4. ЕҢбек қОРҒау және тіршілік қауіпсіздігі
жүктеу/скачать 7.41 Mb.
|
7.4. АВТОКӚЛІКТІҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚҚАУІПСІЗДІГІН АРТТЫРУ ЖӚНІНДЕГІ КОНСТРУКТОРЛЫҚ – ТЕХНИКАЛЫҚ ІС-ШАРАЛАР Автокөліктерді құрастыру жəне олардың техникалық-экологиялық көрсеткіштерін жақсартуы экологиялық қауіпсіздік автокөлік құралдарының жылжымалы құрамын жетілдірудің ең маңызды бағыттардың бірі болып табылады. Қозғалтқыштың тиімділігін арттыру қозғалтқыштың конструкциясын мен олардың жүйелерін жетілдіру есебінен отын тұтыну қысқартуға мүмкіндік береді, сондай-ақ ластаушы заттардың шығарындылары төмендейді. Сонымен қатар, отын-энергетикалық ресурстар жинақталады, өйткені ол да маңызды экологиялық міндет болып табылады. Қозғалтқыштардағы отынның сыбағалы шығысты төмендетудің негізгі жолдарының бірі - олардың жұмыс барысындағы жануын жақсарту. Қозғалтқыштың жұмыс барысын жақсартуы əр түрлі технологиялық шешімдермен қол жеткізіледі: құйындық қозғалыс қоспалар қолдану, карбюратор жүйелерін жетілдіру , форкамерлы - алау жағу пайдалану жəне т.б. Бұл əзірлеулер отынды 8... 10% пайдалану шығыстарын азайтуға мүмкіндік береді, сондай-ақ пайдаланылған газдардың құрамындағы азот оксидтерін, көміртегін жəне көмірсутектерін азайтуға болады. Барлық тəртіптемеде жəне барлық цилиндрлерге электрондық жүйелер арқылы отынды бүрку дəл мөлшерлеумен қолдануы техникалық тиімді шешімдердің бірі болып табылады. Нəтижесінде төмен отын шығыны қамтылып, пайдаланылған газдардардың уыттылығы кенеттен төмендейді. Осындай жүйелерді қолдану барысында қозғалтқыштың қуатын 10.12% пайызға арттыруға мен отын шығының 8.9 % пайызға төмендетуге мүмкіндік береді. Соңғы жылдарда байқалған үрдісінің негізінде көлік құралдарының қозғалтқыштарын отынға ауыстырылуы қозғалтқыштардың отыны үнемдеуге ықпал етеді, сонымен қатар пайдаланылған газдардың уыттылығы төмендеуіне əсер етеді (7.2-кесте). Пайдаланылған газдардың турбоқысымды кӛтеруін жəне рециркуляциясын қолдануы дизельдердің экологиялық сипаттамаларын жақсартуына ықпал етеді. Турбоқысымды көтеруінің арқасында цилиндрлер сығылған ауамен жақсы толтырып, нəтижесінде қуаттылығы артып жəне отын шығыны үнемделеді. Пайдаланылған газдардың зиянды құрамдас бөліктерінің бірі азот оксиді болып табылады, оның үлестік салмағы бензиндік қозғалтқыштарға қарағанда дизельдерде айтарлықтай жоғары болады. Өңделген газдардың бөлігін қозғалтқыштың кіргізу жүйесі арқылы қайта шығару дизельдердегі азот оксидтерінің шығарылымдарын төмендету тəсілдерінің бірі болып табылады. Азот оксиді цилиндрге қосылған кезде, қоспасының жақсы оталдыруына мен жану камерадағы температурасының төмендеуіне ықпалын тигізеді. Азот оксидтерінің шығарындыларының төмендеуімен қатар рециркуляция пайдаланылған газдардағы альдегидтердің төмендеуіне ықпал етеді, пайдаланылған газдардың жағымсыз иістің болуына себептерінің бірі болып табылады. Автомобиль қозғалтқыштары өңдеген газдардың уыттылығын төмендетудің ең тиімді техникалық шешімдерінің бірі – қозғалтқыштың газ шығатын жүйесіне бейтараптандырғыш сүзгілерді орнату болып табылады. Бейтараптандырудың мынандай түрлері бар: термиялық, каталитикалық, сұйықтық жəне аралас. Термиялық бейтараптандыру көміртек оксидінің жəне көмірсутектердің тотығу есебінен жəне олардың жоғары температура ауқымында көміртегі диоксидке жəне су буы айналуына байланысты жүреді. Каталитикалық бейтараптандыру каталитикалық бейтараптандырғышта болатын тотығу-тотықсыздану реакцияларының барысында жүргізіледі. Катализаторлар – бейтараптандырғыштың қорабында орналасқан белсенді каталитикалық қабат, инертті денеге жағылған (керамикалық немесе металл тасығыш). Белсенді қабат ретінде арзан негізіндегі жабындар, мыс, никель, марганец жəне хром пайдаланылуға болады, бірақ олардың төзімділігі төмен жəне тез істен шығады. Тəжірибеде асыл металдар (платина, палладий жəне родия) негізінде катализаторларды жиі пайдаланады, олардың төзімділігі жоғары, бірақ қымбат. Жоғары құн, конструкциясына қатаң техникалық талаптар, сондай-ақ этилдендірілген бензинмен жұмыс істеу мүмкіндік жоқтығы, каталитикалық бейтараптандырғыштарды кеңінен енгізуге мүмкіндік бермейді. Сұйықтық бейтараптандырғыштардың жұмысы су немесе белсенді заттардың су ерітінділері (сульфидінің натрий гидрокарбонаты, натрий жəне т. б.) белсенді сұйықтық ретінде қолданылатын, сол арқылы пайдаланылған газдардың өту кезінде уытты құрамдастарды ерітуде немесе химиялық байлауда негізделген. Үлкен салмақ жəне габариттік өлшемдер, сондай-ақ техникалық қызмет көрсету күрделілігі, сұйық бейтараптандырғыштардың кемшіліктеріне айналып отыр. Арнайы сүзгілерді мен аңғартқыштарды пайдаланылған газдардың шығару жүйесіне орнатылуы қатты бөлшектерді мен күйені ұстауға мүмкіндік береді. Экологиялық отынды арттыру үшін қарқынды жану мен түтінге қарсы қоспаларды пайдаланады, олар альдегидтердің бөлуін төмендетіп, пайдаланылған газдарда күйе күюді тездетеді . Сұйытылған мұнайды жəне сығылған табиғи газды автокөлік қозғалтқыштарына отын ретінде пайдалануға көшу, сондай-ақ қоршаған ортасының ластануын төмендетуіне ықпал етеді. Газды отынға көшуі пайдаланылған газдардың уыттылығын төмендетуге мүмкіндік береді, мысалы: оксид көміртегі бойынша (СО) 3 — 4 есе, оксидам азот тотығы бойынша (NOX) 1,2 — 2 есе, көмірсутектер бойынша (CnHm) 1,2—1,4 есе. жүктеу/скачать 7.41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|