7. Ұйымдастыру кезеңі: 5 мин (6%)
Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
Сабақтың мақсаты мен міндеті.
8. Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру: 14 мин (15%)
Төменде берілген зат есімдердің сөздік формасын аяқтаңыз:
Vertebra, concha, incisura, clavicula, scapula, ae; vena, glangula, papilla, bucca.
Қазақ тіліне аударыңыз:
Septum linguae. Collum costae. Ligamentum nuchae. Cavum pleurae. Musculi linguae.
9. Жаңа сабақты түсіндіру: 27 мин (30%)
ІІ септеу зат есімдеріне Gen.sing. –і жалғауына аяқталатын еркек және орта тегі зат есімдері жатады. Атау септігінде еркек тегінің –us, -er, орта тектің -um жалғауына аяқталатын зат есімдер жатады.
ІІ септеу зат есімдерінің сөздік формасы
musculus, i m – бұлшықет
puer, eri m – бала, нәресте
magister, tri m – мұғалім
oleum, i n – май
ІІ септеудің септік жалғаулары
Casus
|
Singularis
|
Pluralis
|
M
|
n
|
m
|
n
|
Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.
|
- us, - er
- i
- o
- um
- o
|
- um
- i
- o
- um
- o
|
- i
- orum
- is
- os
- is
|
- а
- orum
- is
- а
- is
|
Еркек тегі зат есімдерінің септелу үлгісі
musculus, i m – бұлшық ет
magister, tri m – мұғалім
puer, eri m – бала, нәресте
Casus___Pluralis'>Casus
|
Singularis
|
Nom.
|
muscul-us
|
magister
|
puer
|
Gen.
|
muscul-i
|
magistr-i
|
puer-i
|
Acc.
|
muscul-um
|
magistr-um
|
puer-um
|
Abl.
|
muscul-o
|
magistr-o
|
puer-o
|
Casus
|
Pluralis
|
Nom.
|
muscul-i
|
magistr-i
|
puer-i
|
Gen.
|
muscul-orum
|
magistr-orum
|
puer- orum
|
Acc.
|
muscul-os
|
magistr- os
|
puer- os
|
Abl.
|
muscul-is
|
magistr-is
|
puer- is
|
Орта тегі зат есімдерінің септелу үлгісі
medicamentum, i n – дәрі
Casus
|
Singularis
|
Pluralis
|
Nom.
|
medicament-um
|
medicament-a
|
Gen.
|
medicament-i
|
medicament-orum
|
Acc.
|
medicament-um
|
medicament-a
|
Abl.
|
medicament-o
|
medicament-is
|
ІІ – септеудің тегі бойынша ескертулер
Кейбір зат есімдер еркек тегінің жалғауымен аяқталып тұрса да, әйел тегі зат есімдеріне жатады.
Мыс.: Alnus, i f;
Amygdalus, i f;
Crataegus, i f;
Eucalytus, i f;
Juniperus, i f;
Pinus, i f;
Rhamnus, i f;
Padus, i f;
Sambucus, i f;
Sarbus, i f;
Дәрілік заттар атаулары
Дәрілік заттар атаулары ІІ септеу зат есімдеріне жатады. Дәрілік заттар атаулары ІІ септеу орта тек зат есімдеріне жатады. Қазақ тіліне –um жалғауынсыз аударылады.
Vaselinum, i n - вазелин
Glycerinum, i n – глицерин
Novocainum, i n – новокаин
Tetracyclinum, i n – тетрациклин
10. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы. 31 мин (35%)
Төмендегі терминдерді Gen.sing. қойыңыз:
angulus, i m – бұрыш
brachium, i n – иық
cavum, i n – қуыс
cranium, i n – бас сүйек
ligamentum, i n – байлам
musculus, i m – бұлшықет
septum, i n – перде
sulcus, i m – жүлге
tympanum, i n – дабыл
calcaneus, i m – өкше сүйегі
digitus, i m – саусақ
humerus, i m – тоқпан жілік
manubrium, i n – алқа бөлігі
radius, i m – шыбық сүйегі
sternum, i n – төс сүйек, төс
alveolus, i m – ұяшық
franulum, i n – тізгін
Берілген зат есімдердің Gen. sing. жалғауларын толықтырыңыз:
Септеу Nom. sing. Gen. sing.
II septum sept …
II musculus muscul …
II brachium brachi …
ІІ sternum stern...
ІІ calcaneus calcane...
11. Жаңа тақырыпты бекіту. 9 мин (10%)
Сұрақтар:
1. ІІ септеу зат есімнің сөздік формасын;
2. Ер және орта тек ІІ септеу зат есімдерінің белгілерін;
3. Ер және орта тек ІІ септеу зат есімдерінің септік жалғауларын;
4. ІІ септеу зат есімдерінің тегі бойынша ескертулерін;
12. Сабақты қорытындылау. 2 мин 2%)
Студенттердің білім деңгейін бағалау және түзеу. Әр студентке сабақта алған бағасы айтылады, жіберілген кемшіліктер талқыланады.
13. Үйге тапсырма беру 2 мин 2%)
Н-1 §45 сөздікке жазу, жаттау
§41-1,2 жаттығуларды аяқтау
№6 сабақ
1. Сабақтың тақырыбы: Сын есім. І топ сын есімдері. Қиысқан анықтауыш.
2. Сағат саны: 2 сағат 90 мин (100%)
3. Сабақ түрі: тәжірибелік
4. Сабақтың мақсаты:
Оқыту: жаңа сабақтың тақырыбы бойынша алған білімдерін пысықтау, тиянақтау.
Тәрбиелік: сабақтың мазмұны арқылы оқушыларды ұқыптылыққа, зейінділікке тәрбиелеу.
Дамыту: оқушылардың танымдылығын арттыру, іздену қабілеттерін шыңдау.
5. Материалды-техникалық жабдықталуы:
а) техникалық құралдар: интерактивті тақта, ноутбук
ә) көрнекі және дидактикалық құралдар: плакат, слайд, өзіндік жұмыстарға арналған кеспелер, тест тапсырмалары, суреттер.
б) оқыту орны: латын тілі дәрісханасы
6. Әдебиеттер:
1. Городкова Ю. И. Элементы латинского языка и основ медицинской терминологии: Учеб. -2-е изд., доп. –М.: Медицина 2001
2. Латинский язык и основы медицинской терминологии: учеб. для мед. вузов/под ред. Щульц Ю.Ф. -М.:Б.и;1993
3. М.Д. Машковский. Лекарственные средства. Пособие для врачей.-15-е изд.. перераб. испр. и доп. –М.: РИА «Новая волна»: Издатель Умеренков, 2008
1. Руководство к лабораторным занятиям по фармакологии: учебное пособие/ под ред. Д.А. Харкевича.-4-е изд.,испр. и доп. –М.: Медицинское информационное агенство, 2005
2. Д.А. Харкевич. Фармакология: учеб. для вузов. -10-е изд., испр. и доп.
-М.: ГЭОТАР –Медиа, 2008
3. П.Х. Попандопуло. Общая рецептура: учебно-метод. пособие. Шымкент: Б. и., 2001
1. А. Рақышев. Анатомиялық терминдердің сөздігі. Алматы. Рауан, Демеу, 1994 ж.
2. Т.Г. Казаченок. Фармацевтический словарь. Минск, 1977
3. Дворецкий И.Х.. Латинско-руский словарь: ок 50000 слов. -3-е изд.., испр. –М.: Русский язык, 1986
4. Бабичев Н.Т. Словарь латинских крылатых слов: 2500 единиц
М.: Русский язык, 1982
5. Ж.К. Ермахан. Тәнтану атауларының латынша-қазақша-орысша тақырыптық сөздігі. Алматы: Ана тілі, 1996
7. Ұйымдастыру кезеңі: 5 мин (6%)
Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
Сабақтың мақсаты мен міндеті.
8. Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру: 14 мин (15%)
Адасқан әріптерден дұрыс сөздер құрастырыңыз:
t umaniglme
idbluanam
ulsscmuu
rucon
chubarmi
uscra
artbelvr
ggiinav
uilbma
isurad
i idgsut
sunlaccla
Терминдерді аударыңыз:
Таңдайдың үлкен жүлгесі, шыбық сүйектің денесі, кіші жіліншіктің басы, самайдың төменгі сызығы, арқаның бұлшықеті, тоқпан жіліктің басы, мұрынның ұшы, таңдайдың бұлшықеті, мұрынның кіреберісі, жатырдың қуысы, тізе тобығының байламы, жоғары жақсүйектің төмпегі.
9. Жаңа сабақты түсіндіру: 27 мин (30%)
Nomen adjectivum – сын есім.
Латын тіліндегі сын есімдердің зат есімдердегідей, тегі, түрі, септігі бар. Олар жекеше және көпше түрлері, септіктері бойынша өзгереді, яғни септеледі. Септеулері – І,ІІ,ІІІ.
Сөздіктерде сын есім, біріншіден, толық еркек тегінде жазылады, содан соң әйел тегі мен орта тек жалғаулары беріледі.
m f n
Мысалы: ақ – albus a um
m f n
оң – dexter tra trum
m f n
бос – liber ere erum
Nota bene! Көптеген –er жалғауына аяқталатын сын есмідердің -e әріпі еркек тегінің Nom.Sing. түрінде сақталады, басқа септіктерде және әйел тегі мен орта тегінде ол түсіп қалады (яғни негізгі өзгереді). Сондықтан сын есмідердің сөздік формаларын да және орта тек жалғауларының алдында негізінің соңы жазылады.
Мысалы: dexter, tra, trum
Сын есімдер сөздік түрлерінің жалғаулары 2 топқа бөлінеді. І топқа жататын сын есмідері І және ІІ септеу бойынша өзгереді, ІІ топқа жааттын сын есімдер ІІІ – ші септеу бойынша өзгереді.
І топ сын есімдерінің жалғаулары:
еркек тегі (m) – us немесе er
әйел тегі (f) – a
орта тегі (n) – um
Мысалы: longus, a, um – ұзын;
ruber, bra, brum – қызыл;
Әйел тегі формасындағы сын есімдер І септіктен септеледі, еркек тегі және орта тек формасында – ІІ септіктен септеледі.
әйел тегі еркек тегі орта тегі
І септеу ІІ септеу ІІ септеу
Nom.Sing. longa longus longum
Gen.Sing.longae longi longi
Достарыңызбен бөлісу: |
