1. Энтомологияға кіріспе. Паразит жәндіктердің жіктелуі Энтомология (грекше entomon шыбын-шіркей және iogos ғылым) шыбын-шіркейлер немесе жәндіктер дүниесін зерттейтін ғылым
Ветеринариялықпротозоологияныңнегізгі даму кезеңдері
жүктеу/скачать 293.43 Kb.
|
| 66. Ветеринариялықпротозоологияныңнегізгі даму кезеңдері.
Бірторшалы қарапайымдылардыөтеұсақболғандықтанАлғашқыда микробиология ғылымызерттеді. Кейінірек ХІХ жəне ХХ ғ. Басындақарапайымдыларөзалдына протозоология пəніретіндебөлініпШықты. Осы жылдарыбіршаматамашажаңалықтарашылып, оларПатогенді (зиянды) қарапайымдылартуралыілімніңдамуынаүлкенəсерінтигізеді. Трипаносомоздар, безгек, пироплазмидоздар, эймериоздаржəнет.б. аурулардыңқоздырғыштарыанықталды. Медициналықжəне мал дəрігерліксаласындажүргізілгенпротозо-Ологиялықзерттеулер сан қилыпротозоидтықаурулардыңкөптегенЕлдердеадамжəне мал індетінтудыратынқоздырғыштарыанықталды. Мысалы, Индияда “сурраауруы” көптаралған. 1880 ж. Эванс деген мал Дəрігері осы аурудыңэтиологиясынашып, оныңқоздырғышы трипа-Нозомаекендігінанықтады. 1885 ж. Брус Африка континентіндеүйХайуанаттарыныңтрипаносомасынсуреттеді. 1881 ж. БабешРумыниядаіріқарамалдың “қандысідік” депаталатынауруының қоздырғышын ашты. 1889 ж. Смит жəнеКильборніріқара мал қанынанпироплазмалардытауып, АмерикадакездесетінтехасқызбасынPіroplasmabіgemіnumдегенқанпаразитіқоздыратынындəлелдеді. 1893 ж. осы ғалымдарпироплаз-маларды ауру малдансаумалғажайылымкенелерітасымалдайтынынанықтады. Бұлбірторшалықарапайымдылардыңадам мен мал ауру қоздырғыштарыболатындығытуралыжаңатүсінікеді. 1891 ж. орысғалымыД.Л.Романовскийдіңқарапайымдылардыбояудыңерекшеəдісінтауып, протозоологияныңқарыштапдамуынаəсерінтигізді. И.И.Мечников пен Д.Л.Романовскийдіңадамныңбезгекауруынқарапайымдыларқоздыратынындəлелдеуі, протозоология ғылымыныңдаумуынаорасанзорəсеретті. Адам мен малдыңпротозоидтықауруларынемдеутарапындаП.Эрлих пен Д.Л.Романовскийдіңдəрі- дəрмектің ауру қоздырғыштарынаəсеретумеханизмітуралыеңбектерініңайтарлықтаймаңызыболды. И.И.Мечниковтың иммунитет туралыеңбектері де осығаникемдеді. Ресейде протозоология ғылымыныңдамуынабелгілізерттеушілерВ.Я.Даниловский, Е.П.Джунковский, И.М.Лус, Е.И.Марциновский, В.Л.Якимов, А.В.Белицер, А.А.Марков, И.В.Абрамовжəнет.б. айтарлықтайүлесқосты. 1898 ж. А.И.КачинскийРесейдеіріқарамалдыңпироплазмозыныңқоздырғышыналғашсуреттеді. 1903 ж. Е.П.Джунковский мен И.М.ЛусЗакавказьедеіріқарамалдыңтейлериозауруынанықтады. 1906 ж. А.В.Белицер мен Е.И.МарициновскийРязаньдажылқыпироплазмозынтапты. 1913 ж. В.Л.ЯкимовТүркістанға экспедиция басқарыпкеліп, ондатрипанозомоздарды, лейшманиозды, пироплазмоздардыжан-жақтызерттеді, ауру тасымалдайтынкенелердіжинап, олардыңфаунасынанықтады. ЖиырмасыншыжылдарыВ.Л.Якимов Санкт-Петербургтепротозоидтықаурулардызерттейтініріғылыморталығынқұрды. Өзқызметтестеріменбірлесеотырып, олпироплазмидтер, тейлериялар, жəнеэймериялардыңжаңатүрлерінашады. Оныңқатысуыменауылшаруашылықжануарларыныңпротозоидтықауруларыменісжүзіндекүресмəселелері де шешілебастаған. СоныменбірмезгілдеМəскеудеекіншіғылыморталығықұрылып, алғашқыда оны А.В.Белицер, кейінірекА.А.Марковбасқарады. Ондажылқы, түйежəнеіріқарамалдыңпротозойауруларызерттелебастады.ПротозоологияғылымыҚазақстанда 1926-30 жылдарданбастапдамибастады. СолжылдарыА.А.Целищевтіңбасқаруыменжылқының, іріжəнеұсақтұяқтылардыңпироплазмидозқоздырғыштарыныңтүрқұрамызерттелінді. Пиролазмидоздардыңтаралужағдайыанықталды. Осы аурулардыемдеуге, сақтандыруғаарналғандəрілерсынауданӨткізіліп, олардыңтиімділігіанықталды. Кейінірек 1950 жылдары Профессор Н.П.ОрловтыңбасшылығыменпироплазмоздардыемдеудіңТеориялықнегіздемелеріберілді. Академик И.Г. ГалузоөзініңшəкіртеріменбіргеҚазақстандаТоксаплазмозауруынзерттепкөлемдіғылымижұмыстаржасады. Профессор М.С. СабаншиевалғашретҚазақстанныңəртүрліТабиғиаймақтарындажылқыныңжəнетүйенің трипаносомоз аурынАнықтап, тиімдіемдеужолдарынөндіріскеұсынды. Малдардыңэймериоздарыбойынша профессор М.М. Ысқақов, С.Т. ДүйсембаевтаредеуіржұмыстаржүргізіпмаралдыңЭймерийлерінің 2 түрінтауып, дүниежүзілік протозоология ғылымынаҮлестерінқосты. Соңғыкезде протозоология саласындақарапайымдыларТудыратынаурулардыемдеу, диагностикалаубойыншаелеуліЕңбектеріменкөзгетүсіпжүргенпрофессорлар Г.С. Шабдарбаева, А. Н. Халилалардыайтуғаболады. жүктеу/скачать 293.43 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|