1. Есептің мақсатын анықтау 6

Материалдық тасушының мәнділігін және оның атқаратын функциясын анықтау

жүктеу/скачать 0.74 Mb.

бет	3/4
Дата	02.07.2016
өлшемі	0.74 Mb.
	#173031

1 2 3 4

Материалдық тасушының мәнділігін және оның атқаратын функциясын анықтау.

Басты функциясы F₀ - «Білімді бақылау процессін қамтамассыздандыру».

Негізгі функциясы F₁ - «қатені анықтау», F₂ — «Басқаруды қамтамассыз ету», F₃ - «Пайдаланушымен өзара қатынасты қамтамассыздандыру».

Таблица 1. Материалды тасушының мәнділігі мен атқаратын функциясы

Материалды тасушы	Мәні	Индекс	Функция
Сұрақты құру процедурасы	Сұрақ пайдаланушыға қойылады	F11	сұрақ құру
Қатені анықтау процедурасы	Пайдаланушының пәндік сала бойынша дұрыс емес түсінігін бекітеді	F12	қатені табу
Реакцияны қалыптастыру процедурасы	Қатенің бар болуын әлде жоқ болуына қарамастан жүйенің жұмысын басқару	F21	жауапқа реакцияны қалыптастыру
Жұмысты басқару процедурасы	Сценарий бойынша жүйенің жұмысын басқарады	F22	жұмыстың бағытын құру
Сөзді сөздіктен іздеу процедурасы	Сөзді сөздіктен іздеу ұқсастықпринципіне негізделіп, жүргізеді	F31	Сөз табу
Кіріс сөйлемді талдау процедурасы	кіріс мәтінді сөздерге бөлу	F32	Сөзді ерекшелеу

Сурет 15. Сараптық жүйенің функционалды моделі

Материалдық тасушының шығындары.

Материалдық тасушының шығындарын анықтау сараптық әдіс арқылы жүзеге асырылады, ол әр функцияның орындалуына кететін машиналық уақытына сай жүргізіледі.

Таблица 2. Материалдық тасушының шығындары

Материалды тасушы

Бағасы

Удельный вес

Сұрақты құру процедурасы (Пр1)

48

13,6

Сұрақты табу процедурасы (Пр2)

83

23

Жауапқа реакцияны қалыптастыру процедурасы формирования реакции на ответ (Пр3)

36

10

Жұмысты басқару процедурасы (Пр4)

25

6,9

Сөздікте сөзді іөдеу процедурасы (Пр5)

140

38,8

Кіру сөйлемін талдау процедурасы (Пр6)

28

7,7

Шығындарды үлестіру диаграммасы.

Құрылымдық модель негізінде (сурет 14) және әр элемент туралы шығындар деректері (табл. 2) АВС әдісі бойынша үлестіріледі де, Парето диаграммасы салынады (сурет 16).

Пр5 Пр2 Пр! ПрЗ Прб Пр4

Сурет 16. Парето шығындарының диаграммасы.

А аумағына (0-75%) Пр5,Пр2,Пр1 процедуралары кірді, сондықтан да алғашқы болып анализденеді.

Таблица 3. Функция шығындарының үйлестірілуі.

Мат.тасушы	F11	F12	F21	F22	F31	F32
Пр1	48
Пр2		83
Пр3			36
Пр4				25
Пр5					140
Пр6						28
Барлығы	48	83	36	25	140	28
Қатыстылық шығындар	0,135	0,23	0,1	0,069	0,38	0,086

Функцияның мәнділігін анықтау

Функцияның мәнділігін қостық салыстыру әдісі арқылы анықтаймыз.

	F11	F12	F21	F22	F31	F32	№	Мәнділік аңыздылығы
F11	0	12	11	11	11	11	4	0,267
F12	12	0	12	12	12	12	5	0,333
F21	11	12	0	22	21	21	2	0,133
F22	11	12	22	0	31	32	1	0,067
F31	11	12	21	31	0	31	2	0,133
F32	11	12	21	32	31	0	1	0,067

Мәнділік F1 = мәнділік F11 + мәнділік F12 = 0,600 Мәнділік F2 = мәнділік F21 + мәнділік F22 = 0,200 Мәнділік F3 = мәнділік F31 + мәнділік F32 = 0,200

Таблица 4. Функционалды-құндылықтық диаграмма.

Функция	F11	F12	F21	F22	F31	F32
Мәндік	0,267	0,333	0,133	0,067	0,133	0,067
Шығындар	0,135	0,230	0,230	0,069	0,380	0,086

Сурет 17. Функционалды-құндылықтық диаграмма

Тұжырым

Шығындарды үйлестіру диаграммасы мен Функционалды-құндылықтық диаграммаға негізделіп, зерттегенде F31 (материалды тасушы Пр5) функциясының сәйкессіздігін көруге болады. Осы функция бойынша қолайлы шешімдерді іздеу керек. Альтернативті вариант F31функциясындағы шығындарды азайту үшін, төменгі деңгейдегі тілмен Пр5 процедурасын жүзеге асыру керек.

3. Деректер құрылымы мен сараптық жүйенің модулдері.

Осы тарауда сараптық жүйенің алгоритмі мен деректерінің құрылымы мен ұйымдастыруын қарастырамыз. Программалық модулдердің жне деректердің өзара іс-әрекетін сараптық жүйенің құрылымын келесі схемада көрсетілген.

Сурет 18. Сараптық жүйесінің құрылымы.

3.1 Деректер базасын ұйымдастыру.

Дискіде сақталынатын сыртқы деректер базасынан бастайық. Оған фрейм желістерінің білім базасы, тестілеудің сценариясы және морфологиялық пен синтаксистік анализатордың аралық файлдары кіреді. Фрейм желісінің білім базасы мен тестілеудің сценариясы негізгі сыртқы деретктер базасы ретінде XML форматы түрінде көрсетіледі. Сақтау форматы түрінде XML форматының қолданылуы:

XML құжаттарды бейнелейтін әмбебеп тіл болып келеді, сараптық жүйенің құжаттарын XML форматын ұстап тұратын программалармен редакциялануы мүмкін;
XML тілінің алғашқы пайда болу мақсаты Internet- те білімді көрсету;
XML сараптық жүйеде қолдануы, өзінің деректерді сақтау форматын құрудың қосымша құралдарын құрудың қажеттілігі керек болмады;
XML қарапайым тестік файл болғаннан соң, кәдімгі мәтіндік редакторынан редакциялауға болады.

XML форматының ашықтығы ұсынылған ақпараттың конфиденциальдылығына біршама шектеулер қойылады. Бұл кемшілікті жою үшін, сараптық жүйеге жабық ішкі архиватор құрамдастылды. Егер бір деректерді (тестілеу сценариясының жауаптың сұрағының жабық түрі) тыс көзге көрсетпеу үшін, XML форматындағы құжат ішкі архиватормен қысылады

Бұл құжат, XML форматындағы қысаң файлдар үшін айқын болады да, керек кезде файлдардың архивтеуін алып тастайды.

3.1.1. Фреймдер желісінің ұйымдастырылуы.

Жоғарғы тарауда атап өткендей, жүйеде білімді көрсету үшін фреймдік әдіс қолданылынады. Білім – объектті бейнелейтін, жеке қасиеттердің құрылымы. Атрибуттың мәні слотта сақталынады. Слот бұл фреймнің элементарлық ұяшығы. Сонымен фрейм дегеніміз слоттардың жиынтығынан тұратын объектінің әлде оқиғаның прототипі болып келеді.

Қарастырылып жатқан жүйедегі білімді көрсететін фрейм желісі ол XML форматындағы файл. Бұл файл өз ішінде құжатты бейнелейтін түрін, құжаттың мүмкін элементтерін мен атрибуттарын қамтиды. Фреймдер желісінің мысалы:

(id,type,expression,OwnershipLinks,CauseLinks,ActionLinks,ClassLinks,DefLinks

) >

ownerid CDATA #REQUIRED

targetid CDATA #REQUIRED

actid CDATA #REQUIRED

type CDATA #REQUIRED

weight CDATA #REQUIRED

direction CDATA #REQUIRED

0

Сараптық жүйе

0

Семантическая сеть
Жоғарғы мысалда фрейм желісінде екі фрейм бар: “сараптық жүйе” және “семантикалық желіс”. Бірінші фрейм екінші түрмен “иелену” байланысында тұр. Сараптық жүйе өз ішінде семантикалық желіні қамтиды.

Қарастырылып жатқан еңбекте фрейм В рассматриваемой работе фрейм, фрейм идентификаторынан, фрейм өрнегі (сөз әлде табиғи тілдің сөз тізбектігі + сөз үлгісі, егер фрейм мәтінді талдау нәтижесінде құрылған болса), фрейм түрі, басқа да фреймдерге деген әр түрлі түрлердегі көптеген сілтемелер, солар арқылы фреймдердің семантикалық желісі құрылады. Фрейм түрлері келесі:

FRAME_SUBJECT - фрейм субъектісі
FRAME_ACTION - фрейм іс-қимыл
FRAME_CHARACT - фрейм сипаттамасы
FRAME_COMPLX – кешенді түсінік білдіретінфрейм
FRAME_UNDEF - белгісіз фрейм
Фреймдер келесі түрдегі сілтемелермен байланысуы мүмкін:
REL_CAUSE – себептік қатынас (0)
REL_OWNERSHIP – иелену қатынасы (1)
REL_ACTION - әрекет қатынасы (2)
REL_CLASS – жіктеу қатынасы (3)
REL_CHARACT – мінездеме қатынасы (4)

XML форматы бойынша фрейм туралы ақпарат тегалар арасында и орналасады:

идентификаторы -->

<type>0type>
фреймді бейнелейтін өрнек-->

Сараптық Жүйе
әр түрлі типтегі басқа да фреймдермен байланыс-->

ownerid="-86" targetid="814" actid="-1" type="0"
weight="100" direction="0">

Фреймдер арасындағы ақпараттық байланыс "link" құрылымында бейнеленеді және де келесі параметрлері бар:

ownerid - фрейм идентификаторы, бұл байланыста басты болып келеді.

targetid - фрейм идентификаторы, бұл байланыста бағыңынқы болып келеді.

actid – көмекші әрекет-фреймнің идентификаторы.

type – жоғарыда көрсетілген қатынас түрі

weight – салмақ, фреймдердің байланыс деңгейін анықтайды

direction – байланыс бағыты (ownerid targeted)

Атрибут түрінде тегасында XML форматында ақпаратты қамтиды:

ownerid="-86"

targetid="814"

actid="-1"

type="0"

weight="100"

direction="0"

Бұл құрылым фреймнің денесінде және тегалар арасында болады, фреймнің әр түрлі байланыстары бар:

- фреймге кіретін кіру түсініктерін бейнелейді әлде жүйе үстіндегі фреймдердің деректерін қамтығанын көрсетеді;

- фрейммен байланысының себептік-салдарлық қатынастың түсінігін бейнелейді;

- сол фрейммен байланысының түрлі әрекеттерін көрсетеді;

- басқа фреймдермен жіктік-түрлік қатынасты бейнелейді;

- фреймге сипаттама беретін байланыс.

3.1.2 Тестілеудің сценариясын ұйымдастыру.
Тестілеудің сценариясы дегеніміз пайдаланушыға қойылатын сұрақтардың тізбектілі туралы ақпарат, жауаптың сапасына деген реакция.

Сценарий XML форматы мәтіндік файл түрінде құрылған. Файл түріндегі құжатты және құжаттың мүмкін элементтерін мен оның атрибуттарын бейнелейді. Құжатты бейнелеумен қатар, файлда тестілеудің сценариясыбар, онда – тестердің тізімі келтірілген.

XML форматында тесті құпия ұстау үшін сценарияның файлы дискіге сақтағанда қысаң түрде жазылады, 3 тарауда атап өткендей. Файл сценариясының мысалы:

cpus.net

what is cpu 0 3 -152
ID:what is cpu

Сұрақ: Процессор дегеніміз не.

Жауап: қысқа.

cpu's speed

1

-1

-1

ID:cpu's speed

Сұрақ: Прцессордың қайсысы ең тез?

Ұсынылған нұсқалардан дұрыс жауапты таңдаңыз:

1)Pentium 2

2)Athlon XP

3)Celeron

Дұрыс жауап {2}

cpu's price

2

4

-134

ID:cpu's price

Сұрақ: Қазіргі кездегі баға негізінде реттеңіз.

Нұсқалардық мәндерін көрсетіңіз.

Pentium2 {2}

Pentium {3}

Athlon XP {1}

Сценарияда жүйеде жұмыс істейтін үш тестің үш түрі көрсетілген: «ашық», «жабық» және «реттеуші».

Сценарий өз ішінде бір нақты пәндік сала бойынша білім базасының фреймдер желісінде қамтылуы маңызды болып келеді. Білімдер базасының файлысына деген жол тегалар арасында жатыр және .

Бұл еңбекте тест уникалды тест идентификаторынан, тест түрінен, сұрақ түрінен, жауапты іздеудің стартық фреймнің идентификаторынан және пайдаланушыға ұсынылған сұрақ мәтінінен тұрады.

Тест түрлері келесі:

T_OPENQUESTION - «ашық» тест (0);

T_CLOSEQUESTION - «жабық» тест (1);

T_REORDERQUESTION - «реттеуші» тест (2).

Сұрақ түрі, сұрақты белгілейді түсінікке байланысты, пайдаланушыға қойылады. Сұрақтар түрлері келесі мәнге ие болуы мүмкін:

Q_CAUSE - не/нені себеп болы (0);

Q_OWNERSHIP – неден тұрады/қандай құрамға кіреді (1);

Q_ACTION – қандай іс-қимылдарды жүргізеді (2);

Q_CLASS – қандай болады/қандай топқа кіреді (3);

Q_CHARACT – бұл не (4);

Сұрақ түрі «ашық» тесте және “реттеуші” тесте фрейм желісінің түрі мен байланысына сай келеді, ББ жауапты іздеуде бағытты белгілейді.

XML форматына сай тест туралы ақпарат тегалар арасында болады и :

тестін мәтіндік идентификаторы--> <id>what is cpuid> ест түрі --> <testtype>0testtype> сұрақ түрі -->

3
старттық фреймнің идентификаторы -->

<StartframeId>-152StartframeId>
пайдаланушыға ұсынылған мәтін -->

ID:what is cpu Сұрақ: Процессор деген не. Жауапты қысқа беріңіз.

Text>

3.1.3 Аралық файлдар
Морфологиялық және синтаксистикалық анализатордың шығу файлдары уақытша, және басты қызметі пайдаланушының жауабын морфологиялық және синтаксистік мәліметтерге өңдеу болып келеді. Парсингтен соң файлдарды жүйе өзі өшіреді. Морфологиялық анализатордың қорытынды форматы қосымшада көрсетілген. Морфологиялық және синтаксистік анализатордың шығу мысалы 2 тарауында көрсетілген.

3.2. Ішкі құрылымы және программалық модульдер
Жүйе үрдіс барысында келесі деректер базасын құрайды: ортақ семантикалық желіс, тестілеудің сценариясы, жауаптағы дұрыс сөздердің морфологиялық тізімі, жауаптың семантикалық желісі.

Ортақ семантикалық желіс пен тестілеудің сценариясы дискіден жүктеледі, деректер өрісі сияқты байланысқан құрылымнан және көмекші айнымалы шамадан тұрады. Сол құрылымның өзара жұмысына жауап беретін FrameNet және Scenario класстары, қосымшада келтірілген.

Жауаптағы дұрыс сөздердің морфологиялық тізімі әр талданған сөзде ExpTemplate сөздерінің үлгілерінен тұрады. Тізім морфологиялық анализатордың нәтижесі негізінде құрылады.

Бұл үлгі ExpTemplate классымен көрсетілген, бастапқы сөзді қамтиды, сөздің дұрыс түрі, сөйлеудің идентификаторы, етістік шағы, егер сөз етістік болған жағдайда. Бұл құрылымда толық грамматикалық талдау жүргізіледі.

Орыс тілінде сөздердін көп мағыналығына орай, класс ExpTemplate морфологиялық анализатордың сөзді талдаудың барлық мүмкін нәтижелерін шығарады. ExpTemplate классының коды 3 қосымшада көрсетілген.

Жауаптың семантикалық желісі FrameNet классымен көрсетіледі, және де синтаксистік анализатордың модулімен байланысқан жауаптың дұрыс сөздерлерінің тізімі негізінде құрылады

Синтаксистік анализатор-байланыстырушы SyntAnalyzer классымен көрсетіледі, оның басты қызметі – сыртқы синтаксистік анализатордың нәтижесін талдайды, содан кейін байланысы жоқ фрейм-сөздерді бір, ортақ фреймдер желісіне жинап, пайдаланушының жауаптар желісін байланыстырады. Сыртқы анализаторды шығаруға көмектесетін түсініктер арқылы, фрейм желістері қосылады.

Морфологиялық және синтаксистік анализатоорлар сыртқы программалар түрінде, сараптық жүйеніңі кіру пакетіне кіреді.

Пайдаланушының интерфейсін басқаруда, тест барысын бақылау мен нәтижені шығаруда негізгі рөлді AnswerParser классы атқарады, құрамында пайдаланушының ағымды жауабы, тестілеудің сценариясы, ExpTemplate үлгілерінің тізімі, фреймдердың базалық желісі мен пайдаланушы жауабының желісі бар. Семантикалық желісінің деректерін құрайды, жүктейді және салыстырады.

Тұжырымдар
Сараптық жүйенің деректер базасы мен негізгі құжаттар сыртқы болып, дискіде сақталынады. Деректердің сыртқы құрылымы: фрейм желісінің білім базасы, морфологиялық және синтаксистік анализатордың аралық файлдарынан тұрады.

Жүйе жұмысының үрдісі барысында деректер құрамына ортақ семантикалық желіс, тестілеу сценариясы, жауаптың дұрыс, морфологиялық сөздерінің тізімі, жауаптың семантикалық желісі кіреді.

Пайдаланушы жауабының семантикалық желісін FrameNet классымен көрсетіледі де, синтаксистік анализатордың модулімен байланысқан жауаптың дұрыс сөздерінің тізімі негізінде құрылады.

Пайдаланушының интерфейсін басқару, тест барысын басқару мен нәтижені шығаруда, негізгі рөлді AnswerParser классы ойнайды.

Зерттелген сараптық жүйесінің модульдері мен деректер құрылымы сараптық жүйенің функционалдық ядросы болып келеді.

жүктеу/скачать 0.74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4