3 І тарау Қазіргі кездегі б
Балалардың білім және тәрбиелік тұрғыдан кеткен қателерін дұрыстау жолдары
жүктеу/скачать 127 Kb.
|
| 2.3 Балалардың білім және тәрбиелік тұрғыдан кеткен қателерін дұрыстау жолдары
Тәрбиешінің балаларға сенім артуы, оларды оқу үрдісінде де қолдап отыруы, балалар жауабын құптап, олардың ойларына, жауаптарына ризашылығын білдіріп отырса, барлық вербальды және вербальсыз қатынас аппараттарын қарқынды қолдана алуы қарым-қатынас үрдісін әсерлі де тиімді ұйымдастыруға көмектеседі. Ал, мектепке жасына дейінгі баланың үшін мүғаліммен қарым-қатынас жасау маңызды қажеттілік. Осы жаста олар мүғалімді пір тұтып, оның абыройына деген асқан сенімділік танытатыны анық. Бұл сенім балалар бойында мұғалімнің балалар тұлғасына деген қызығушылығын көрсеткенде, өз жомарттығын, мейірімділігін, адалдығын, тағы басқа адамгершілік қасиеттерін байқатқанда ғана пайда болады. Балалар өз сырларын сенетін адамдарына ғана айтады, ал басқа сенімдік танытпайтын адамдарды интуитивті түрде сезіп тұрады да, оларға сырын аша бермейді. Барлық адамдарда қауіпсіздік, қорғаныш сияқты жетекші қажеттіліктер болады. Осы қажеттіліктер мектепке жасына дейінгі балаларда аса айқын байқалады, олар үнемі үлкендерден көмек күтіп, қамқорлықты қажет етеді. Балалардың сенімдерін ояту үшін мұғалім өз сырларын да оларға айтуына болады. Мектепке жасына дейінгі баланың қарым-қатынас мәдениеті ұғымы бірқатар құрылымдық бөліктерді қамтиды. Қысқаша осы жастық кезеңді сипаттайтын мінез-құлық мәдениеті, сөйлесу мәдениеті, оқу еңбегінің мәдениетіне (оқу мәдениеті және жазу мәдениеті) тоқталып өтуге болады. Мектепке жасына дейінгі баланың мінез-құлық мәдениеті - бала мінез-құлқының қалайша сырт көрініс беретінін, қалайша нақты түрде адамгершілік талаптары орындалатынын, осы нормалардың қаншалықты үйлесімді табиғи түрде баланың өмір сүру салтымен ұштасатынын, олардың қаншалықты өмірлік ережелер ретінде қалыптасуын қарастырады. Кеңірек қарастырсақ мінез-құлық мәдениеті ұғымы адам мәдениетінің ішкі және сыртқы салаларын қамтиды: әдеп, қоғамдық орындарда адамдармен араласу және жүріс-тұрыс ережелері, жеке қажеттіліктері мен қызығушылықтарын сипаттайтын тұрмыс мәдениеті, балалардың мектептен тыс өзара қатынастары. Мектепке жасына дейінгі баланың сөйлеу мәдениеті - балалардың қоршаған адамдармен сөздік қарым-қатынастарын және ғылымдар негіздерін меңгеру үрдісінде қалыптасқан ауызша сөйлеу қабілеттерінің деңгейі. Аталған жастағы балалардың сөйлеу мәдениеттерін қалыптастыру өте көлемді де күрделі жұмыс, себебі балаларда сөз қорлары сондай толық емес, сөйлеу екпіні де нақты, бірқалыпты емес, сөйлеудің әдеби формаларын да пайдалана алмайды. Мектепке жасына дейінгі баланың оку мәдениеті тек бұл үрдістің операционалдық-техникалық жағымен сипатталмайды, сонымен қатар мазмұнды жағы да кеп көңіл бөлуді қажет етеді. Оқу мәдениеті ең алдымен кітаптан алынатын ақпараттар мазмұнын түсіну және оны меңгеру мәдениеті. Балаларда оқу дағдыларын қалыптастыру мәселелерімен айналысатын мұғалімдерден бұл іс-әрекеттің ғылыми-теоретикалық негіздерін білулері және оқудың жылдамдығы, материалды қабылдау сапасы, кері байланыс нәтижелілігі, тез оқу сияқты сипаттарына көп көңіл аударуларын талап етеді. Мектепке жасына дейінгі баланың жазу мәдениеті - аталған жастағы балалардың каллиграфиялық қабілеттері мен іскерліктерін қалыптастыру деңгейі. Бұл үрдіс мұғалім жағынан үлкен педагогикалық шыдамдылық пен күш-жігерді талап етеді. Сонымен қатар мектепке жасына дейінгі баланың ойлау процесіне де көп назар аудару қажет. Себебі, баланың айтайын дегені ең бірінші оның ойында пайда болып, тек содан кейін ғана ол ойлар ауызша айтылады. Осыған орай мұғалім өз бойында балалардың ойын алдын-ала сезу, байқағыштық қасиеттерін дамытуы керек. Балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, баланы дер кезінде қолдап, оның ойын мақұлдап және оның ойын байқағанын білдіруі қажет. Бірақ осы жастағы балаларға ортақ жас ерекшеліктерді ғана ескере отырып қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыру жеткіліксіз. Балалар ұжымы түрлі даралықтардан құралады. Сондықтан қазіргі кезде балаға педагогикалық ықпалдың қажеттілігі мен маңыздылығына көп көңілаударылуда. Бұл мәселені шешуде педагогқа балалар отбасылары, қоршаған құрбы-құрдастары, үлкендер қандай ықпал бергенін, олардың қызығушылықтарын, ұжымда алатын орындарын мінездеріндегі түзетуді қажет ете қасиеттерін анықтау қажет. Әрбір баланы тереңінен танып білмей оларда қарым - қатынас мәдениетін жоспарлы мақсат жүйелі түрде жүргізу мүмкін емес. Қарым-қатынас баланың рухани дамуындағы ең маңызды құралы ретінде қарастырылады. Жеке тұлғаның рухани мәдениеті оның жалпы адамзаттық интелектуалдық, моральдық, эстетикалық құндылықтарға қатынасын көрсетеді. Қарым-қатынас барысында тәрбиешілер қарым-қатынас алдымен нені көздейтін қандай нәтиже беретінін, оны қалай ұйымдастырған дұрыс екенін ескеріп отыру керек. Тәрбиешінің балалармен қарым- қатынасы оқушы тұлғасының рухани даму міндеттеріне бағынады. Тәрбиенің гуманистік мақсаттарына бағытталған рухани бай қарым-қатынас қазіргі кездегі балабақшалардағы тәрбиешілердің негізгі қызметі болып табылады. Сөз соңында қарым-қатынастар мен әрекеттерді рухани байьггу балалардың басқаларға қуаныш сыйлауға ұмтылыстарын, басқаларға жағымды жағдай туғызуға талпыныстарын анықтайды. Осындай іс-әрекет нәтижесінде әр бала өз іс-әрекетіне өзінің жеке "Менің бір бөлігін қосып, сүйіспеншілік білдіріп еңбекті бағалауға үйренеді. Ең бастысы балалар бойында кіші жастарынан бас өз қарым-қатынастарын басқалардан ұйымдастыруда ар-үят, намыс, адалдық басқалардың тұлғалық қасиетерін құрметтеу сияқты негізгі адамгершілік қасиеттер негіздерін қалыптастыру болып табылады. жүктеу/скачать 127 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|