1. Жаңа дәуір қарсаңындағы Азия және Африка халықтарының қоғамдық құрылысы мен саяси картасы. Феодалдық қатынастар дағдарысы
-1909ижж. Жас түріктер революциясы
жүктеу/скачать 1.24 Mb.
|
| 49. 1908-1909ижж. Жас түріктер революциясы.
1908 жылғы Осман империясындағы Жас түрік төңкерісі бүкіл әлемге бұл құдіретті мемлекетте ішкі тұрақтылықты қамтамасыз ете алмағандықтан, істің онша жақсы емес екенін көрсетті. Бұл оқиғаның аты айтып тұрғандай, оны 1876 жылы басталып, либералдық реформалар жүргізуге ұмтылған «Жас түріктер» саяси қозғалысы қолдады. Белгілі себептермен олардың идеялары Осман империясын жалғыз билеуге дағдыланған сұлтандар арасында жанашырлық тудырмады. Соған қарамастан жас түріктер елдің ішкі саясатына айтарлықтай ықпал етіп, 1908 жылғы Жас түрік революциясы оқиғаларында шешуші рөл атқарды. Осыдан кейін, бірақ олар танымалдылығын жоғалта бастады және уақыт өте келе қозғалыс бірте-бірте тоқтап, оның мүшелері бұл елді республикаға айналдырған мемлекеттік төңкерістен кейін құрылған Түркияның Республикалық Халықтық партиясын қолдай бастады. автократия жойылды . 1908 - 1909 жж жас түрік революциясының себептері сұлтан II Абдул-Хамидке наразылық. Оның билігі кезінде Осман империясы ескірген феодалдық жүйемен біршама архаикалық мемлекет болды. Көптеген прогрессивті саясаткерлерге оның еуропалық елдерден көптеген жағынан артта қалғаны анық болды, бірақ сұлтан реформа жасау әрекеттерін жоққа шығарды. Оның консерватизмі және кез келген бүтіннің абсолютті билікті сақтап қалуға ұмтылысы жас түрік революциясының басты себептерінің біріне айналды. Ағартушылық іс-шаралар. Рас, еуропалық емес, Османлы. Олардың санаға әсері өте үлкен болды және олардың арқасында прогрессивті ортада қайта құру қажеттілігі туралы идеялар пайда болды. Жас түріктердің ең көрнекті ағартушысы Абдулла Джевдет болды, бірақ ол саясатқа өзі араласпауды жөн көрді. Осман империясындағы дағдарыс. Ол шамамен XIX ғасырдың 70-жылдарынан бастап әлсірей бастады және уақыт өте келе Еуропа елдерінің жартылай отарына айналды. Осының бәріне байланысты онсыз да әлсіз экономикасы біржақты дамыды (өйткені оны дұрыс бағытқа «итерген» еуропалық державалар еді). Жас түрік революциясының мақсаттары мен міндеттері. Жас түріктер өздеріне ұнамайтын сұлтан II Абдул-Хамидті тақтан тайдырып, 1876 жылы Осман империясында қабылданған конституцияны қалпына келтіру міндетін қойды. Бұл жерде «Жас түрік» қозғалысының пайда болуы мемлекеттік реформалардың шұғыл қажеттілігінен туындағанын атап өткен жөн. Көптеген жас түріктер Францияда және басқа да Еуропа елдерінде оқыған білімді, дүниетанымы кең, феодалдық Осман империясына байсалды көзқараспен қараған адамдар болды. Сонымен қатар, олардың барлығы саясатпен айналысқан жоқ, көптеген жас түріктер тек оқу-ағарту жұмыстарымен шектелді. Алайда олардың арасында революциялық өзгерістерді талап ететін жеке қанат құрған радикалдар да (негізінен жас офицерлер) болды. Жас түріктердің әртүрлі ұйымдары болды, олардың бірі «Бірлік пен прогресс» 1908 жылы жас түрік революциясын бастады. 1908 жылы 3 шілдеде лейтенант Ниязи басқарған, 6 шілдеде майор Әнуар басқарған түрік партизандары көтеріліске шықты. Бірнеше күннен кейін көтерілісшілерге Солтүстік Македониядағы түрік әскерлері бөлімдерінің көпшілігі қосылып, оларды македон және албан партизандары да қолдады. 23 шілде күні көтерілісшілер Македониядағы Салоники, Монастыр, т.б. ірі қалаларды басып алды. Қарсылық көрсетудің пайдасыз екеніне көзі жеткен Абдулхамид ІІ парламент шақыру туралы жарлыққа қол қойды. Жас түріктер төңкерісінің жеңіске жетуі елде жаппай көтеріңкі рух туғызып, “Бостандық, теңдік, бауырластық, әділдік” ұранымен салтанатты жиындар мен шерулер болып өтті. Абақтыға жабылған, айдалған ондаған мың адамдар босатылып, цензура жойылды. Елде конституциялық құрылыс орнады. Бірақ үкімет басына келгеннен кейін жас түріктер өздерінің көптеген уәделерін орындай алмады. Шаруаларға жер бөлініп берілмеді, жұмысшы ереуілдері басып тасталды. Бұл бұқара халықтың наразылығын туғызды. Ірі державалар елдің ішкі-сыртқы саясатына араласа бастады. Жас түріктер сыртқы саясатта Германиямен одақтасып, Түркияны бірінші дүниежүзілік соғысқа киліктірді. жүктеу/скачать 1.24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|