3. Мағынасына қарай (по значению)
|
1.Жіктеу (личные)
|
Мен,сен,сіз,ол,біз (біздер),сендер, сіздер,олар
|
2.Сілтеу (указательные)
|
Бұл,сол,ол,мына,мынау,осы,осынау,міне,әні,
әне,сона,сонау,әнеки,
ана,анау
|
|
3.Сұрау (вопросительные)
|
Кім? Не? Неше? Қай?
Қандай?Қалай? Қашан?
Қайсы? Қайдан? Қайда?
Нешеу?Нешінші?
|
4.Өздік (возвратные)
|
өз,өзім,өзің,өзі,өзіміз,өздеріңіз
|
|
5.Белгісіздік (неопределенные)
|
а) бір,біреу,бірдеңе,
бірнеше,біреу-міреу,кейбір,қайбір,
қайсыбір
ә)әркім,әрне,әрқайсы,
әрдайым,әрдеқашан,алдақашан
|
6.Болымсыздық (отрицательные)
|
Еш,ешкім,ешбір,ешқашан,ешқайда,ештеме,дәнеме,ешқайсысы,ешқандай,түк
|
|
7.Жалпылау (обобщающие)
|
Бәрі, бүкіл, барлық, күллі, бүтін, барша, түгел, бар, бүткіл
|
Етістік (глагол) 7-бет.
|
Түрлері (типы)
|
Мысалдар (примеры)
|
1. Тұлғасына қарай (по способу образования)
|
1.Негізгі (непроизводные)
|
Оқы, жаз, бар, кел, бер
|
2.Туынды (производные)
|
Тұзда, гүлде, ойна, ойла, кешік, тазар
|
2. Мағынасына қарай (по значению)
|
1. Негізгі (основные)
|
Ал, қал, көр, сөйле, әкел
|
2.Көмекші (вспомогательные)
|
а) е, ет, де
ә) бол, әкет, тұр, шық
|
3. Обьектіге қатысына қарай (по отношению к обьекту)
|
1.Салт (непереходные)
|
Бар, кел, отыр, жүр, тұр.
|
2.Сабақты (переходные)
|
Жаз, бер, ал, айт, аш, жап
|
4.Іс-әрекеттің орындалуына қарай (по отношению к результату действия)
|
1.Болымды (положительные)
|
Бар, кел, оқы, жаз
|
2.Болымсыз (отрицательные)
|
Барма, барған жоқ, келген емес
|
5. Құрамына қарай (по составу)
|
1.Дара (простые)
|
Жаз,оқы,ойна,гүлде
|
2.Күрделі (сложные)
а) құрама етістік+етістік
(составные глагол+глагол)
ә) құранды есім+етістік
(составные имя+глагол)
б) қосарлы (парные)
в) біріккен (кіріккен)
(сращенно-слитные)
г)Тұрақты (фразеологические)
д)аналитикалық (етістік+көмекші етістік)
аналитические глагол+вспом.глагол)
|
Барып кел, кіріп шық, келіп кет, алып бар, алып кет
Жәрдем ет, қызмет қыл, адам бол
Алдап-сулау, шаршап-шалдығу, ойлап-толғану
Апар, әкел, әпер, бүйт, сүйт, өйт.
Ауыз жаласу, таяқ жеу, жүрек жалғау, опық жеу
Барып еді, айтса еді, оқи бер, алып жібер
|
Етістік – заттың, қимылын, іс-әрекетін білдіретін сөз табы.
Етіс (залог)
Түрлері (типы)
|
Жұрнақтар (аффиксы)
|
Мысалдар (примеры)
|
1.Өздік (возвратный)
|
-ын,-ін,-н
|
Киінді, таранды, жуынды
|
2.Ырықсыз (страдательный)
|
-ыл,-іл,-л
ын,-ін,-н
|
Киінді, таралды, жуылды,
салынды, әкелінді
|
3.Ортақ (совместный)
|
-ыс,-іс,-с
|
Сөйлесті, ойласты, әкелісті
|
4.Өзгелік (побудительный)
|
-дыр,-дір
-тыр,-тір,
-ғыз,-гіз
-қыз,кіз,-т
|
Жуғызды, жаздырды,
айтқыздырды, кескіз,
әкелдір, келтір, жүгірт
|
Есімше (Причастие) 8-бет
Түрлері (типы)
|
Жұрнақтар (аффиксы)
|
Мысалдар (примеры)
|
1.Өткен шақ (прошедшее время)
|
-ып, -іп, -п
|
Барып, келіп, оқып
|
2. Ауыспалы шақ (переходное)
|
-а, -е, -й
|
бара, келе, ойнай
|
3. Мақсат (цели)
|
-ғалы, -гелі,
-қалы, -келі
|
Барғалы, келгелі, айтқалы,
кеткелі
|
4. Мезгіл (времени)
|
-ғанша, -генше,
-қанша, -кеше
|
Барғанша, келгенше,
кеткенше
|
5. Шарт (условия)
|
-майынша, -мейінше
|
Бармайынша, келмейінше
|
Көсемше (деепричастие)
Түрлері (типы)
|
Жұрнақтар (аффиксы)
|
Мысалдар (примеры)
|
1.Өткен шақ (прошедшее время)
|
-ған,-ген,қан,-кен
|
Барған, келген,
айтқан, кеткен
|
2.
|
-ар,-ер,-р,-с (болымсыздық)
|
Бара, келер, айтар,
кетер,бармас, келмес
|
3.Дағдылы (обычное)
|
а) –атын,-етін, -йтын, -йтін
ә) ушы, -уші
|
Баратын, келетін, оқитын,
Барушы, келуші
|
4.Мақсат (цели)
|
-мақ,- мек,- бақ,
-бек, -пақ,- пек
|
Бармақ,келмек,айтпақ,
кетпек
|
Бұйрық рай
(повелительное наклонение)
Соңғы дыбыс
(конечный звук)
|
Дауыссыз (согласные)
|
Дауысты (гласные)
|
Буын (слог)
|
Жақ (лицо)
|
І.Мен
|
айын
|
-йын
|
Жуан (твердый)
|
-ейін
|
-йін
|
Жіңішке (мягкий)
|
ІІ.Сен
|
Ш
|
Ш
|
|
ІІ.Сіз
|
-ыңыз
|
-ңыз
|
Жуан (твердый)
|
-іңіз
|
-ңіз
|
Жіңішке (мягкий)
|
ІІІ.Ол
|
-сын
|
|
Жуан (твердый)
|
-сін
|
|
Жіңішке (мягкий)
|
Қалау рай 9-бет.
(Желательное наклонение)
Жекеше (единиственное число)
|
Соңғы дыбыс
(конечный звук)
|
Дауысты үнді, ұяң (гласные,
Сонорные, звонкие)
|
Қатаң
(глухие)
|
Жіктік жалғауы
(личные
окончания)
|
Буын (слог) көмекші етістік (вспомога
тельный
глагол
|
Жақ (лицо)
|
І.Менің
|
-ғы
|
-қы
|
+м
|
Жуан (твердый)
|
-гі
|
-кі
|
+м
|
Жіңішке (мягкий)
|
ІІ.Сенің
|
-ғы
|
-қы
|
+ң
|
Жуан (твердый)
|
-гі
|
-кі
|
+ң
|
Жіңішке (мягкий)
|
ІІ.Сіздің
|
-ғы
|
-қы
|
+ңыз
|
Жуан (твердый)
|
-гі
|
-кі
|
+ңіз
|
Жіңішке (мягкий)
|
ІІІ.Оның
|
-ғы
|
-қы
|
+сы
|
Жуан (твердый)
|
-гі
|
-кі
|
+сі
|
Жіңішке (мягкий)
|
Болымды және болымсыз етістіктер
( положительная и отрицательная формы глагола)
Болымды етістік
|
Болымсыз етістік
|
Дауысты және үнді дыбыстардан соң
|
Ұяң,үнді дыбыстардан соң
|
Қатаң дыбыстардан соң
|
Сөйле
|
Сөйле-ме
|
-
|
-
|
Ал
|
Ал-ма
|
|
|
Сен
|
|
Сен-бе
|
|
Жаз
|
|
Жаз-ба
|
|
Шеш
|
|
|
Шеш-пе
|
Айт
|
|
|
Айт-па
|
Үстеу (Наречие) 10-бет.
Түрлері (Типы)
|
Мысалдар (Примеры)
|
Тұлғасына қарай
(По способу образования)
|
1. Негізгі (непроизводные)
|
әрең, әзер (еле), әрі (туда, дальше), бері (сюда), дәл (точно), сәл (чуть-чуть)
|
2. Туынды (производные)
|
ескіше (по старинному), мұнша (настолько), жаяулап (пешком), астыртын (подпольно)
|
II. Құрамына қарай
(по составу)
|
Дара (Простые)
|
ерте (рано), кеш (поздно), тым (слишком), ерекше (особенно), басқаша (по другому), қыстай (всю зиму), кешке (вечером)
|
III. Мағынасына қарай (по значению)
|
2. Күрделі (Сложные)
|
а) биыл (в этом году), бүгін (сегодня), бірталай, біраз (немало), ә) анда-санда
(временами), қысы-жазы (зимой и летом) б) алдын-ала (заранее), күні кеше (только вчера)
|
1.Мезгіл (времени)
қашан? (когда?) қашаннан? (с каких пор?)
|
кеше (вчера ), бүгін (сегодня), ертең (завтра), қазір (сейчас), кешке (вечером ), ертемен (с утра), ертесіне (на завтра), таңертең (утром), түнегүні (тогда), жаздыгүні (летом), биыл (в этом году), былтыр (в прошлом году)
|
Мөлшер (количества и меры)
Қанша? Қаншама? (сколько?) Қаншадан? (по скольку?)
|
сонша, соншама (столько?), онша (не очень), едәуір (значительно, намного), бірталай (немало), бір-бірден
( по одному)
|
Мекен (Места )
Қайда? (где? куда?) Қайдан?
(от куда?)
|
әрі (туда), бері (сюда), жоғары (на верху), төмен (внизу), алға (вперед), артқа (назад), ішке (во внутрь), іште (внутри), ілгері (вперед), мұнда (здесь), сонда (там)
|
Сын-қимыл (бейне)(Образа и способа действия)
Қалай? Қалайша? (как?) қайтіп? (каким образам? Каким способом?)
|
әрең, әзер (еле), дереу (тотчас), жедел, шапшаң, тез, жылдам (быстро), кенет (вдруг), түгел (все), ауызша (устно), өзгеше (по другому), осылай (так), тікелей (непосредственно), бірге (вместе), зорға (насилу).
|
5. Күшейткіш (Усилительные) қалай? (как?) қайтіп? (каким? образом?) Қандай? (какой?)
|
аса (очень), нағыз (настоящий), ең (самый), тым (слишком), айрықша (особенный), әбден (совсем, окончательно).
|
|
Мақсат (цели)
Неге? (зачем?) не үшін? (для чего?), не мақсатпен?
(с какой целью?)
|
әдейі, біле тұра (специально), жорта (нарочно), қасақана (назло)
|
7. Себеп-салдар (причины и следствия) Неліктен? (почему? отчего?), не себепті? (по какой причине?) қалай? (как?)
|
Бекерге (напрасно), босқа, текке (зря), амалсыздан (вынужденно), лажсыздан, шарасыздан (поневоле)
|
8. Топтау (Разделительности)
Қалай? Қаншалап? (как?)
|
екеулеп (вдвоем), бір-бірлеп (по-одному), он-ондап по-десять), аз-аздан (по- немножку), бас-басына (на каждого), жұп-жұбымен (по-паром), рет-ретімен (по-порядку).
|
Достарыңызбен бөлісу: |
