«Ер Төстік» ертегісі
Ер Төстік-негізгі кейіпкер: Ерназар- Ер Төстіктің әкесі.Кенжекей – Ер Төстіктің жары. Шалқұйрық –Ер Төстіктің тұлпары. Құба інген –түйесі.
Аңыз-әңгімелер
Аңыз-фольклорлық проза жанры. Онда елдің, тайпа , рудың шыққан тегі, кешкен жолы хақындағы немесе тарихта болған әйгілі адамдар-хан, батырлар, би-шешендер жайындағы , сондай-ақ нақтылы бір жер –су, сол жерде өткен оқиғалар турасындағы шындыққа негізделген, халықтың тарихи жадында сақталған, әйтсе де уақыт өте келе өңделіп, көркемдік сипат алған оқиғалар баяндалады. Қазақ аңыздарына алғаш назар аударғандар – Ш.Уәлиханов пен Г.Потанин. Дербес жанр ретінде М.Әуезовтің еңбектерінде ғана қарастырыла бастады. Кейіпкерлері: Алдар көсе,
Қожанасыр, Қорқыт, Асан қайғы, Жиренше шешен мен Қарашаш т.б
Аңыздың өзіндік ерекшеліктері:
1) Тарихи шындықтан туады;
2) Аңыздың мазмұнын растайтын дерек ретінде айтылатын жердің аты, белгілі қайраткердің есімі, оқиғаның болған кезеңі, өмірде бар деректер болады;
3)Аңызда да ойдан қосылған күшеткіш қоспалар болады, біріақ ертегідегідей қиял емес
Аңыз әңгіміенің өзіне тән еркешелігі: Аңызда тарихи шындық пен қиял араласып жүреді
Белгігі бір адамның атына , іс –әрекетәне байланысты туатын, шындық оқиға мен қиял ғажайын араласып келетін ауыз әдебиетінің түрі: Аңыз әңгімелер
Аңыз әңгіменің қай түріне жатады: Мифтік әңгімелер
Қазақ аңызында кездесетіндер: Асан қайғы, Жиренше шешен мен Қарашаш Алдар көсе, Қожанасыр, Қорқыт
Даналықты, шешендік пен тапқырлықты танытатын аңыз кейіпкері: Жиренше шешен
Қазақ аңыздарындағы қарапайым адамдар бейнесіндегі кейіпкер: Жиренше шешен
Жәнібек ханның «Бұл дүниеде не өлмейді ? » деген сұрағына жауап берген шешен адам?: Жиренше шешен
Жиренше шешеннің ссүйген жары әрі ақылшы серігі: Қарашаш
Жиреншенің_хан_сынағына_түскені»'>Жиреншеге Қарашаштың қазасы жайлы естірту айтатын хан: Әз Жәнібек хан
Жиреншеге қандай жаманат хабар туралы естірте айтылды?- Қарашаш дүниеден өткенде
«Жиренше шешенге Қарашаш сұлудың өлгенін Жәнібек ханның естіртуі» -естіртудің қай түріне жатады?: қарасөз түріндегі естірту
Жәнібектің –Інісі өлген қандай екен?-деген сұрағына Жиренше : Сол қанатың қайырылғаны
-Ағасы өлген қандай екен? -деген сұрағына Жиренше : Оң қанатың қайырылғаны деп жауап берген.
«Қатының өлді , қамышының сабы сынды,»- деген сөз ел аузында кімге байланысты айтылған?: Жиреншеге
Аңыздағы «Сұратқан хан ақымақ па , сұраған сен ақымақ па?» - деген сөзді ненің атынан айтты?: Қаңбақтың атынан
Қаңғырған қаңбақпен сөйлесіп , ханның қателігін бетіне басқан аңыз кейіпкері : Жиренше
«Қайран менің өз үйім, кең сарайым боз үйім» деген аңыз кейіпкері: Жиренше
Аңыз әңгіме: «Жиреншенің хан сынағына түскені»
Еркек қойды қоздатып , хан сынағынан мүдірмей өткен аңыз кейіпкері:Жиренше
Жиренше туралы аңызда аты аталатын ақылды әйелдің есімі: Қарашаш
«Қорықпа! Сиырларды ащы құдықтың басына айдап барып, жалғыздап суар да айналдырып қуа бер, әуелі ішінің қармауы кетер, онан кейін жын аралас су кетер»(«Жиреншенің хан сынағына түскені») -деп айтқан Қарашаш
Алдар көсе қай жанрдың кейіпкері : Аңыз әңгімелер
Халықтың әділетсіз байларды масқаралау, келеке ету тілегенен туған ұнамды, күлдіргі образ: Алдар көсе
Алдар көсе қандай образ: Күлдіргі
Аңыз әңгіме: «Алдар мен шайтан»
«Алдар көсенің шайтанды алдауы» деген аңыздағы шайтанның аттары: Құлан мен Түлен
Алдар көсенің шайтанды алдауына арналған аңыздарды сюжеті мен құрылымы жағынан күлдіргі әңгімеге жатқызуға болады.
Алдар көсенің алдаудағы мақсатын белгілеңіз: қарны тоқ, ақылы жоқтарға тұсау
Шығайбай, бізбикеш деген кейіпкерлерқай аңызға қатысты: Алдар көсе
«Алдар көсе» аңызындағы байдың қызы: Бізбикеш
«Алдар көсе» аңызында : «Отырайын он ай ,»- деп төрге шығатын кейіпкер: Алдар көсе
«Алдар көсе» аңызында:-Естіген өтірік , көрген шындық ,- деп айтатын : Бай
«Өтірік болса , сақалым жұлынсын,
Қыз астындағы тырнадай.
Бәрін де осының көріп келдім,
Асыңды асшы ұрламай,»- деген жолды айтқан: Алдар көсе
Сараңдықтың жиынтығын беретін аңыз әңгіме кейіпкері: Шығайбай
«Алдар көсе» аңызында: «Шық, әй!»- деп үйіне адам қондырмас кейіпкерді табыңыз: Шығайбай
«Алдар көсе» аңызында Алдар көсе майдың орнына тезек салады
«Алдар көсе» аңызында Алдар қазанға еттің орнына не салады?: тулақ
«Ұрының әйелі өзіне лайық,»- деген сөздің авторы: халық
Алдар көсенің мінген аты: Қасқа ат
«Алдар көсе» аңызында байдың өлтірген аты: Өзінің аты
Аңыз кейіпкерлері: Жошы хан, Жиренше
«Баламды өлді деп естірткен адамның құлағына қорғасын құямын,»- деп жар қылған аңыз кейіпкері: Жошы хан
Жошы ханға бала өлімін қандай күй арқылы естірткен?: «Ақсақ құлан»
Аңыз кейіпкеріне айналған жырау: Асан қайғы
Желмаясымен «жер жанатын» іздеген жырау: Асан қайғы
Мерке жеріндегі Аспараны көргенде : «Ей Аспара көршіңмен тату бол, шөбіңе суың жетер!»- деген аңыз кейіпкері: Асан қайғы
Жетісуды көргенде; «Мынау жетісудың әр бұтағы жеміс екен, шаруаға жақсы қоныс екен,»- деген аңыз кейіпкері: Асан қайғы
Асан қайғының «тау тасы кеш болғанда қой болып, ыңыранып жатады екен , тоқты қысыр қалмайтын жер екен,»- деген сыны қай жерге қатысты айтылған: Қызылтауға
Түркі тілдес халықтарға ортақ аңыз кейіпкері: Қожанасыр
Ы.Алтынсариннің «Қазақ хрестоматиясына» енген аңыз әңгіме : «Лұқпан хакім»
Достарыңызбен бөлісу: |
