2007 жыл мазмұны кіріспе 3 Аймақтардың қазіргі кезеңдегі даму бағыттары және әлемдік тәжірибе 4 Тарау Аймақ бағасы 9
Әлемдік, ұлттық, аймақтық экономикасы бойынша облыстың бәсекеге қабілеттілігінің сандық бағасы7
жүктеу/скачать 0.81 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.7. Қарағанды облысы мен оның ірі қалаларының әлемдік, ұлттық, аймақтық деңгейде алар орны
- Ұстанымдық бойынша маркетинг зерттеулерінің нәтижелері
2.6. Әлемдік, ұлттық, аймақтық экономикасы бойынша облыстың бәсекеге қабілеттілігінің сандық бағасы7Әлемдік, ұлттық, аймақтық экономикасы бойынша облыстың бәсекеге қабілеттілігінің сандық бағасы RCA (Revealed Comparative Advantage) индексінің негізінде болып отыр Тауарлық номенклатураның сыртқы экономикалық қызметі бойынша республика облыстарының RCA көрсеткіші есептелінді. Қорытындылары негізгі үш топқа біріктірілген:
10 кестеде көрсетілген ТН ВЭД топтары сыртқы нарыққа бағытталған экспорттық тауарлар болып отыр. Облыстың негізгі экспорт тауарларына төмендегілер жатады:
соның ішінде: – мебель өндірісі мен басқа топқа кірмей қалған тағы басқа да өнімдер (жалпы өнімнің 58,1% ); – өңдеуден өткен шикізат өндірісі (жалпы өндірілген өнімнің 41,9% );
11 кестеде келтірілген ТН ВЭД тобы заттары тек Қазақстан Республикасының территориясында ғана айналымға түседі, себебі олар ішкі рынокқа арналған: – тастан, гипстен, цементтен, асбестена, слюдадан жасалған бұйымдар; – бетоннан жасалған құрылыс конструкциялары.
Кейбір тауарлық топтардың экспортқа шығарылған өнімдері бойынша (мәселен, тамақ өнімдері) Қарағанды облысы басқа облыстар арасында алдыңғы орын алып келе жатқанына қарамастан, импорт өнімдері экспорттан басым болып тұр. Жүргізілген анализ Қарағанды аймағын дамытып, оның бәсекеге қабілеттілігін арттыруда орын алатын экономика салаларын айқындап берді. Сонымен, облыс үшін келесі өндіріс салаларын: – реизна мен пластмассадан бұйым жасау өндірісін; – тау-кен өндірісін, әсіресе, метал емес минералдық ресурстарды өндіру; металдық рудалар мен дайын метал өндірісін; – асыл материалдарды өңдеу өндірісін (алтын бұйымдар, монета, медаль жасау өндірісін); – ағаш өңдеу өндірісін (дүние жасау), өңделген шикізатты қайта өңдеуден өткізу өндірісін экспортқа бағыттау қажет болып тұр. Республика бойынша Қарағанды облысы метал емес заттардан: цемент, әктас, асбестоцементтен жасалған бұйымдардан экспорт өнімдерін өндіруді алға қойып отыр.
Жетекші қалалар екі түрлі дәрежеде болып отыр: 1. Ұлттық дәрежеде. Қарағанды, Теміртау қалалары, Сары-Арқа макроаймағының орталығы. 2. Аймақтық дәрежеде. Балқаш, Жезқазған-Сатпаев қалалары. Қарағанды, Темиртау, Балқаш және Жезқазған қалалары төмендегі потенциалдық факторлар бойынша жетекші қала болып отыр:
Жетекші қалалар қала стратегиясының даму жоспарына сәйкес әлемдік, ұлттық және аймақтық дәрежедегі алар орнына қарай дамитын болады. Өзіне шағын қалалар мен ауылдарды біріктірген бұл жетекші қалалар аймақтық кластерлер жасауда және кәсіпкерлікті белсенді дамытуда катализатор болады. Ұстанымдық бойынша маркетинг зерттеулерінің нәтижелеріАталмыш бөлімде Қарағанды облысының әлемдік, ұлттық, аймақтық дәрежеде алар орнына Қарағанды облысының экономика және бюджетті жоспарлау Департаментінің ұсынысы бойынша аймақтық дамудың ғылыми зерттеу институты жасаған қысқаша мазмұндамасы беріліп отыр. Облыстың өндірістік сипаты жетекші қалалр үшін осы ұстанымның негізгі тірегі боолып отыр. Бұл қалалардың өндірісі нақты мамандандырылған өндіріс болып олтыр, бір ғана өндіріс саласы қаланың өнеркәсіп өнімдерінің 90% астамын бере алады. Теміртау қаласы бойынша бұндай өндіріс-қара металлургия болса, Балқаш, Жезқазған қалалары үшін – түрлі-түсті металлургия, ал Қарағанды қаласы әртүрлі өнеркәсіптерден тұрады, негізгі өндіріске көмір, тамақ мен машина жасау өнеркәсібі жатады. Қарағанды облысының ірі қалаларына орта есеппен облыстың барлық өндірісінің 90% жатады. Қосымша 3 Қарағанды қаласының салалар бойынша ұстанымдық картасы: басқа қалалармен салыстырғанда Қарағанды қаласында өндірістік кәсіпорындар көп болып отыр. Олардың ұстанымдық жағдайы орташа дамыған салаларға- көмір өндірісі, тамақ, машина жасау өнеркәсібі және дайын бұйымдар шығару өнеркәсібіне байланысты болып отыр. Теміртау қаласының ұстанымдық картасы: Теміртау қаласының ағымды жылғы және келешектегі ұстанымдық бағыты қара металлургияға байланысты болып отыр (ААҚ «Миттал Стил Теміртау» өнімі Теміртау қаласы бойынша барлық өндірістік өнімнің 90% ). Бұдан басқа да айта кетер жайт, басқа салалар үлесінің де айтарлықтай маңызды болуы: (ААҚ «Централ Азия Цемент»), құрылыс материалдарын өндіру кәсіпорны мен кальций карбиды мен силикомарганец өндіруші (ЖШС «ТЭМК») ерекше көзге түсіп отыр. Бұл жерде қосымша түрде айта кететін жайт, негізгі қорлардың хал- ахуалының төмендігінен, ірі және әлеуметтік маңызды тамақ өнеркәсібінің кәсіпорындары бәсекеге қабілетті емес болып отыр: ЖШС «Бидай нан» (бәсекелес кәсіпорын өнімдері (шағын наубайханалар) ішкі рынокта арзан болғанымен, сапасы жағынан төмен болып отыр).
Сарань қаласының потенциалын қолдана білу керек, болашақта тиімді пайдаланған жағдайда, бұл қала Қарағанды облысындағы жайнаған қаланың бірі бола алады. Оның негізгі ірі кәсіпорны - ААҚ «Сараньрезинотехника». Болашақта осы кәсіпорыннның өнімдерінің негізінде химия өнеркәсібін дамытуға болады: ЖШС «ПКФ «Тибет» ( үрлемелі полиэтилен құбырлары, ток өткізгіш құбырлар), ЖШС «Восход» ( ауылшаруашылығы мен мұнай өндіру саласына арналған резина техникалық өнімдер), ЖШС «Карат» ( жасанды жамылғылар өнімі). Ағымды жылғы ұстанымдық бағытына сай жетекші қалалар мен оларға қарасты ауылдық мекендердің стратегиялық даму бағыттары айқындалып отыр. Қарағанды облысының ұстанымдық бағытын анықтау- облысты тек төмен қосымша құн өндіруші ғана емес, аймақты орта және жоғары технологиялық продукциялармен жабдықтаушы және кең көлемдегі қызмет көрсетуші (сауда-логистикалық, көлік-ақпараттық, қаржы және білім беру) тұрақты экономикалық жүйе болуына мүмкіндік береді. Жетекші қалаларға жақын орналасқан елді мекендердің әлеуметтік экономикалық жағдайына жасалған талдауы 7 Қарағанды облысының жетекші қалаларының ішінде тек Жезқазған қаласына ғана жақын селолық территориялар бар. Жезқазған қаласының құрамына үш селолық округ кіреді: олардың орталықтары Талап, Кеңгір және Малшыбай селоларында орналасқан. Сондай-ақ Кеңгір селолық округқа Теректі, Қорғанбай, Түйемойнақ елді мекендері жатады. 2006 жыл көрсеткіші бойынша Жезқазған облысының селолық тұрғындар саны 4673 адам болып отыр. 1999 жылы жүргізілген санақ нәтижесі бойынша халық саны 5200 болыпты, ал қазіргі уақытта халық саны азайып отыр. Жезқазған аймағының жалпы жер көлемі 917,2 мың гектар, оның тек 549 гектары егістік жерлер болып отыр. 2006 жылдың 1 қаңтар көрсеткіші бойынша Жезқазған қаласында 173 шаруа қожалықтары бар, олар негізінен малшаруашылық өнімдерімен айналысады. Олардың 140 жұмыс іcтеп тұр. 2005 жылы барлығы 3727 тонна сүт, 1102 тонна ет (мал мен құстың сойылғандағы салмағы), 7250 мың дана жұмыртқа өндірілд. Малшаруашылық өнімінің көлемі мал мен құстың өсуіне байланысты болды. 4 елді мекенде денсаулық сақтау бөлімшелері бар, оның екеуі (Теректі және Қорғанбай) селоларында 2001-2002 жылдары ашылған болатын. Теректі ауыл оқушыларының саны 1 адамнан асады, 5 мектеп жұмыс істеп отыр, оның 3 орта білімді мектеп және 2 аяқталмаған орта мектеп. Ауылдық мектептерде мұғалімдер саны жеткілікті. Теректі ауылында кітапхана жоқ, бір клуб бар. Барлық елді мекендерде байланыс бар: Кеңгір селосында – 256 номерге арналған АТС, Талап селосында – 96 номерге арналған АТС, Малшыбай селосында – 20 номерге арналған АТС бар. Кеңгір мен Талап селоларының тұрғындары ауыз суды Жезқазған қаласынан тасып ішеді. Жолдардың техникалық хал - ахуалы автокөліктерді жүргізудің қауіпсіздік талаптарына сай емес. Қарағанды облысының басымдылықтық SWOT –талдаудың матрицасы
Нәтижелер: Қарағанды облысында маңызды табиғи потенциал, минералды шикізат запастары, табиғи-рекреациялық ресурстары, дамыған білім және ғылым ресурстары және жоғары білімді мамандар бар аймақ болып саналады. Сонымен қатар, шикізаттың экспорт бағасының төмендігінен, негізігі қорлардың тозуы мен экологиялық жағдайдың нашарлануы себебінен аймақтық экономика вертикальді интеграциялық түрде дамып отырған 3 компанияның тұрақты жұмысына тәуелді болып отыр. Бұл мәселелердің шешімі табылмаған жағдайда, аймақ экономикасы вертикальді интеграциялық түрде дамып отырған компанияларға тәуелді болуын одан әрі арттырып, жұмыс күшінің жетіспеушілігіне, экологиялық жағдайдың төмендеуіне, қолдағы бар ғылыми потенциалды жоғалтып алуға алып келеді. Экономиканы түрлендіріп, адам потенциалын дамытып, экологиялық жағдайды және инфрақұрылымды дамыту қажет болып отыр. жүктеу/скачать 0.81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||