Зорка святой Еўфрасінні У жнейчыным зірку, У знейчыным лёсе… Акрааўтограф Туман. Зняверанасць. Самотнасць.
Бярыце гэта ўсё з сабою, Аддайце радасці даўгі. Радзей вітайцеся з журбою. Даверце ласкі ланцугі Зямным імгненням і гадзінам. Іначце самі дні свае, Якія подыхам адзіным На памяць вечнасць раздае. * * *
І толькі ашалелы вецер, Пэўна, І застанецца ў памяці вякоў. Ачахне соллю Хваляванняў пена. І перасохне скруха васількоў. З магіл забытых І намяце навеі ў лістабой, Перачытае Надпісы на плітах І не забудзе ўспомніць Нас з табой. Незабыты экспромт Алегу Лойку Над Сенаю я ўспомніў Шчару І на прыслонку свету – Слонім. І асушыў у думках чару, І пакланіўся тым далоням, Што ціха ўзгадавалі сына, Каб суцяшаў свой Край у горы. І Сена ціхаплынна, слынна Параіла зірнуць на зоры, Якіх не ўгледзіш над Парыжам, А ім над Слонімам – раскоша. Там, гордая сваім прэстыжам, Хмялее свежая пакоша. Спаць цені клаліся ў разоры, І Слонім плыў бяседай ленай, І чокнуцца хацелі зоры З нябачнымі над смутнай Сенай. 01.05.1991 Парыж * * *
І даводзіцца вепруку Трапезу падзяляць сырую. Чорны бусел У хлеўчуку Да наступнай вясны кватаруе. Белавежа прымежным крысом Ад бяды засланяе да часу. Гаспадыні нешта праз сон Шэпчацца пра красу й закрасу. Лыч з крылом Не сіло звяло. Клёкат збег бы пагрэцца ў пушчу. Зажывае для ўзлёту крыло, Лыч, як поўня, цяжэе Для тлушчу… Сабе на дзень нараджэнння Дзён, як знаёмых, менш і менш.
А потым
На гэтай настылай зямлі, У гэтым халодным свеце Нам Госпад дазволіў: Сівейце, Пакуль растуць мазалі, А потым пясок шчырэц Нас прыме ўсіх без разбору. І кожны, Хто з двору, хто з бору, Свой конавы п'е карэц. Сум сочыць, Каб параслі Нябытам і заўтра й сёння, І ў могліц Сышлі з далоняў Магілак глухіх мазалі… Шкляр
Узрост, як шкляр, Стараецца хутчэй Прыцьмела-затуманенай слюдою Зашкліць усё прынадна маладое, Адгарадзіць ад рук і ад вачэй. Глядзіш на маладух, як на ваду Вандроўнік, Што прагнаць не хоча смагу. Жывеш, Як у празрыстым саргафагу, І хлусіш старасці: іду… іду… Дыханне
Здаецца, Рака сабе вены ўскрые. Рыбацкае шчасце Давязвае сетку. Спакойна Зношаныя старыя Пра смерць гавораць, Як пра суседку… Спрыяюць
Пашаны срэбра, няўвагі медзь І дамавіны адкрытасць Спрыяюць бядзе зразумець Няшчадную літасць. * * *
Гэты звон, Як дабравесце вязню, – Звон ключоў, Што адмыкаюць волю. І ланцуг бліскучы Долу бразне. І прамень сагрэе Змрок пад столлю. Звон ключоў На гэтым свеце дзённым І на тым, Дзе час цячэ начамі. Брама ў рай Сустрэне цёмным звонам – Зазвініць Святы Пятро ключамі… * * *
І раптам хлопец малады З абліччам Міхася Стральцова, Расчырванелы ад хады, Узнікне, Быццам выпадкова. І пацяплеюць халады. Замлеюць каташкі марцова. Дамы заселяць гарады, Як дамы Міхася Стральцова. Праступяць праз траву сляды. Ад снегу абтрасецца слова. Пайду да Міхася Стральцова На шклянку думкі. Як тады… * * *
Калі дайсці да рысы, За якой Сябе самога ўжо не будзе шкода, Душу насмеліцца прыняць спакой, І незямной лагоды ахалода Астудзіць пал, Як на гасцінцы пыл, Дзе дні твае ішлі, Падняўшы крыссе. І прыцемна ўсміхнецца небасхіл, Аб стому баючыся апячыся… * * *
Прашчуры стараліся, Каб прашча Камень гневу кінула далей. Продкі ў попрадкі хадзілі Нашча, Пралі нітку лёсу Ды алей Ціснулі на пост Ды на лампадкі, Каб цяплела На душы ў багоў. Моцна Перавязваліся спадкі Ніткай лёсу, Доўгай ад даўгоў. А каму й за што З нас кожны вінны, Дню – за тлум Ці за спакой – начы? Не дадуць адказ, Хоць закрычы, Вусны сціснутыя дамавіны… * * *
Да суму трэба дарасці, Каб зразумець і тых, Якія Аднойчы ўжо дайшлі ў жыцці Да радасці на помах кія. Ды быць любімцамі ў яе Ім не дазволіў сум раўніва. Ім толькі радасці стае Сніць неўгароджанае сніва. Вір задыхаецца гусці, У глыбакосці глухне яма. Да суму трэба дарасці, Як і да сораму, Таксама… * * *
Дзякуй Госпаду за дазвол Папрысутнічаць на бяседзе, Дзе на ўсіх засцілаўся стол, Дзе прыткнуўся я Збоку недзе. Дзякуй Госпаду за дазвол Слова мовіць на той бяседзе, Дзе стагнаў ад рогату стол, Сум яшчэ не прасіўся ў суседзі. Дзякуй Госпаду за дазвол Затрымацца на той бяседзе, Дзе трымаўся, Як плот за кол, Змрок за зорку ў капытным следзе. Час усё скапыціў наўкол. Свет цямнець навучыўся ў медзі. І прыходзіць канец бяседзе. Дзякуй Госпаду за дазвол! жүктеу/скачать 401 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|