Жалпы және жалқы зат есімдер, деректі және дерексіз ұғымдардың атауы. Күрделі атауларда тәуелдік жалғауының қолданылауы.
Деректі зат есім ол біз қолмен ұстап көзбен көре алатын зат.Ал дерексіз зат есім біздің ести алатын сезе алатын зат есімдер. Деректі: кітап, дәптер, қалам, сөмке ж/е т.б. Дерексіз: сезім, парасат, ізет, махаббат.
Жалпы есімдер деп тілдегі әр алуан деректі және дерексіз заттар мен ұғымдарды білдіретін зат есімдер аталады.Мысалы: ағаш, ат, ас, арал, арба, бас, бала, ақыл, сана, түсінік, ер, ес, ет, дала, су, отін, көмір, кеңсе сияқты зат есімдердің бәрі де жалпы есім болады.
Жалқы есімдер деп белгілі бір ғана затты арнай, даралай атайтын зат есімдерді атаймыз.Мысалы: кісі аттары (Асқар, Арлан, Ағыбай т. б.)
үй хайуандарына берілген арнаулы аттар (Тайбуырыл, Теңбілкөк, Ақтабан, Таймас т. б.) өндіріс, мекеме, ұйым аттары ("Еңбек", "Қайрат", "Түрксіб" т. б.) газет, журнал, фильм, кітап аттары мен жеке шығармалардың аттары ("Егемен Қазақстан", "Өркен", "Менің атым Қожа", "Қан мен тер" т. б.) географиялық атаулар (Алатау, Қаратау, Іле, Ертіс т. б.)
қала, көше, алаң аттары (Теміртау, Абай даңғылы, Республика алаңы т. б.)
тағы басқа жалқы атаулар жатады.
Жалқы есімдер мағына жағынан белгілі бір ұғымды білдірмейді, тек бір жеке-дара затты басқа заттардан ажырату үшін қойылған белгі - ат ретінде ғана жұмсалады.
1-тапсырма.Төмендегі мәтінді орыс тіліне аударып, жалқы есімдер-дің астын сызыңдар.
Қазақ балалар әдебиетінің атасы – Ыбырай Алтынсарин. Балалардың көркем әдебиеті Сапарғали Бегалиннен, Өтебай Тұрманжановтан, Сейітжан Омаровтан басталады. Мұзафар Әлімбаев, Бердібек Соқпақбаев, Сансызбай Сарғасқаев, Мұқан Иманжанов, Әнуарбек Дүйсенбаев, Қастек Баянбаев, Сұлтан Қалиев, Әдібай Табылдиев, Марат Қабанбаев, т. б. шығармаларын балалар сүйіп оқиды. «Жыл он екі ай» альманахы, «Мөлдір бұлақ», «Айгөлек» т. б. журналдар беттерінде балалар үшін қызықты шығармалар жарияланады. 2-тапсырма. Әріптерді ауыстыру арқылы сөз құраңыздар.
1. х а с н а - 1. ә д н т и е т і т м -
2. т р е р а т - 2. р н е ө -
3. ұ ң ғ ы ш - 3. ы м у а к з -
4. к т а е р - 4. н к ө е р ре м –
Достарыңызбен бөлісу: |
