1 емтихан билеті «Ғылым философиясы мен тарихы»
Ғылым және ғылымнан тыс білімдер. Білімнің негізгі түрлері, олардың өзара байланысы
жүктеу/скачать 321.33 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Ғылыми білімнің әдістері: талдау және жинақтау (синтез), индукция және дедукция, жүйелілік және құрылымдық, тарихи және логикалық, салыстырмалық, абстрактылық, нақтылық және т.б. әдістер
| Ғылым және ғылымнан тыс білімдер. Білімнің негізгі түрлері, олардың өзара байланысы.
"Ғылым" деп — адамның білім алуын, жүйелеу және тексеру бағытындағы кызметінің түрін айтамыз. Білімнің бәрі ғылыми білімге жатпайды, олардың жақсы тексерілгендері мен негізделгендері ғана жатады. Ғылыми білім көдімгі карапайым білімді теріске шығармайды, олардьщ екеуі де керек. Білім дамудың жоғары деңгейіне жеткенде ғана ғылыми білімге айналады. Ғылым дегеніміз — адамның табиғат, коғам және өзінің танымы туралы білім алуға бағытталған рухани кызметінің ерекше формасы. Ғылымның негізгі мақсаты акиқатқа жету және табиғат, коғам, ойлау заңдыльщтары, танымның езі туралы нағыздықтың объективтік заңдылықтарын ашу. Ғылым ежелгі заманда (Қытайда, Үндістанда, Грекияда) пайда болды. Ұзақ уакыт бойы ғылыми білімдер баяу дамыды. Тек XVI—XVII ғасырлардан бастап Батыс Еуропада ғылым куатты күшке айналып, индустриялы қоғамның құрылуы мен дамуына септіғін тигізді. Содан бері ғылым практикамен тығыз байланыста, өзінід өмір сүруі мен дамуы үшін одан әсер алады. Сол кезеңнен осы ұрпаққа дейінгі аралықта ғылым адамдардың практикалык қызметіне қатты әсер ететін, оның барысы мен деңгейін айқындайтын қоғамның тікелей өндіргіш күшіне айналды. Әр ғылым және ғылыми пән міндетті түрде біртұтастықта көрінетін төрт қажетті элементтен тұрады: • ғылым субъектісі — ғалыж. Бұл—ғылымда жеке адам немесе ғылыми ұжым болуы мүмкін; • объект (нәрсе, пән саласы) — алынған ғылымның немесе ғылыми пәннің зерттейтіні; • ғылымға тән және оның пөнімен шарттаскан өдістер мен тәсілдер жүйесі; • табиғи немесе жасанды, өзіндік колтаңбалы тіл (белгілер, терминдер, символдар, химиялық формулалар). Білімнің мазмұны дидактиканың негізгі ұғымдарының бірі. Ол әрбір мектеп реформасының негізіне жатады, ал реформалар тек қана жергілікті факторлардың ықпалымен ғана емес, сонымен қатар халықаралық ықпалмен жүреді. Білім мазмұны балаларға «Нені оқыту керек?» — деген сұраққа жауап береді. Бала тағдыры көбіне оның білімінің саны мен сапасына байланысты. Білім беру мазмұнының теориялық мәселелерін және оны іріктеу жолдарын В.В.Краевский, И.Я.Лернер, В.С.Леднев, М.Н. Скаткин, т.б. зерттеді. И.Я.Лернердің анықтамасы бойынша «білімнің мазмұны дегеніміз — оқушыға берілетін білім, іскерлік және дағды жүйесі, шығармашылық іс-әрекет, әмоциялық қарым-қатынас тәжірибесі». Ең бастысы, білімнің мазмұны жеке тұлғаны жан-жақты үйлесімді дамыту керек. 2. Ғылыми білімнің әдістері: талдау және жинақтау (синтез), индукция және дедукция, жүйелілік және құрылымдық, тарихи және логикалық, салыстырмалық, абстрактылық, нақтылық және т.б. әдістер. Зерттеу үшін әртүрлі ғылыми білім әдісі қолданылады. Олар практикалық және теориялық сипаттағы мәселелерді шешу үшін қолданылатын дүниетанымдық көзқарастың белгілі бір жиынтығын білдіреді. Олар түрлі ғылымдар мен өмір салаларында әдіснаманы пайдаланады. Әдістеме кең құрылымға ие кең ұғым. Ғылыми білім әдістерінің негізгі жіктелуі бар, олар үш негізгі топты қамтиды: Философиядағы әмбебап әдістер олардың қолданылу тәртібі мен дүниетанымның позициясын сипаттайды. Олар кез-келген қызметті реттеу үшін негізгі іргелі қағидаларды және қабылдауды жүргізеді. Жалпы ғылыми әдістер көптеген ғылымдарда қолданылады, бірақ олардың әмбебаптығы жоқ. Олар эмпирикалық және теориялық түрлерге бөлінеді. Арнайы әдістемелер тек осы ғылымдарда қолданылатын бірқатар ғылымдарда қолданылады. Мысалы, экономикалық модельдеу тек экономикалық ғылымға қатысты. Талдау және синтез, ғылыми білімдер әдісі ретінде . Ең жиі қолданылатын әдістердің бірі - оның құрылымын, атрибуттарын және басқа параметрлерді зерделеу үшін объектінің интеллектуалды бөлімі ретінде түсінілетін талдау. Ғылыми білім әдістерін қолдану және бұл жағдайда талдау шындыққа жетуге көмектеседі. Логикалық операция ретінде талдау барлық ғылыми зерттеулерге кіреді және бастапқы кезеңде қолданылады. Талдау материалдан және тәжірибеден ойға ауыса алады. Ғылыми білімдердің әдістері синтезді қамтиды, ол талдау нәтижесінде алынған композициялық элементтердің, қасиеттердің және басқа да сипаттамалардың психикалық үйлесуі болып табылады. Ол ерекше ерекшеліктерді анықтайды және синтез объектілерді бір бүтінге қосатын жалпыға бөледі. Бұл екі тұжырымдаманың (талдау мен синтез) байланыстары бар және олар әртүрлі қызмет түрлеріне негізделеді деп қорытынды жасауға болады. Индукция және шегеру, ғылыми білім әдісі ретінде . Ұсынылған жұп әдістер бір-бірімен ажырамас байланысқа ие және бірінің рөлін төмендету арқылы олардың маңыздылығын асықтыру мүмкін емес. Ғылыми білім әдісінің тұжырымдамасы білімнің жалпыға ортақ түсініктен нақты және жеке адамға ауысуы сияқты шегерімнің маңыздылығын сипаттайды. Бұл жағдайда шын мәнінде бар жалпы білім негіздеу үшін бастапқы нүкте ретінде пайдаланылады. Шегерудің сендіруі зор күшке ие және кез-келген салада әртүрлі теоремаларды дәлелдеу үшін қолданылады. Ғылыми білімдердің әдістері индукцияға жатады, ол егжей-тегжейлі мәліметтерден жалпыға тану, яғни кері үрдісді шегеру процесінің өзгеруі деп түсініледі. Ол бақылаулар мен эксперименттерден алынған нәтижелерді жалпылау қажет болғанда қолданылады. Индукцияның негізгі мақсаты - жалпы ұйғарымдарды қалыптастыру, мысалы, гипотеза, жалпылау, теоремалар және т.б. Ғылыми танымның бұл әдісінің ерекшелігі оның ықтимал сипатын, яғни оны қолдану шындыққа жетуіне кепілдік бермейді. жүктеу/скачать 321.33 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|