1. Өндірістік орындардың технологиялық сызбасына

Бұл- өрт аймағына енгеннен кейін жану процесін тоқтататын зат.

Өрт сөндіру тәжірибесінде қолданылатын негізгі қазіргі заманғы өрт сөндіру құралдары болып келесідегідей болып табылады: су, құм, көпіршік, жоғарғы активті заттар, порошоктар, көмірқышқыл,инертті газдар және басқалар, осылардың негізінде ОП, ОХП және басқалары сияқты типтес өрт сөндіргіштері құрылған. [18]

Өрт қауіпсіздік шаралары:

• 
  қажетті бірнеше шығу жолдарының болуы;
  
• 
  цехта құм қорапшаларының болуы;
  
• 
  өрт жайлы дыбыс беру .
  

Жеке қорғаныс құралдарын өндірістік орындарда жұмыс істейтін жұмысшылардың денсаулығын қорғау және сақтау үшін , арнайы мемлекеттік стандартта бекітілген жеке қорғаныс құралдарын қолданады. Өндірістік ортада қауіпті және зиянды факторларға – ультрадыбыстар , жоғары температурада жұмыс істейтін қондырғылар , от ұшқындары , қондырғылардың тербелістері , электр энергиясы жоғары қондырғылардағы технологиялық процесінің бұзылуы жатады.

Өндірістегі қызметкерлер мен жұмысшыларды өндірістік бақытсыз жағдайларға ұшырамас үшін келесі жеке қорғаныс құралдары қолданады.

Өндірістегі ыстық цехтағы жылулық сәулеленуде , қыздырылған жоғары бетімен контакт жасауда , металл балқымаларынан ұшатын оттықтарда жұмысшы аяғын қорғауда арнайы былғары етік және қол саусақтарын қорғауда арнайы қолғаптар қолданады. [17]

Жоғары температурадан қорғану үшін арнайы былғары етігінің МЕСТ 12.4.032-77 және қолғаптың МЕСТ 12.4.010-75 стандарт талаптарына сай келу керек.

Арнайы былғары етіктерінің түрлері , тума топтары , өлшемдері толығырақ және қорғау құрамдары көрсетілген кесте-6 мен сай келу керек.

Техникалық талаптары:

1. 
   Етік МЕСТ 15.602-72 стандарт талаптарынасәйкестендіріліп дайындайды.
   
2. 
   Колодкалы етік дайындау үшін – МЕСТ 3927-75.
   
3. 
   Етікті дайындау келесі әдістермен жүреді : шегелеу , шегелі – клеймен , тігісті – клеймен және ыстық желімдендіру-тығындалуымен.
   
4. 
   200 , 100 және 50 Дж электр энергия соққысынан қорғану үшін носкилі етіктер аяқ саусақтарын қорғайды. Дайындау МЕСТ 10998-74 бойынша.
   

Қолғаптың сапасын бақылау МЕСТ 4103-2 талабы бойынша дайындайды.Қолғап материалы қатты матадан , яғни брензтен турімен жасалады. Тұтынушы қолғап пішініне , өлшеміне өзі тапсырыс бере алады.

Электр энергиясының зақымдануынан , механикалық соққыдан басты қорғану үшін жұмысшыларға пластмассалы каска МЕСТ 12.4.091-80 стандарты бойынша қолданады.

Касканың техникалық талаптары.

Каска стандарт талаптары және техникалық шарттарымен шығарылуы тиіс. Су қорғағыш материалдан жасалуы , касканың корпусына металл затымен соққы бергенде оқтық шықпау керек.Электр қуаттылығы 300 В электр көзінен пластмассалы каска қорғауы тиіс.

Касканың негізгі өлшемдерімен түрлері келесі кестемен –7 сәйкес келу керек.

Жұмыс орындағы дыбыс қысымын өлшеу стандарты МЕСТ

12.4.077-79 бойынша анықтайды. Ауа ортасындағы 11.2 кГц – ті ультра дыбысты өлшейді. Дыбыс қысымының дәрежесі , ДБ третьоктав қатарына сәйкес МЕСТ 12090-8 : 12500 , 16000 , 20000, 25000 , 31500 , 40000 , 63000 Гц – ді стандарт талаптарына сай болу керек.

Көзді өндірістік қауіпті және зиянды факторларынан қорғауда МЕСТ 12.4.001-80 стандарт талаптарына сәйкес болу қажет.

Өнеркәсіпте көздің зақымдануы және салдары әртүрлі болады – индиферентті шаңмен ластануынан және жеңіл әсер етуші соринкадан айтарлықтай зақымдануға, жекелей немесе толықтай көруден айыруға әкеледі. Көздің механкалық зақымдануы әдетте қатты бөлшектерден болады (жаңқадан, үккіш шаңнан, шыны сынықтарынан). Механикалық зақымдану қатарына сондай - ақ балқытылған металл шашырандысынан көздің күйіп қалуы, жоғары температурада қыздырылған сұйық, ыстық бумен, газбен күйіп қалу жатады.

Түссіз шыны көзілдірік – меникалық әсерлерден қорғануға қолданады.

Химиялық төзімді шыны көзілдірігі – бұл химиялық агрессивті факторлар әсеріне жоғары төзімділік беретін шыны көзілдірік.

Герметикалық қорғау көзілдірігі – жабық изоляцияланған қорғау көзілдірігі – жұмыс зонасындағы ауа берілуіне жол бермейді.

Жасанды жарық табиғи жарық жетіспеген кезде жұмысқа комфорттық жағдай жасау үшін, тәуліктің түнгі уақытында, сонымен қатар табиғи жарық жоқ ғимараттарда қолданылады.

Жасанды жарық функционалды белгілеумен жұмыстық және авариялық болып бөлінеді. Қажет блғанда әйтеуір бір жарықтың шырақтарының бір бөлігі кезекші жарықты қамтамасыз ету үшін пайдаланады.

Жұмыс жарығы – барлық ғимараттар мен үйлерді қамтиды сонымен қатар жұмысқа арналған ашық учаскелерді, адамдардың жүретін жерлерінде транспорт жолдарын қамтиды. [16]

Авариалық жарық – жұмыс жарығының авариялық өшірілгенде жұмысты жалғастыру үшін арналады.

Эвакуациялық жарық – ғимараттардағы жұмыс жарығы авариялық өшіргенде адамдарды сол жақтан эвакуациялау үшін қолданылатын жарық. Адамдардың жүруі үшін қауіпті жерлері ескеріледі, қайта бір мезгілде адам саны бола алады.

Қажетті жарықты жуықтап есептеу. Жасанды жарық көзінде горизонтальды бетінің қажетті жарығын есептейтін формула.

Е = F · N · η / S · K₃ · Z ;

мұндағы: Е - нормаланатын жарықтың ең төмен мәні, люкс;

А - әр лампаның жарық ағыны, люмен;

η - жарық ағынын пайдалану коэфиценті.

Төбе мен қабырғадан шағылу коэфицентіне және бөлме көрсеткішінің шамасына тәуелді болады, i:

h – шырақ салпыншағының жұмыс бетінің үстінен биіктігі, м;

A – бөлменің ұзындығы, м;

B – бөлменің ені, м;

N – шырақтардың саны, шт;

S – бөлменің ауданы, м²;

K₃ – қор коэфициенті;

Z – жарықтың бір қалыпсыз коэфициенті.

Бөлме ауданын есептеу формуласы:

S = a · b = 12*6 = 72 м²

i = S / (h · ( A + B )) = 72 / (7 · ( 12 + 6 )) = 0.571

F = Е · S · K · Z /N · η = 300 · 72 · 1,5 · 1,2 /8 · 60 = 81

Лампаның түрі НВ – 10 (127 вольт), НВ – 23 (220 вольт). Қуаты 60 ватт

7. Экономикалық бөлім
Тазалау ғимараттардың өндірістік қуатының секциясының барлық тазалау сатысынан өткен стандартты сапалы газдың максимумды көлемін (м3) сипаттайды.

Келесі өрнекпен жылдық өндірістік қуатын анықтаймыз:

ПМ = Тэф *К*Н

мұнда : Тэф – негізгі аппараттың жұмыс істеу уақыты .

К - негізгі бір типті аппарат саны .

Н - негігі аппарат өндіргіші .

Тэф = Ткал * Трем

Ткал = 365*24 = 8760 сағ

Трем = 31*24 = 744 сағ

Тэф = 8760-740 = 8016 сағ

ПМ = 8016*1*64.15 = 5142226.4 т/жыл

7.2. Ғимарат құрылысының жоба қаржы бағасының есебі

Ауа бассейінің қорғауға кететін капиталды шығындар қалдық газдарды тазалаудан шыққан зиян заттарды ұстау және залалсыздандыру үшін кректі қондырғылар құрылысына кетктін шығындардан тұрады.

Құрылыс бағасының суммарлық есебі. [13]

Кесте – 8.

Цех аты	Көлемі, м3	Құрылыс жұмысының бағасы		Санитарлы- техникалық және электрдің бағасы			СТ –жұмыс- ының жалпы бағасы	Толық сметалы бағасы, теңге
		1 м3 үшін, теңге	Жалпы бағасы, теңге	Жылу және желдет кіш	Электр жарық	1 м3 үшін
Газ тазал. бөлім	504	1300	655200	41.1	5.8	46.3	122500	750776.3

Құрылыс бағасы 1000 – 1500 теңге өлшемінде , ал ғимараттар бағасы 800 – 1000 теңге өлшемінде қабылданады. Санитарлық – техникалық жұмыс бағасы не белгілі нормативтер бойынша , незауыт мәліметтері бойынша қабылданады. Бөлінген аммортизациялық нормалар аналогты болып табылады.

Қондырғы бағасы белгілі баға көрсеткіш бойынша немесе базалы кәсіпорынның бухгалтерлік мәләметтері бойынша қойылады.

Қосалқы шығындардың есебімен қондырғының сметалы бағасын келесі формалар арқылы анықтай аламыз: [13]

Кесте – 10.

№	Аталуы	Сметалы бағасы , теңге
1.	Қондырғы бағасы	552229.1
2.	Жөндеу бағасы( 10% )	55222.9
3.	Қалану шығыны( 18% )	99401.24
	Барлығы	746853.2

Газ тазалау қондырғысына кеткен шығындардың жалпы бағасы:

Еңбек ақысына кететін шығындар есебі жұмысшылардың қажетті санын анықтау үшін белгілі өндірістік бағдарламаны орындауға қажетті жұмыс уақытының санын және бір жұмысшының жыл ішінде жұмыс істеген жұмыс күндерінің саны мен сағатын анықтайды. [14]

Жұмысшылардың едәуір бөлігі үшін өндірістік кәсіпорындардың көбісінде тәулік бойы жұмыс режим орнатырған . Жұмыс үш сменадан тұрады және 8 – сағаттан ұйымдастырылған.

Бір жұмысшының жұмыс істеу күндерінің орташа жылдықсаныкелесітүрде жұмыс уақытының балансымен анықталады:

Газ тазалау қондырғыларында жұмыс істейтін жұмысшылардың саны үш сменалы жұмысты ескеріп келу санының нормативтерінің негізінде анықталады.Сан нормативі диплом алды тәжірибе мәліметтері бойынша немесе анықтама әдебиеттері бойынша қабылданады.

Әр түрлі жағдайларға байланысты жұмысқа шықпаған адамдардың орнына келген жұмысшылар санын есептеу коэффициенті бір жұмысшының күн-тізбек қорындағы жұмыс уақытына бөлінуімен анықталады: [14]
К = Ткоп/Тэф

К = 8760/5688 = 1.54

Газ тазалау қызметкерлерінң штаттары және жалақы қоры . Кесте-14.

Ркел (смена бастығы) = 3адам *3ауысу = 9адам/бір күн

Ркел (оператор) = 3адам *3ауысу = 9адам/бір күн

Ркел (электрші) = 3адам *3ауысу = 9адам/бір күн

Тізімдік саны келесі өрнекпен анықталады:

Ртіз = Ркел*К

Ртіз (смена бастығы) =9*1.54 = 14 адам

Ртіз (оператор) = 9*1.54 = 14 адам

Ртіз (электрші) = 9*1.54 = 14 адам
7.5. Технологиялық мақсатқа кететін энергетикалық шығындар есебі

Атмосфераға тасталынатын өндірістік қалдықтарды кезінде келесі энергия түрлері қолданылады : электр энергиясы , жылдық энергия , су , нығыздалған ауа .

Электр энергиясына кететін шығындар белгілі тарифте жыл ішінде қондырғының қолданылған электр қозғалтқыштары киловатт – сағат санымен анықталады:\

Ээл.эн = Э* Тэ

Э – қолданылған электр энергия саны , кВт*сағ .

Тэ – электр энергия бағасы , теңге/кВт*сағ .

Қолданылған электр энергияның саны қойдырылған электр қозғалтқыш қуатымен , барлық тазалау сатысы бойынша және қондырғының эффективті жұмыс уақытымен анықталады.

Электр энергиясына кететін шығындар есебі.