1. Географияны оқыту методикасы
Тақырыбы: Географияны оқытудың әдістері
жүктеу/скачать 106.72 Kb.
|
| 4 Тақырыбы: Географияны оқытудың әдістері.
1. Әдістің түрлері. 2. Әдістерді пайдалану жолдары. 3. Практикалық жұмысты өткізу кезеңдері. Әдіс дегеніміз – мүғалімнің білім беру тәсіліне оқушылардың сол білімді меңгеру тәсілін айтады. Әдістер туралы өте көптеген әдіскерлер өз ойларын айтқан. Әдістерді классификациялау туралы орыс ғалымы Б.Е. Райков (1947-1960 жж) өз ұсынысы бойынша 3-ке бөлген: 1. Баяндау 2. Көрнекілік 3. Моторлық Б.В. Всесвятскийдің жүйелеп ұсынуы бойынша: әдістерді Баяндау Өзіндік жұмыс Оқулықпен жұмыс 1. Түсіндіру 1. Бақылау 1. Оқулықпен жұмыс істеу 2. Әңгіме 2. Эксперимент 3. Лекция 3. Дене еңбегі Көптеген ғалымдар бірігіп әдістерді жүйелеуі бойынша 5 әдісті ұсынады: 1. Түсіндіру – көрнекілік әдісі. 2. Үлгі әдісі . 3. Мазмұндамалық әдісі. 4. Ізденіс әдісі. 5. Зерттеу әдісі. 1. Түсіндіру – көрнекілік әдісінің бағыты - оқушылардың білімін меңгеруін ұйымдастыру. Мұғалім оқушыға дайын мәліметті қабылдатуы тиіс. Бұл үшін мұғалім нақты мәліметті, жалпы ұғымды алады, ол үшін картаны, суреттерді т.б. құрал жабдықтарды пайдаланады. Бұл үшін мұғалім нақты деректі терең меңгерген, білімді болуы тиіс. 2. Үлгі әдісінің бағыты - оқушыларға таныс және үлгі білімімен қаруландыру. Мұғалім бұл бағыт бойынша оқушыларға өздігінен жұмыс істеуді үйретеді, жалпы өткен тақырып бойынша тапсырмалар береді. Мысалыға: табиғаттың жеке компоненттеріне мінездеме беру, территория-ларға жалпы физикалық – географиялық мінездеме беру, жеке объектілер-ге экономикалық- географиялық (қала,өндірістер) мінездеме беру, экономикалық аудандар мен елдерге мінездеме беру, ауыл шаруашылығна мінездеме беру. Мысалыға, жеке бір территорияға, климатқа анықтама беру керек, ол үшін мынандай жоспар құрады: 1. Территорияның географиялық орналасуы. 2. Қаңтар мен шілденінің орташа температурасы. 3. Маусым бойынша бұлттардың орналасуы 4. Жаз бен қыстың ұзақтығы 5. Климатқа әсер етуші факторлар. Бұл әдіс бойынша оқушылар картамен жұмыс істеу арқылы географиялық координатаны, қашықтықты, бағытты анықтайды. 3. Мазмұндамалық әдістің бағыты - оқушыларға шешілген проблемалардың үлгісін көрсету, ауыр жолдың шындығын көрсету. Мұғалім бұл әдісті қолданғанда алдымен өзі шешіп, анықтап алып сосын оқушыларға береді. Ғылыми білімнің үлгісін көрсетіп, ғылыми тұжырым жасатады және де айналаны қоршаған ортаны қорғау сұрақтарына жауап бергенде физикалық экономикалық білімдерін байланыстырып жауап береді. Мысалы: Волга өзеніне басқа өзендердің қалдықтары қосылатын болса, табиғатта қандай өзгерістер пайда болады, бұл проектінің қандай маңызы бар, осы сұрақтарға оқушы өзі ойланып жауап беруі үшін қосымша жер бетіндегі климаттың өзгеруі, мәңгі тоңның қалыптасуы жайлы түсінік беру керек. 4. Ізденіс әдісінің бағыты – оқушыларды біртіндеп шығармашылық еңбекке баулиды. Бұл үшін оқушылар белгісіз әдіспен шығармашылық тапсырмаларды, проблемаларды шешеді. Бұл әдісте мұғалім тапсырманы дайындап береді. Осыдан кейін тапсырманы бірнеше сұрақтармен беруге болады. Оқушылар берілген тапсырманы, сұрақтарды өз бетінше шешеді, бірақ мұғалім үнемі бағыт беріп отыруы керек. Мұғалім кейбір тақырыптар бойынша оқушылармен әңгіме, сұрақ – жауап ретінде әңгіме өткізуі тиіс, кей жағдайда мұғалім оқушыларға алдын ала тапсырманың жоспары мен жасалу жолдарын түсіндіруі керек. 5. Зерттеу әдісінің бағыты – бойынша оқушыларға өздігінен толық жұмыс істеуге мүмкіншілік беріледі. Практика жүзінде бұл әдіспен өлкетану бағыты жұмыс істеп келді. Сабақта аздап түсінік беріледі де, қалған тапсырманы оқушылар әдебиеттерден іздестіреді. Оқушылардың білім меңгеру деңгейі: Географияны оқытуда қолданылатын әдісі: 1. Деңгей – оқушылар дайын материалды Түсіндіру – көрнекілік әдіс қабылдайды. 2. Деңгей – оқушылар білімді үлгі бойынша Үлгі әдісі. таныс оқу әдісі бойынша. 3. Деңгей - оқушылар шығармашылық Ізденіс – зерттеу әдісі білімді үйренуді жаңа оқулықтан қабылдайды. Әдістерді іске асыру - Баяндау, көрнекілік, практикалық. Білім көзі - Сөз, практикалық жұмыс жасау. Мұғалімнің білім беру жолдары - Сөз арқылы, көрсету, нұсқау, тапсырма беру арқылы. Оқушының білім меңгеруі - Тыңдау, бақылау жұмыс істеу арқылы. 1. Әңгіме әдісі – мұғалімен оқушылардың белсенді қатысуымен болады. Әңгіменің нәтижесінде мұғалімнің басшылығымен оқушылар өз білгендеріне қорытынды жасайды. Әңгіме әдісінің негізгі элементі – мұғалімнің қойған сұрағы. Әңгіме әдісінің тиімді болуы мұғалімнің ізденушілігініне, дайындалуына байланысты. Әңгіме – айтылайын деп тұрған сабақтың мазмұнын оқушыға бұрынан азды көпті таныс болған жағдайда қолданылады. Сонда ғана нәтиже береді. Әңгіме әдісін – қорыту, шолу, жаңа сабақты қорыту түсіндіру өткен сабақты мазмұнымен салыстыру кезінде қолданыламыз. Әңгіме әдісінің негізгі талабы: 1. Мұғалім сұрақты қоя білуі керек (сұрақ өмірмен байланысты қысқа, түсінікті болғанда ғана нәтиже береді). 2. Сұрақ қою үшін мұғалім жан жақты білімді болуы керек. 3. Оқушыларға алдымен женіл сұрақ беріліп, біттіндеп күрделеніледі. 4. Әңгіме әдісі 5-6-7-8-ші – сыныптарға қолданылады. Түсіндіру әдісі. Оқушының белсенді түрде тыңдау мен мұғалімнің жүйелі, түсінікті, жатық тілімен баяндауына негізделген. Бұл әдіс оқушыларға таныс тақырыпты өткенде қолданылады. Түсіндіргенде – бір сыдырғы оқушыларды жалықтырып отырғызып қоймай, арасында сұрақ беріп, оқушыларды қатыстыру керек. Лекция әдісін – көбінесе жоғарғы сыныптарға қолданылады, ұзақ уақытқа бөлінеді және жоспарланады. Уақыты 25 – 23 мин созылады. Көрнекілік әдісі – оқушының сабаққа белсенділігін, ойлау қабілетін арттырады. Көрнекілік әдісін көрнекі-құралдармен шатастыруға болмайды. Көрнекі – құралдар мұғалімнің сөзін дәләлдеу үшін көрсетіледі. Көрнекілік әдісін қоданғанда негізгі рольді мұғалімнің сөзі емес, кинофильм, таблицалар, карталар, глобустар атқарады. Көрнекілік әдісінің түрлері: 1. Тәжірибені демонстрациялау, көрсету. 2. Табиғи объектілерді көрсету. 3. Бейнелеуші құралдарды көрсету. 1. Тәжиребені көрсету – мысалыға “Бүгінгі ауа – райы стенді ”. Бақылауды оқушылардың өздері жасайды. Мұғалімнің нұсқауы бойынша сабақтан тыс кезінде жасайды, көрсеткен кезде бүкіл сыныпқа көрінетіндей болуы керек. Көрсету ережелері: 1. Көрсетілген зат бүкіл сыныпқа көрінейтіндей болуы керек. 2. Ұсақ объектілерді, коллекцияларды, схемаларды парталарды аралап жүріп көрсетеді. 3. Көрсетілген зат асықпай, жүйелі түрде түсіндірілуі тиіс. 4. Көрсетілген зат көрсеткішпен дәл , анық көрсетіледі. 5. Көрсететін затты бірден оқушыларға таратып жіберуге болмайды. Картаны таблицаны көрсету ережелері: 1.Таблицаны сыныпқа кіре сала ілуге болмайды. 2. Мұғалім картаны, таблицаны көрсеткенде қақ ортасына тұрмай бір шетіне тұруы керек. 3. Егер суреттер түрлі – түсті мен сызылса бояуының түсін айтады. 4. Таблицаның мөлшері бір ватман қағазы, таблицаны жасағанда фон береді. Фон солғын емес, әдемі қанық бояумен беріледі. Таблицаның шетін көмкереді, жиегін көмкергішпен көмкереді, жоғарғы жағынан қалдыратын жерді 5 см ден асырмау керек, тепе – теңдік сақталуы тиіс. “Қандайда болмасын суреттің жазуы жаман болса, онда ешқандайда құн, көрініс, қасиет болмайды”. 5. Қазіргі кезде пластмастан жасалынған реликті (кедір - бұдыр) таблицаны пайдаланады, оның ерекшелігі: өте жеңіл, ыңғайлы, бояулары кетпейді тез жуылады. Оқу кинофильмдерін көрсету жолдары. Бұл техникалық құралдар арқылы іске асатын сабақтың түрі. Көрсететін фильмнің мазмұнын алдымен мұғалім толық білуі дұрыс. Фильм бойынша оқушыларға сұрақ алдын-ала дайындалады. Оқушылар кино көру барысында сұрақтарға жауап береді, бұл баға қорын көбейтуге, есте сақтау, ойлау, өздігінен қорытынды жасау қабілетін дамытуға көмектеседі. Практикалық әдіс. Бұл әдіс – сөз көрнекілік және практикалық жұмыстың бір-біріне әсерінен туады. Практикалық әдіске табиғат объектілерін тани білу, анықтау, эксперимент жұмыстары жатады. 1. Табиғат объектілерін анықтау кезінде оқушылар үлестірілетін объектімен жұмыс істейді. Мысалы: жергілікті жердің бейнесін көрсететін, тау жотасы, теңіз жағасы, орман, саванна т. б.географиялық объектілердің жинақтап көрсететін панораманың макетін жасауға болады. Табиғи объектіні тани білу экскурсия кезінде қолданылып, оқушыларды өз бетінше жұмыс істеуге дағдыландырады. Бақылау әдісі – табиғат құбылыстарын табиғи жағдайда ерекше сезіммен қабылдау қорғау, аялай білу қабілеттерін дамытады. Бақылау әдісі – түсіндіруді алдына мақсат етіп қояды, ол оқушылардың өзі жүргізуін, қорытынды шығаруын талап етеді. Ескерту – барлық бақылаулардың қорытындысын сабақта қолданылатын болғандықтан сабақтың мазмұнын алдын ала мұғалім жақсы біліп отыруы керек. Түсіндіру – бақылайтын объектіні таратып берместен бұрын жүргізіледі, ал қорытындыны оқушылардан алдындағы объектіні жинап алғаннан кейін шығарады. Эксперимент әдісі – жасанды жағдайда жасалынады И.П.Павлов: “Бақылау табиғат не ұсынса соны жинайды, ал тәжірибе табиғаттан нені алғысы келсе соны алады” – деп жазды. Практикалық жұмыстың кезеңдері. а). Тақырыбы, мақсаты. б). Нұсқау (инструктаж). в). Жұмыстың орындалуы (тәжірибені жасау). г). Қорытындысын жазу. д). Есеп беру – құжаттар тапсыру. жүктеу/скачать 106.72 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|