Биологиялық объектілерді гендік инженерия әдістерімен құру. Адам белоктарын кодтайтын гендер біржасушалы организмдердің (E. coli, Corynebacterium, Saccharomyces cerevisiae және т.б.) геномына енгізіледі. Нәтижесінде микроб жасушалары адамға тән қосылыстарды – белок гормондарын, спецификалық емес иммунитеттің белоктық факторларын (инсулин, соматотропин, интерферондар, қан ұю факторлары, лактоферрин және т.б.) синтездейді.
Генетикалық инженерияның негізгі кезеңдері
ДНҚ алу (химиялық синтез, мРНҚ-дан, ДНҚ-ны рестриктазамен өңдеу)
Бірдей рестриктазамен клондау үшін векторды сызықтандыру
ДНҚ мен кесілген векторды араластыру
Өзара байланысқан қожайын жасушаларының векторлық молекулаларының трансформациясы
Қожайын жасушаларының көбеюі, трансформацияланған жасушалардағы рекомбинантты ДНҚ-ны күшейту
Ақуыз өнімін алу
Осылайша, генетикалық инженерия адамның денесінен тыс биологиялық белсенді заттарды жасауға мүмкіндік береді.
Гендік инженердің стратегиялық мақсаты — биотехнологиялық өндіріс үшін түбегейлі жаңа биообъект-адам генімен микроорганизм құру. Микроорганизмді мақсатты өнім ретінде таңдағанда бірқатар жағдайлар ескеріледі.
Микроорганизм өнеркәсіптік жағдайларда көп мөлшерде өсетіндіктен және онымен кәсіпорынның көптеген қызметкерлері (биологтар, химиктер және т.б.) байланысқа түсетіндіктен, оның патогенді емес болғаны жөн. Сонымен қатар, микроорганизмнен бөлініп алынған мақсатты гендік-инженерлік өнімде микробтық токсиндердің біркелкі іздері болмауына кепілдік беру керек.
Микроорганизмнің жасушасына енген гені (немесе гендік кластері) бар векторды осы жасушаның эндонуклеазалары жармау керек, яғни. генетикалық материалды сақтау керек. Бұл жағдайда потенциалды продуценттің рибосомалары бөгде материалға сәйкес келетін хабаршы РНҚ-ны қабылдауы керек.
Жасушаға пайда болған бөгде ақуыз (биотехнолог үшін — мақсатты өнім) оның протеазаларымен ыдырамауы керек, яғни бөгде ақуыздарды гидролиздейтін жасушаларды жөндеу жүйелеріне ұшырамауы керек. Мұндай жүйелердің әлсіреуі гендік инженердің өндірушімен жұмысының алдын-ала кезеңдерінің бірі болып табылады.
Бөгде ақуыздың мақсатты өнімін жасушадан қоректік ортаға шығару қажет, бұл оның кейінгі оқшаулануын және тазартылуын айтарлықтай жеңілдетеді.
16. Рекомбинантты ДНК технологиясының негізгі принциптерін тізімдеңіз. Генетикалык инженерия әдістерімен (рекомбинантты ДНҚ технологиясы) жана биообъектілердің кұрылуын сипаттаңыз.
Достарыңызбен бөлісу: |
