Тоңазытқыш қондырғылары аппараттарының техникалық қызмет көрсетуі

Тоңазытқыш қондырғылары аппараттарының техникалық қызмет көрсетуі кезіндегі негізгі жұмысына аппараттардың оперативті ауыстырып косулары, суықты пайдаланушылардың қажеттіліктеріне байланысты режимін өзгерту, буландырғыш жүйелерінің еруі, тұздар мен майлардың жинақталуынан және ластануынан жылуалмасу аппараттарын тазарту, хладогенттің ағып кетуін жою, коррозияларды болдырмау, жүйелер мен аппараттан конденсирленбейтін газадар мен майларды жою, тығыздық пен беріктікке ыдыстарын сынау жатады.

Ол конденсацияның оптималды темпертурасына жүту үшін, конденсирленетін газдың өз уақытында шығарылуына және жылубергіш беттің тазартылуына ,судың немесе ауаның берілуіне әкеледі. Жалпы жағдайда суытудығ қалыпты режимінде ауалы конденсаторлардағы судың қызуы 5-9⁰С, көлденең конденсаторлардағы судың қызуы 4-8⁰С, тік 2-4⁰С құрайды. Бір бағытты сумен қамтамасыз ету кезінде және судың жоғары бағасында конденсаторда судың қызуы 12⁰С дейін рұқсат етілген. Суыту үшін судың қалыпты шығыны м³/(кВт.сағ) құрайды:

Оросительныйда 0,07-0,10

Көлденең 0,3-0,4

Тік 0,17-0,21

Буландырғыш 0,0021

Суайналмалы жүйелерді эксплуатациялау процессі кезінде уақыт өте келе циркуляцияланатын судың көлемі төмендейді. Оның булануынан қатты тұздардың конуентрациясы жоғарылайды, осыған байланысты жүйеге периодты түрде су қосады, ал белгілі бір уақыт өткеннен кейін оны толығымен ауыстырады. Жыл

Аммиакты конденсаторлардан айына бір рет май шығарылады және конденсатордан кейін судын анализі жасалады. Суда аммиактын болуына сай ауыстырымда немесе тәулігіне 1-2 рет анализ жүргізіледі және тоңазытқыш қондырғыларды басқарушының шешімімен жөндеу жұмысы немесе ақау орындарын анықтау үшін конденсаторды тоқтатады. Ауысым ауқытында тәуліктік журналға конденсация қысымын және кірістегі және шығыстағы судың температурасын бақылайды және тіркейді.

Салқындатуға арналған хладотасығыш буландырғышының жұмысы кезінде, қайнаудың қысымы мен температурасын, буландырғыштан шығатын будың температурасын, кірістегі және шығыстағы хладотасығыштың температурасын периодты түрде тіркейді. Хладогент және хладотасығыштың деңгейлерін,хладотасығышта хладогенттің болуына байланысты қосылыстардың бітеулігін, ерітіндідегі хладотасығыштың концентрациясын тексереді. Хладотасығыштың концентрациясы кезінде циркуляциондық контурдың гидравликалық кедергілерінің жоғарлауына байланысты. энергия шығыны да жоғарылайды. Осыған асай хладогенттің тұтқырлығы мен тығыздығы өседі.

Эксплуатациялау шартына байланысты хладотасығышқа коррозия ингибиторын еңгізеді. Хладогент қуысынан май жойылады, жабық буландырғыштардан аппарат қақпақтарының ауалы крандарынан ауаны шығарады. Үш айдан кейін жүретін регламеттік техникалық тексеру бақылап-өлшегіш құралдардың жұмысқа қабілеттілігін, араматуралардың күйін, ашық буландырғыштардағы және аккумуляторлардағы коррозиядан қорғайтын электрохимиялық протекторларды тексереді.

Хладогенттің берілуін түзету жұмыстары былайша іске асырылады, яғни жоғарғы қысым жақтағы булардың жарылмауын қадағалайды. Бұл сызықты ресиверде қажетті сұйық деңгейін ұстап тұрумен жүзеге асады. Сөндірілген буландырғыштарды жұмыс режиміне қосу кезінде компрессордың ылғалды жүруін болдырмау керек. Ол жылытылған буландырғыштан будың шығу әсерінен болу мүмкін.

Тоңазытқыш қондырғыларының буландырғыштарында жылу берілудің эффективті процессін қамтамассыз ету үшін, жылуберілетін беттің барлығы рассолға толық батырылғанын қадағалайды. Ашық типті буландбырғыштарда рассолдың деңгейі буландырғыш секциясынан 100-150 мм ден жоғары болмауы керек.

Буландырғыш жүйелердің қызмет көрсетуі кезінде батареялардағы және ауалысалқындатқыштардағы қырау қабатынын еруін бақылайды, сдың берілуінен құбырлардың қатып қалмауын тексереді, желдеткіштердің жұмысын бақылап отырады.

Қауіпсіз сұлбасы бар қондырғылардағы ауалысалқындатқыштарға сұйық хладогенттің берілуінауалы салқындатқышта деңгейлері бойынша реттейді.

2.4.3.3. Сызықтық және циркуляциондық ресиверлердің, аралық ыдыстардың қызмет көрсетуі.

Сызықтық және циркуляциондық ресиверлердің қызмет көрсетуі кезінде хладогенттің белгілі бір деңгейінің тұрақты сақталуын және майдық периодтты шығарылуын бақылап отыру керек. Сызықты ресивердегі сұйықтың деңгейі буландырғыш жүйеге түсірілетін жылулық күш түсіруге байланысты. Жылулық күш түсіру жоғарылаған кезде буландырғыш жүйеде интенсивті бу түзілу жүреді және сызықты ресиверде хладогенттің мөлшері өседі. Сызықты ресиверде деңгейлердің өзгеруін экстремалды мәніне дейін тоқтату керек, түзеткіш вентиль арқылы будың жарылысын, конденсатордың толып кетпеуін болдырмау үшін. Сызықты ресиверде деңгейдің төмендеуі жүйеде хладогенттің жетіспеуінен де, сонымен бірге буландырғыш жүйеде жылуалмасудың нашарлауынан болуы мүмкін. Жылу алмасуды жақсарту үшін салқындатылған батареяларды ерітеді. Циркуляциялық ресиверде жұмыс деңгейін ұстап тұру циркуляциондық сораптардың қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Аммиакты қондырғылардың буландырғыш жүйесінен жинақталған майды тұрақты алып отырады. Себебі бұнын салдарынын буландырғыш жүйе, салқындатқыш және циркуляциондық ресиверлер майланады, жылуалмасу нашарлайды, төмен температурада құбырлар тұтқыр майлармен толып кетеді, бұл циркуляциондық сораптың жұмысына кедергі келтіреді. Циркуляциондық ресиверден майдын шығарылуы кезінле циркуляциондық сорапты тоқтатады, жжсодан кейін ресивер хладогенттің ыстық буларымен қыздырылады.

Аралық ыдыстардың қызмет көрсетуі бу және сұйықтың қажетті суытылуымен және жоғары сатылы цилиндрге ылғалды будың түспеуін қамтамасыз етеді. Аралық ыдыс сұйық аммиакпен толтырылады. Деңгейі визуалды және атоңазытқыш қондырғыларын басқару пультінде автоматты-дистанциондық деңгей көрсеткіштің көмегімен басқарылады. Сонымен қатар деңгейдің жоғарылауы кезінде жарықтық немесе дыбыстық сигнализациялар қарастырылады. Сонын ішінде хладогент ретінде улы және жаралыс қауіпі бар газдар қолданылатын қондырғылар мен аммиакты тоңазытқыш қондырғыларында.

Промыдыстың змеевигінен шығатын сұйық аммиактың температурасы ыдыстағы аралық температурадан 2-3⁰С жоғары болмауы керек. Бұл температураладың айырмасы аралық ыдыстағы сұйық аммиактың температурасына байланысты болады. Змеевик салқындатылуының нашарламауы үшін аралық ыдыстың төмеңгі бөлігіндегі май приодтты шығарылып отырады.

Әр квартал сайын жүретін регламентті техникалық тексеріс бақылап-өлшегіш құралдар мен аппарат араматураларының күйін тексеруді жүзеге асырады.

2.4.4. Градирен, шашыратқыш бассейндер, желдеткіштер, сораптардың қызмет көрсетуі

Градирен және басқа да сулы салқындатқыш қондырғыладың қызмет көрсетуі форсунка немесе қайықшаларда судың бірқалыпты таралуымен, салқындатудан кейін судың температурасын минамалды деңгейде ұстап тұру, сораптар мен желдеткіштердің барлық нүктелеріне майдың берілуіне және жұмыс істеуіне бақылау жұмыстарын белгілейді.

Тоіазытқыш қондырғыларының ең көп таралған түрлеріне хладотасығыштың циркуляциясында, салқынтатылған судың берілуінде, дренажды сақиналардан судың сорып нығарылуында қолданылатын центрден тепкіш сораптар жатады. Центрден тепкіш сораптарды қосуға даярлау кезінде мойын тіректердің жаққыштығын тексереді. Рассолды соаптарды қосу кезінде ауаны шығару үшін сорап қақпағындағы вентильді ашады. Біліктің номиналды айналу жиілігіне және монометр бойынша қысымға жеткен сон қажетті өндіргіштікті алуға дейін қысым түсірілген құбырдың задвижкасын ақырындап ашады. Сораптарды қосу кезінде электрқозғалтыштарға көп күш түсірмеу үшін амперметр және манометрдің көрсетулерін бақылап отырады.

Сорапты өшіргеннен кейін қысым түсірілген құбырдың задвижкасын жабады, сорапты еркін жүріске ауыстырады, электрқозғалтқышты сөндіреді, сорғыш задвижканы, салқындатылған суды жіне рассолды беретін құбырлардағы крандарды жабады.

Центрден тепкіш сораптарды эксплуатациялау кезінде мойынтіректердің температурасын (60-70⁰С аспауын ), білікпен бірге сақиналардың еркін айналуы, сұйықтық жағу кезінде майкөрсеткіш бойынша майдың деңгейін бақылайды.

Соңғы жылдары сальникты сораптар торцтық тығыздалуы бар және ХГ типті сальниксіз бітеулікті сораптармен ауыстырылған.

ХГ типті бітееулікті сораптар церкуляциондық ресиверге жақын орнатылады.сораптың қалыпты жұмыс үстеуі үшін циркуляциондық ресивердегі сұйықтықты диаметрі 250 мм болатын тік тұрық арқылы таңлап алады. -40⁰С температураға дейін сору үшін подпор 1,5 м, -40⁰С температурада 2,5тен 3,5 м болуы керек.

2.4.5. Техникалқы қызмет көрсетудің негізгі операциялары

2.4.5.1. Тоңазытқыш қондырғылары жүйесінен майдың алынуы

Май бөлгіштен шыққан майлар аппараттардың тұрақты аумақтарында тұнбаға түседі, ал оның көп білігі салқындатқыш құралдарға келіп түседі.

Салқындатқыш құралдардан майды алдымен дренажды ресиверде, кейін май жинақтағышта еру кезінде жояды. Төмеңгі қысым жағындағы аппараттар – хладотасығышты салқындатуға арналған тасығыш, аралық ыдыс, қорғауыш, компаундтық және циркуляциондық ресиверлер, сұйықтыф бөлгіш – жұмыстан өшіріледі, сұйық хладогенттен босатады және май қозғалмалы болу үшін қыздырады.

Аммиакты тоңазытқыш қондырғыларда аппараттардан май майжинақтағышқа келесідей шығарылуы керек (сурет 2.1).

Сурет 2.1. Аппараттардан май жинақтағышқа майдынң алыну сұлбасы: 1 - аппарат; 2 - майжинақтағыш; 3 - циркуляциондық ресивер; 4 – бөшке, 1' - 4' – тығынды вентилдер.

Майжинағышты 2 циркуляциондық ресивермен 3 байланыстыратын құбырдағы 2' және 4' вентильдерді ашу арқылы майжинақтағышта 2 май шығарылатын аппараттағы 1 қысымның мәнінен аспайтындай қысымды төмендетеді. Майжинағышта қысымды төмендеткеннен кейін 2' және 4' вентильдерді жабады және 1' және 3' вентильдерді ашу арқылы 1 аппараттан майды шығарады. 1' және 3' вентильдерді қысымды түзеткеннен кейін жабады, бұл құбырда,ы шықтың пайда болуымен сипатталады және маймен бірге түскен хладогентті жою үшін 2' және 4' вентильдері 20-30 мин ашады.

Сосын 2' және 4' вентильдерді жабады да майжинағыштағы қысымды бақылайды. Егер қоршаған ауамен немесе жылудың басқа да көзімен майды қыздыру әдісіне байланысты қысым жоғарыласа, онда хладогентті жою үшін 2' және 4' вентильдерді қайта ашады. Хладогенттен тазартылған май атмосфералық қысымнан жоғары 0,01-0,03 МПа қысымда майжинаағыштан бөшгеге 4 шығарылады.

Хладонды тоңазытқыш қондырғыларында май буландырғыштан R22 жұмыс үстеуі кезінде төмен жақтағы қысысдағы аппараттардан және майлы ресиверден алынады. Змеевик типті салқындатқыш құралдардан майдың алынуы батырылған буландырғыштарға қарағанда оңай жүзеге асырылады. Осылайша R12 қондырғысында батарылған буландырғыштардан май хладогент буымен бірге көбік түрінде алынады. Алынған майдың мөлшері буландырғыштағы хладогенттің деңгейіне және ондағы будың қозғалыс жылдамдығына байланысты. R22 қондырғыларында төмеңгі қысым жақтағы аппараттардан немесе сораптың қысым түсіретін құбарларынан сорапты беріліс кезінде сұйық хладогенттің бір бөлігі алынады.

Компрессорлық агрегатқа түсетін май агрегатта орналасқан майдың массалық үлесіне жаұын хладогенттің массалық үлесіне ие болуы керек. Майда хладогенттің массалық құрамын азайту үшін, оны жылуалмастырғышта немесе майлы ресиверде қыздырады.

Аммиакты тоңазытқыш қондырғыларда кейбір майлар, сонын ішінде ХА30 механикалық ластанулардан, сулардан және ыдырау өнімдерінен тазарту жолы арқылы қалпына келгеннен кейін қайта қолданыла алады.

2.4.5.2. Тоңазытқыш қондырғылары жүйесінен ауаның алынуы

Жүйеде болатын ауа конденсация температурасы мен қысымының жоғарылауын туғызады, бұл суықөндіргіштіктің төмендеуінің, компрессорға әкелетін электрэнергия шығындардың өсуіне және қондырғының жұмыс шартының төмендеуінің себебі болып табылады. Осыған байланысты қондырғының жұмыс процессі кезінде ауаның түсуін тоқтату және түскен ауаны жоюда әдістер қолдану керек.

Ауа жүйеге көбінесе техникалық қызмет көрсету немесе жөндеу жұмыстары кезінде келіп түсуі мүмкін. Жүйеде ауаның болуын келесідей белгілер арқылы анықтауға болады. Хладоген және конденсатор қысымдары арасында арйырма пайда болады. Сызықты ресиверде сұйық деңгейінің жоғарылау кезінде конденсаторда қысым өседі.

Жүйеден ауаны ауа бөлгіштің көмегімен жояды. Осылайша Я10-ЕВ ауа бқлгіштің техникалық қызмет көрсетуі кезінде күнднлікті автоматика құралдарының жұмысқа қабілеттілігі, қосылыстарының бітеулілігі тексеріледі, вакуумметрмен өлшенген қысымды қаныққан хладогенттің қысымымен салыстырады.

Хладотасығыш жүйесінде ауаның болуы мынандай белгілермен сипатталады. Сорап бірқалыпты жұмыс істемейді – сұйық ағындарының бөлінуі арқылы. Манометр тілшесі кенеттен тербеледі. Салқындатұыш батареялар бірқалыпты емес қыраумен жабылған емесе қырау болмайды, себебі хладотасығыш батареяға келіп түспейді. Сорап тоқтаған кезде ұлғайтылған бактағы хладотасығыштың деңгейі жоғарылайды. Хладотасығыш жүйесіндегі ауаны сорап жұмысы кезінде буланлһдырғыш қақпақтарында орналасқан кран немесе тығындардың көмегімен шығарады.

2.4.5.3. Ылғалдылықты жою және жүйе герметизациясы

Хладогенттерде болатын ылғалдылық олардың коррозиялық активтілігн жоғарылатыды, 0,005-0,01% мөлшеріндегі полиэфирлер негізіндегі майлардың ыдырауына себеп болады. Хладондағы еріменген су дросселдеу кезінде қатып қалады. Мұздың кристаллдары сүзгілейтін насадканың тесіктерін бітейді, бұл хладогенттің берілуін төмендетеді мысалы, компрессорларға немесе салқындатықаш құралдарға.

Осыған байланысты хладонды қондырғыларда жүйеде хладогенттің ылғалдылық индикаторының көмегімен еркін судың болуын периодтты бақылайды.

Жүйеде ылғалдылық белгілерінің пайда болуы кезінде ыллғалдылықтық түсу себебеін анықтау керек, оны жойып, жүйеден ылғалдылықты жою әдістерін қолдану керек. Ылғалдылық қалыпты жағдайда жүйеге ауамен, хладогентпен, маймен бірге азғантай мөлшерде келіп түседі. Сол себепті жүйені ашқаннан кейін 12 сағ ішінде 150 МПа көп емес қысымда 15⁰С төмен емес температурада вакуумды сораптың көмегімен вакуумирлейді. Жүйені толтыру процессі кезінде май және хладогентті қосымша кептіргіш паторндардың көмегімен кептіреді.

Озондықауіпсіз хладогенттер және олардың майлары гидроскопиялық. Сол себепті жүйені терең және ұзақ уақытты тазарту қажет етіледі. Сонымен бірге жүйеге сумен салқындатылатын конденсатор және май салқындатқыштардағы тығыздалулар арқылы судың көп мөлшерінің келіп түсуі. Мұндай аппараттарда ағып кетудің болуы периодты тексеріледі. Жүйеде ылғалдылық белгілерінің пайда болуына байланысты кептіргіш-сүзгі қосылмаған болса, қосылады. Сорбент массасын хладогенттің массалық шығынын, сорбенттің ылғалсыйымдылығын, жұмыс уақытын есептеу бойынша анықтайды. Ылғалды жұту мөлшері бойынша сорбенттердің жұту қабілеті төмендейді, сол себепті олар регенерацияға ұшырайды.

Жүйенің бітеулілігі оның экономикалық және қауіпсіз жұмыс істеуіне қажетті шарт болып табылады, яғни жүйеде хладогент мөлшерінің азаюы энергия шығынын жоғарылатады. Бөлмеде хладогенттің жинақталуы қызмет көрсету персоналдары үшін қауіпті болып саналады, ал атмосфераға түсуі қоршаған ортаның экологиясын төмендетеді.

Бітеулікті бақылау және ағып кетуді анықтау индикаторлық заттарды (көпіршік түзгішті, бояғышты, химиялық реагентті) және түрлі белгіленулері бар құралдарды (индикатор, газоанализатор) пайдалану көмегімен жүзеге асады. Аммиакты тоңазытқыш қондырғыларында машиналық және аппаратты бөлімдерінің бөлмелері В-1б жарылыс қауіпі бар классқа жатқызылады. Сол себепті автоматизирленген тоңазытқыш қондырғыларында ауада аммиактың концентрациясының ағып кетуіне және авариялық жағдайларға байланысты сигнализатор қондырғысының болуы міндеттелген (мысалы, СКПА-01). Ағып кетудің сигнализаторы алдын ала ескерту сигналын беру керек және 0,5 г/м³ (0,07%) жоғары аммиак концентрациясында вентиляцияны қосуы керек, ал концентрациясы 1,5 г/м³ (0,21%) жоғарылаған кезде барлық қондырғының электрожабдықталуын сөндіруі керек және бір уақытта авариялық вентиляция мен жарықдыбысты сигнализациясын қосуы керек.

Аммиактың ағып кеткен орынын химиялық (мысалы, фенофталеиннің спиртті ерітіндісіне немесе фенолроттың спиртті-глицеринді ерітіндісіне) батырылған сүзгілі қағаздардың жартысы, сонымен қатар орын ауыстырғыш құралдардың көмегімен анықтайды. орын ауыстыру құралдарының көмегімен ағып кетуді анықтау кезінде оның сезімьалдығына мән беріледі, ол ауадағы аммиак концентрациясының фонынан үлкен болуы керек. Егер аммиактың концентрациясы берілеген мәнге тең болса, онда дыбыстық және жарықтық сигнализация қосылады. Салқындатқыш суда және хладотасығышта аммиактың болуын мысалы, Несслер рективінің көмегімен анықтайды.

Машиналық бөлімдердегі ғимараттарда, өндірістік ғимараттарда, тоңазытқыш камераларда және жылуалмасу аппараттарында хладонның болуын газанализаторлар және сигнализаторлар көмегімен анықтайды. аудағы хладон концентрациясының булық мәнеге жеткен кезде жарықтық және дыбыстық сигнализация қосылады. Хладонның үлкен ағып кетуі болған орындарды май тамшыларының орынымен, бояғыштардың болуымен, бетке жағылған сабынды немесе полимерлі эмульсияның көпіршіктенуімен анықтауға болады. Бірақ көбіне сезімтал құралдар пайдаланылады – галогенді шам.

2.4.5.4. жүйенің хладогенмен және хладотасығышпен толтырылуы

Тоңазытқыш қондырғыларын эксплуатациялау кезінде хладогент және хладотасығыш әр түрлі жолдармен жүйеден шығады (ағып өтулер қосылыстар мен сальниктерде, май және ауа шығаруы кезінде, техникалық тексеріс және жөндеу жұмыстары кезінде). Сол себепті мынындай белгілері бойынша жүйені периодтты түрде хладогенмен және хладотасығышпен толтырады: буландырғш жүйелерде сұйық жетіспеуі кезінде сызықты ресиверде сұйық хладогенттің төмен деңгейі, будың қатты қызуы, қысымның жоғарғы температурасында, қайнаудың төмеңгі температурасында.

Жүйенің хладотасығышпен толтырылуының негізгі себебіне ашық буландырғышта және ұлғайтылған бактың жабық буландырғышы бар сұлбасында хладотасығыш деңгейінң төмен болуы. Жүйені толтыру үшін бак-конденсаторда химиялық индикатордың (лакмус, фенолфталеин) немесе ареометр құралының көмегімен рН көрсеткішін периодты бақылап отыру арқылы қажетті концентрациялы ерітінді дайындалады. Қажет болған жағдайда ерітіндіге коррозия ингибитрын еңгізеді. Дайындалғын хладотасығыш сүзгі арқылы сораптың көмегімен жүйеге береді.

2.4.5.5. Тоңазытқыш қондырғылары элементтерін коррозиядан қорғау

Ластанған атмосфералық ауамен, хладотасығышпен, сумен, грунтпен әрекеттесетін тоңазытқыш қондырғыларының элементтері әр түрлі коррозияның әсеріне шалдығады. Бұл олардың пайдалану уақытын төмендетеді, ал жылуалмасу аппаратарындағы коррозия өнімдері термиялық кедергілерді жоғарылатады. Жылына зақымдалған материалдың қалындығымен (мм) немесе бет ауданының бірлігіне жататын (г/м²) массасымен өлшенетін коррозияның жылдамдығы материалдың түріне, ортаның құрамына және сыртқы шарттарға (температура,қысым, қозғалыс жылдамдығы) байланысты. Мысалы, атмосфералық коррозияның жылдамдығы атмосфералық ылғалдылықтың өсуімен жоғарылайды, электрохимиялық коррозияның жылдамдығы қышқыл ортада ортанығ қозғалыс жылдамдығы мен температурасы жоғарылағанда өседі.

Тоңазытқыш қондырғылары элементтерін коррозиядан қорғау үшін әр түрлі әдістерді қолданады: бетін коррозиялық – төзімді материал қабатымен жауып, коррозиондық ортадан материалды алып тастайды, ингибтр қолданады (коррозияның жылдамдығын баяултатын зат), металлдың коррозиондық потенциалын өлшейді.

Металлдың коррозиядан сақтаудың грунтовка, бояу, лактау және эмальдау жолдары жиі қолданылады. Лакпен қаптау егер қабат үздіксіз болса, қорғау функциясын атқарады. Қазіргі уақытта цинк ұнтағымен толтырылған қорғаушы лакпен қаптау пайда баолды, ол металлдың қабаттарының үздіксіздігі бұзылған да да қорғайды. Қазіргі уақыттағы технологиялар мееталл бетін әр түрлі қалындықтағы синтетикалық плассмаса қабатымен жабуға мүмкіндік береді.

Плассмасаның жұқа қабатымен жабылған жылубөлгіш беті хладотасығышпен байланыстырылған буландырғыштар шығарылуда. Винтті компрессорлық агрегттардың майсалқындатқыш қақпақтары және құбыр торының беті сутылатын бет жақтан эпоксидті смала қабатымен жабады. Мысалы, салқындатқыш құралдардың бетін, ауалы және буландырғыш конденсаторларды цинктейді, кейде ауалысалқындатқыштардың және конденсаторлардың жылубергіш құбырларының бетін алюминий құймасымен жабады.

Сутегі көрсеткішінің мәнін (рН=7...12 көміртегілік болат үшін, рН=7 алюминий үшін) мақсатты ұстап тұрумен ауаның және сутегінің, ауыр металлдардың иондарын, галогендерді және т.б. концентрациясын, ауаның ылғалдығын, бетте бу конденсациясын болдырмай, температураны, қысымды және қозғалыс жылдамдығын төмендету арқылы ортаның коррозиялық активтілігі төмендеуі мүмкін. Атмосфералық ауамен әрекеттесетін ортада оттегі мөлшерін төмендету үшін арнайы плимерлі материл-реоксидтер пайдаланылады, олар ерітілген оттегіні ауалы ортадан жоя отырып бір бірімен активті байланыстырады. Жою процессі колонка арқылы судың сүзгіленуіне алып келеді.

Коррозия ингибитрлері – заттар, белсенді ортаға еңгізген кезде металлдық материалдардың коррозиялық жылдамдығын төмендетеді. Ингибибиторлардың біруі электрохимиялық табиғатына ие, ал кейбіреулері металлда пленканың түзілуіне септігін тигізеді және металлды пассивті күйге келтіреді. Ингибитрлар негізінен белсендщі ортаның тұрақты немесе майлы жаңартылған мөлшерімен салқындату жүйелерінде қолданады. Мысалы, аппараттардың жылубергіш бетін, су жақтағы құбырларды, тұйық контур арқылы циркуляцияланатын хладотасығышты, коррозиядан сақтау үшін.

Тоназытқыш техникасында неорганикалық ингибиторлар қолданылады. Осылайша қара металлдарды қорғау үшін сумен жабдықтаудың қайтымды тұщы су жүйесіне сұйық шыны, натрий бихроматын және каустикалық сада еңгізіледі. Мысалы, 1 м³ таза суға 90 г натрий бихроматын және 26 г каустикалық соданы қосады. Рассолдарда цинк және қара металлдарды қорғау үшін негізінен хромат және натрий бихроматын қолданады. Біріншісі эффективті, бірақ соңғысы арзан және қол жетімді.

Хладонды қондырғыларда хладогентке 0,01-1% мөлшерде борлы ангидрид қосады, ал жаққыш майға 0,05-1% мөлшерде пиколоиондық қышқыл және 0, 1% мөлшерде дибензоил перекисін еңгізеді. Ингибитордың қорғаушы әрекеті жұмыс процессі кезінде төмендейтіндіктен ерітіндіге периодтты түрде қосып отыру керек.

Стационарлық потенциалының өзгерумен металлды корғау электрохимиялық деп аталады. Мұндай қорғаудщың екі түрі бер – котадтық және анодтық. Тоңазытқыш қондырғыларда анодты протектор әсерінен катодты қорғау қолданылады. Көміртекті және төменрегирленген болаттардан жасалған обьектілерді қорғау үшін алюминий (АП1,АП3 маркалы) және болат (ЦП1, ЦП3 маркалы) құймаларынан жасалған протекторлар пайдаланылады. Негізі мыс және никель болатын құймалардан жасалған обьектілерді қорғау үшін болаттан жасалған (СТ0,СТ3 маркалы) протекторлар қолданылады. Протекторлар қорғаныш әрекетінің шетелген радуысына ие болғандықтан қоргалатын обьектіге бірнеше протекторлар бекітіледі. Оларды буландырғыштар мен майсалқындатқыштардың құбыр тақтайына және қақпағына орнатады. Протекторлардың бекітілген орыны жақсы қорғалған және майланбағынына көз жеткізу керек. Бастапқы массасынан 40% бұзылған протекторлар ауыстырылады.

Сумен салқындатылатын аппараттардың жылубергіш беті уақыт өте келе тотпен, ал кей жағдайларда органикалық калдықтармен жабылады. Нәтижесінде термиялық және гидравликалық кедергілер жорғарылайды, соңында берілетін жылулық ағын азаяды. Мысалы, 1 мм қалындықтағы тот қабаты кезінде буландырғыш конденсаторлар құбырларының бетінде өнімділігі 10% төмендейді, ал 2 мм қабат қалындықта - 20%. Осыған орай жылубергіш бет қалдықтардан периодтты тазартылып отырылуы керек.

Аппараттардың жылу бергіш бетін тоттан химиялық және механикалық әдістермен тазартылады. Химиялық тазарту кезінде минералдық қосылыстармен химиялық реакцияға түсетін заттарды (қышқыл, сілті, тұз) қолданылады. Нәтижесінде сулы ерігіш немесе ерімейтін қосылыстар түзіледі. Химиялық белсенді зат түрін таңдау тоттың химиялық құрамына байланысты. Мысалы, карбонатты тоттарды 4 -10 пайыздық ингибирленген тұз қышқылының ерітіндісімен ерітеді, ол ең тиімді әрі арзан болып табылады. Силикатты және сульфатты тоттарды 5-20 пайыздық каустикалық сода ерітіндісімен немесе 5 –пайыздық тринатрийфосфат ерітіндісімен ерітеді. Тазарту үшін ұзақ уақыыт аралығында тотты ерітетін органикалық төмен қышқылдарда (мысалы, 70- пайыздық сулы уксусты, пропиондық және майлы ерітінділер) да қолданылады.

Конденсатор құбырының бетінен химиялық тәсілмен тотты жою сұлбасы 2.2,а суретінде көрсетілген.

Сурет 2.2. Химиялық тәсіл арқылы тотты жою сұлбасы: а – сорапты беріліс арқылы ; б – сорапсыз беріліс арқылы; 1 – сілті бар бак ; 2 – қышқыл бар бак; 3 – қышқылға төзімді сорап; 4 - конденсатор.

Конденсатор 4 жұмыстан сөндіреді, одан хладоген, майғ су алынып тасталады. Содан кейін бақылап-өлшегіш құралдар және тісті металлдардан жасалған арматура шешіледі, жүйеден сөндіреді, химиялық реакция нәтижесінде табылған газдың шығуы үшін қақапақтың бір бөлігін ашық қалдырып тесіктерді бітейді.

Қажетті массалық үлесі бар дайындалған ерітінді, қышқыл деп есептейік, 2 бактан 3 сорап арқылы 4 конденсаторға беріледі және өайтадан 2 бакка ағылады. Аппараттан тоттың жойылуын бакқа түсетін ерітіндідегі қышқылдың және шлам мөлшерінің массалық үлесінің өзгеруімен бақылайды. Аппаратты тазарту аяқаталады. Егер циркулирленетін ерітіндідегі қышқылдың массалық үлесі өзгермейтін болса. Содан кейін конденсаторға 2-5% сілті ерітіндісі беріледі. Мысалы, NaOH 1 бактан қышқылды нейтрализдеу үшін және индикатордың көмегімен рН көрсетуін бақылай отырып, сумен шаяды.

Сурет 1.14. Құбырларды бекіту: а – беттік қабатта орнатылған закладкалы бөлшектерге; б – металлдық балкаға; в – металлдық колоннаға

Құбырларды төсеу алдында закладкалы бөлшектердің және кронштейндердің орнату беріктігін, тіреуіш конструкциялардың орынын, құбырлар сызығының жиынтығын тексереді. Ішкі цех құбырларының жиынтығын ережеге сай қондырғының озінен бастайды. Осыған сай құбыр түйінінің орынынқондырғыға қысысмның көп түспеуін ескере отырып, көлбеуліктің биіктігі мен бұрышына байланысты таңдайды. Одан кейін келесі түйіндерді кезекпен бірнеше нүктелерде дәнекерлеу жолымен біріктіреді. Жинақталған құбыр сызығын тексереді, флацтық қосылыстарын бекітеді және монтажды стыктарын дәнекерлейді. Содан сон құбырды тіреуіштеріне нақты бекітеді және мәні 0,005 төмен болмайтындай көлбеулігін тексереді. Амиакты сорғыш құбырлардың көлбеулігін циркуляциондық, компауындық немесе қорғаныш ресиверлерінің бағытына сай, қысымдық құбырлар – конденсатор немесе майбөлгіштің бағытымен жасайды. Жинақтау кезінде тығынды араматура маховикпен төмен бағытта орналастырылмауын, ортаның қозғалыс бағыты клапанға немесе вентиль тілшесінің бағытына сай бағытталуын, құбырдың иайысу, құбырладың біріккен жерін тексеру және жөндеу жұмысына кедергі болатын жерде орнатылмауын қадағалайды. Амиакты құбырларды жобада көрсетілген орындарда жерге орнатады. Негізгі құбырлардан кейін қосымша мысалы, дренажды және авариялық құбырларды орнатады.

Толық тазартылған және жөнделген хладогент құбырлары тексереді, беріктікке, төзімділікке және қажет болған жағдайда бітеулікке сынақтан өткізеді. Құбырларды қысымға және төзімділікке тексеру компрессорлы және сорапты агрегаттардан, жылуалмастырғыш және сыймдылықта аппараттардан және бақылау құралдары мен автоматика жүйесінен шешілген құбырлардың жеке сызықтары бойынша жоғарғы және төменгі қысымдарда жекелей өткізіледі. Мысалы, есептік қысым – 55 ⁰ С (R 12, R 22, R 32, R 125, R 134a, R717) критикалық температурадағы хладогентте жұмыс істейтін тоңазытқыш қондырғылары үшін максималды шекті қысым хладогент қысымынан төмен болмауы керек. Төмен қысымды жақта 32 ⁰ С температурада, ал жоғары қысымда 43 және 55 ⁰ С .

Критикалық температурасы 55 ⁰ С немесе одан төмен температурада (R 13, R 14, R 170, R 744) жұмыс істейтін тоңазытқыш қондырғылары үшін бір есептік қысым енгізілген.

Зерттеулерді жүргізу әдістемесі алдын ала даярлау жұмыстарын ескереді, қысымның ақырындап жоғарылауы, ауытқуларды байқау бойынша құралдарды қолдану және т.б. Атмосфералық қысымнан төмен қысымда жұмыс істейтін аппараттар мен құбырларды бітеулікке және артық қысымға тексеруден кейін вакуумда тексеруге болады.

Сулы және рассолдық құбырлар және жылуалмастырғыш аппараттарды 0,6 Мпа гидравликалық қысымда тексереді. Қысымды гидравликалық пресс немесе сораптың көмегімен жасайды. Зерттеу кезінде табылған ақаулар қысымды төмендеткеннен кейін және суы сорылғаннан кейін жойылады. Жүйені бітеу деп есептейді, егер зерттелетін қысым 15 мин ішінде тұрақты болып қалса.