12 апта: Практикалық сабақ тақырыбы: Мектепке дейінгі мекемеге бармайтын балаларды білім беру мекемелерінің (орталықтар, қысқа мерзімді топтар) баламалы балабақшаларында дайындау проблемалары. Практикалық сабақ мазмұны

Аталған кезең екі периодтан кіші мектеп жасына дейінгі кезең және жоғары мектеп жасына дейінгі кезең 5 жасты қамтиды. Мұндай бөліну негізгі іс – әрекеттің пайда болу мен психикасының сапалық өзгерістеріне байланысты. Д.Б. Эльконин мектеп жасына дейінгі балаларға мінездеме бере отырып, былай дейді: баланың ересек адаммен бірлескен әлеуметтік жағдаяты жойылады, бала жеке әрекет жасауға тырысады. Бала ересек адамның өміріне толығымен араласып кете алмағандықтан, ойын оның ересектермен идеалды қарым – қатынасына айналады. Ойын барысында ғана бала ересек адамның өміріңдегі іс – әрекеттер мен рөлдерді қайталап, ойнай алады.

Заттық іс – қимылды меңгергеннен кейін бала ойнауды үйренеді. Мектеп жасына дейінгі баланың ойыны біршене кезеңдерден өтеді.

Бірінші – бұл рөлдік ұйым, бала өзін – өзі ана, әке, аю, қоян, мыстан кемпір және т.б. атаумен атап, өзін соларға ұқсатып ойнайды.

Екінші – сюжеттік ойын, бала басталуы, дамуы мен аяқталуы бар, бір күнде аяқталып қалмай, жалғасын келесі күні табатын оқиғаны өрбітеді.

Үшінші – ережелері бар ойындар, бала сюжеттің логикасына сәйкес іс – қимыл жасап қана қоймай, барлығына бірдей қатысты жектеулердің (нормалар мен ережелердің) жүйесін әзірлеп, қабылдайды.

Алғашқы екі кезең балалың шағармашылық мүмкіндіктерін, артистизмин, өзін – өзі ұстау қабілетін ашады.

Ойын қызметіне деген бейімділік бәрінде болмайды және ол темперамент ерекшеліктеріне тәуелді болады. Ұлшақ балалар ақыл ой қызметін, спорттық және компьютерлік ойындарды қалайды. Бірак бұл тең ауысым емес. Оларды дәстүрлі ойындарға қалай үйретіге болады?

Біріншіден, өзіңіз баламен ойнауыңыз керек. Бұрын өзіңіз, ата - анаңыз қалай ойнайды, қазір қандай ойындар бар туралы еске алып, айтып беруіңіз керек.

Екіншіден, ойынға делдал –қатысушыны – қуыршақты, көрші баланы, баланың ағасы немесе әпкесін қатыстыру қажет.

Үшіншіден, баланың барлық мүмкінді белсенділік таныту және қиял елесін көтермелеп, оның жаңа сөздер, бейнелер, ассоциациялар, жаңа ойындар мен жаңа рөлдер ойлап табуына мүмкіндік жасау керек. Егер ол ұялатын болса және қажетті артистизмге ие болмаса, оған ренжиссер немесе сыншы болуды ұсыну керек.

Рөлдік немесе шығармашылық ойындар мектеке дейінгі жаста пайда болады. Бұл баланың ойын жағдайларында өзіне үлкендердің қызметі мен олардың арасындағы қарым - қатынастарын алып, оны жалпы түрде көрсету.

Ойын заттық – манипулятивтік қызметтен ерте балалық кездің соңында шығады.

Заттық іс – қимылдардың қажетті даму деңгейінен басқа ойынның пйда болу үшін баланың үлкендермен жасайтын қарым – қатыныстардың түпкілікті өзгері керек. Бала 3 жасқа жақындағанда ол өздігінен іс –қимыл жасауға қабілетті болады да, оның жақын адамдармен бірігіп қызмет жасауы ыдырай бастайды. Сонымен қатар, ойын өзінің шығу тегі жағынан да, мазмұны жағынанда әлеуметті болып келеді. Ол жие үлкендермен толыққанды қарым – қатынассыз және баланың үлкендер арқылы алатын түрлі әсерінсіз дами алады. Ерте балалық және мектепке дейінгі кездің шекарасында балалар ойынының алғашқы түрлері пайда болады. Бұл бізге белгілі режиссерлік ойын. Онымен бірге бір уақытта немесе кейінірек рөлдік бейне ойындар пайда болады. Онда бала өзін кез келген адамға және нәрсеге ұқсатады және соларға сәйкес іс – қимыл жасайды. Мұндай ойынның міндетті шартты ашық және қарқынды жан толғанысы болып табылады: баланы көрген оқиға таңғалдырғаны соншалық, ол ойындық іс – қимылдарында өзінің қатты эмоцияналдық үн қатуын тудырған бейнені көрсетеді.

Режиссерлік және рөлдік бейне ойындар мектепке дейінгі жастың ортасында өзінің дамыған түріне жететін сюжеттік -рөлдік ойынның бастауы болып табылады. Кейінірек одан ережелер бар ойындар бөлініп шығады. Жаңа ойындардың пайда болуы бұрын меңгерілген, ескі ойындарды толық жоймайды, олардың бәрі сақталады және жетілдіре береді. Сюжеттік - рөлдік ойындарда балалар баладар нақты адамдардың рөлін және қарым – қатынасын көрсетеді. Сюжет – ойында көрсетілген нақта өмірдің саласы. Алғашында бала отбасымен шектелетін болғандықтан, оның ойындары ең алдымен отбасы, тұрмыстық мәселермен байланысты болады. Кейін, өмірдің жаңа жақтарын меңгеру бойынша, бала аса күрделі сюжеттерді пайдалана бастайды.