3 Ɉԕɭɥɵԕɬɚԕɨɥɞɚɧɵɥԑɚɧɲɚɪɬɬɵɛɟɥɝɿɥɟɪ Грамматикалық материалдар
жүктеу/скачать 3.57 Mb. Pdf көрінісі
|
| 167
5. Жылқының түсіне және т.б. белгілеріне қарай берілген атау ла - рын біле сің дер ме? «Артық болмас білгенің» айдарымен беріл ген мә ліметті пайда ла нып, өзара пікірлесіп, әңгіме өткізіңдер. 6. Жыл қы ма лы на қа тыс ты ма қал-мә тел дер ді қа тыс ты рып, «Тұл пар же лі де та ны ла ды» та қы ры бын да шы ғар ма шы лық жұ мыстың бір түрін (өлең, әң гі ме, шы ғар ма) орындаң дар. • Жүй рік ат қа жел қам шы. • Жүй рік ат – бір де ат, бір де қа нат. • Сұ лу ат тың көр кі – жал. • Тұл пар же лі де та ны ла ды. • Жүй рік ке озу дан қа лу қи ын. • Қа за нат қам шы сал дыр май ды. 7. Екі тапсырманың бірін орындаң дар. 1. Ха лық ау ыз әде бие тіндегі ба тырлардың тұл пар ла ры н сипат- тап, эссе жазыңдар. 2. Райымбек батырдың батасын жаттап алыңдар. Өздерің де осы үл гі мен шағын бата құрастырыңдар. Жасы үлкенге айтарым: Адал болсын ұланың, Асқақ болсын ұраның! Ұл-қызың тұрсын желкілдеп, Туың тұрсын желпілдеп! Берік болсын бірлігің, Бірлігің – ол тірлігің! Ұлдарыма айтарым: Атаң, анаң, ел-жұртың – Бәрі сенің ардақтың, Ардақтыңды аяла! Туған жердің топырағы – Халқыңның қасиетті тұрағы. Тұрағыңды тоздырма, Жаттың қолын создырма! 168 §3. Кө не та рих тың куәсі бол ған құн ды жә ді гер – Қо жа Ах мет Ясауи ке се не сі 1. Су рет бой ын ша білетін ақпараттарыңмен бөлісіңдер. 2. Мә тін ді оқып, стилін анықтаң дар. Құрылымын мен тілдік ерек- шелігін талдаң дар. Ʉɢɿɡԛɣɲɚԙɵɪɚԕɠԥɧɟԕɚɡɚɧɬɭɪɚɥɵ Қа зақ тұр мы сы на тән ки із үй, ша ңы рақ, ошақ, қа зан, та ба нан та ғы бас қа зат тар дың ежел ден те рең мә ні бар. Әкем нің қыз ме ті не бай ла ныс ты ба ла ке зі міз де көп кө шіп- қон дық. Әри не, қа зір ес ке ал ған да үй жы ғып, үй ті гу, кө шу, жа ңа қо ныс қа ор на ла су, әкем нің же ро шақ қа зып, анам ның қа зан ор на туы ки но да ғы дай бо лып кө рін ге ні мен, ол кез де ро ман ти ка сы нан гө рі қи ын дық та рының көп бол ға нын тү сі- не мін. Үй ті гу, ке ре ге ке ру, ша ңы рақ кө те ру, уық шан шу, туыр лық жа бу, бел деу тар ту си яқ ты жұ мыс тар ға ша ма мыз кел ге нін ше қол ға быс жа сай тын быз. Сон да әжем, біз бі ліп жүр сін де ді ме екен, ша ңы рақ ты кө тер ген де ба қан ның екiншi 169 ұшы ти ген жер ге, яғ ни үйдiң дәл ор та сы на ошақ ор на ла суы ке рек ті гін ай та тын. Ке ле-ке ле үл кен үй дің қа сы на жап сар лас етіп кіш ке не үй ті гі ліп, ошақ сон да ор на лас ты ры ла тын бол ды. Бү гін гі нің ті лі мен айт сақ, қо нақбөл ме мен асбөл ме си яқ ты. Ошақ тың бос тұр мауы ке рек ті гін де сол кез де ес ті ген едім. Анам да ошақ ты қой ған соң, бір ден қа зан ды ор на тып, іші не сүт құй ып, пі сі ре тін. Кей де су құя тын. Жал пы, ырым шыл ха лық бол ған дық тан, қа зан ның бос тұ руы жа ман ырым ға са на ла ты нын мен кей ін нен біл дім. Қа зан – «құт» де ген түсiнiктi бе ре тін сим вол. Көш пен- ді лер өмі рін де қа зан ның ор ны бө лек. Қа зан сыз от ба сы жоқ, ошақ та жоқ, үй де жоқ. Қа зақ тың қа зан ды қа тын-ба ла мен бiрге атай ты ны, Ма хам бет тің «қа ра қа зан, са ры ба ла қа мы үшін егеу лі най за қол ға ал ға ны» со ны көр се те ді. Қа зан қыз жа сауы ның мін дет ті бұй ымы бол ға ны да көп жай ды аң ғар- та ды. Қай да көш се де қа за нын тас та май тын ғұ рып бүгiнге дейiн жал ға сып ке ледi. Қа зақ хал қы үшін қа зан бір лік пен қо нақ жай лылық тың ны ша ны іс пет ті. Қа зан ды та ту лық тың белгiсi ретiнде та ны- та тын аңыз дар дың бiрi «жау лас қан мың ба тыр дың най за- сы ның ұшы ерiтiлiп, қа зан құй ыл ған екен» деп бас тала ды. Бұл – қа зан ның та ту лық тың, бе ре ке-бiрлiктiң сим во лы ретiнде та ны луы ның не гіз ді лі гін ор нық ты ра тү се ді. Қа зан ның бiзге жет кен ке ре мет үлгiсi – Түр кіс тан да ғы Қо жа Ах мет Ясауи ке се не сін де тұр ған қа си ет ті Тай қа зан. Әмір Те мір за ма ны нан қал ған құн ды жә ді гер ұзақ жыл дар бойы Эр ми таж да тұ рып, жұрт шы лық тың тала бы бой ын ша ел ге қай та рыл ға ны бел гі лі. Ғы лы ми де рек тер бой ын ша, бұл қа зан 1399 жы лы 25 мау- сым да Түр кіс тан қа ла сы ның ба ты сын да 27 км жер де ор на- лас қан Қар нақ ел ді ме ке нін де, си рек кез де се тін же ті түр лі асыл ме тал дың (мыс, мы рыш, ал тын, кү міс, қо ла, қор ға сын, те мір) қос па сы нан құй ыл ған. Қа зан ның сал ма ғы – 2 тон- на, сый ым ды лы ғы – 3 мың литр, би ік ті гі – 1,60 метр, диа- мет рі – 2,42 метр. Тұ ғы ры ның би ік ті гі – 0,54 метр, диа- мет рі – 0,607 метр. 170 Ке се не де гі Тай қа зан «сақ» тип те гі қа зан ға жа та ды. Алып қа зан жа сау кө не сақ, ғұн, үй сін дәу ір ле рі нен жал ға сып кел- ген дәс түр еке нін де рек тер мен ай ғақ тар рас тай ды. Ел дік са на сы би ік, от ба сы лық құн ды лық тар ды жо ға ры ұс тан ған хал қы мыз үшін қа зан бе ре ке мен бір лік тің, мол шы лық тың, ел дік тің ны ша ны бол ған. Бұл күн де Тай қа зан өзі нің құт ты ор нын да, қа зақ хал қы ның, Қа зақ стан ат ты үл кен ша ңы- рақ тың, қа ла бер ді күл лі түр кі жұр ты ның бе ре ке сі нің, ты ныш ты ғы мен бір лі гі нің ны ша ны қыз ме тін ат қа рып тұр. (Ка мал Әл пейісо ваны «Qшкір б'рыштар а 'рынбай өмір сру философиясы» ма аласынан) 3. Үзін ді ні оқып, тақырыбын, мақсатты ауди то риясын, құ ры лы мын, тілдік ерек шелігін ал дың ғы мә тінмен салыстыра тал даңдар. жүктеу/скачать 3.57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|