6-тарау. Егіс айналымындағы топырақ өңдеу жүйесінің негіздемесі
жүктеу/скачать 285.6 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Нөлдік технология
- 8-тарау. Күнбағыс өңдеу ТЕХНОЛОГИЯСЫ 8.1 Дәстүрлі өңдеу технологиясы
| Дәстүрлі технология 11 операциядан тұрады, соның ішінде аудара жырту
Ең төменгі технология 7-8 операциядан тұрады, оның ішінде 12-14 см топырақты жалпақ кескішпен өңдеу кіреді. Нөлдік технология келесі операциялардан тұрады: - арамшөптер болған жағдайда гербицидтермен өңдеу; - тыңайтқыштарды бір мезгілде енгізе отырып, тікелей себу; - сабанның ұсақтап шашылған, жоғары орынын қалдыра отырып, өнімді жинау. 8-тарау. Күнбағыс өңдеу ТЕХНОЛОГИЯСЫ 8.1 Дәстүрлі өңдеу технологиясы Шығыс Қазақстанның бірегей табиғи-климаттық және агроландшафтты жағдайлары барлық ауылшаруашылық дақылдарын, соның ішінде майлы дақылдар: күнбағыс, рапс, соя және т. б. өсіруге мүмкіндік береді. Күнбағыс Қазақстандағы негізгі майлы дақылдар болып табылады. Оның егіс алқабы 500 мың гектарды құрайды, оның 300 мың гектары Шығыс Қазақстанда егіледі. Күнбағыс өсірудің экономикалық әлеуетін ұлғайтудың негізгі факторларының бірі және өсімдік майы импорттан келу үлесін төмендету – қазіргі заманғы ауыл шаруашылығы өндірісінің және оларды өсірудің ғылыми-әзірленген технологияларының талаптарына жауап беретін зиянкестер мен ауруларға төзімді нақты топырақ-климаттық жағдайларға бейімделген отандық және шетелдік селекцияның жоғары өнімді будандары мен сорттарын өндіріске кеңінен енгізу болып табылады. Дәстүрлі өңдеу технологиясы кезінде ауыспалы айналымның бұзылуы және күнбағысты бұрынғы орынға қайтару ережелері аурулардың қатты таралуына және өнімділіктің төмендеуіне әкелуі мүмкін. Күнбағысты терең тамыр жүйесі бар дақылдардан кейін орналастыруға болмайды,өйткені олар топырақтың терең қабаттарын құрғатады. Оларға көпжылдық шөптер, қант қызылшасы жатады. Осы дақылдардан кейін күнбағысты 2-3 жылдан соң орналастыруға болады. Күнбағысты сондай-ақ ортақ аурулары бар дақылдармен (рапс, соя, бұршақ) орналастырмайды, әрі осы дақылдардан соң 3-4 жыл бойы орналастыруға болмайды.Айналым ұзындығы бар ауыспалы егісте күнбағыс бір алқапты, қысқа алқап – жарты алқапты алуы тиіс. Бородулиха микрозонында қолданылатын ауыспалы айналымының негізгі түрі астықты бумен жырту. Егіс алқаптарының құрылымында сүрі – 12.5 %, дәнді және дәнді бұршақты-75 %, күнбағыс-12.5% құрайды. Күнбағыс өңдеудің технологиялық процесінің сызбасы
Тау етегі-дала аймағында қолданылатын ауыспалы егіс айналымының негізгі түрі астық-отамалы сүрі жер. Егіс алқаптарының құрылымында отамалы 12.5%, дәнді және дәнді бұршақты дақылдар -75% , күнбағыс -12.5 %: 1.таза отамалы 2. күздік бидай 3. күнбағыс 4. жаздық бидай 5. жаздық бидай 6. бұршақ, соя 7. жаздық бидай 8. арпа Құрғақ дала аймақтарында қолданылатын егіс айналымы 1. таза отамалы 2. жаздық бидай 3. жаздық бидай 4. күнбағыс½, жүгері сүрлем ½ 5. жемдік дәнді дақылдар Егістік алқаптарының құрылымы: отамалы-20%, күнбағыс – 10%, сүрлемге арналған жүгері – 1%, жаздық бидай-40%, жемдік астық-20% Негізгі өңдеу егістік қабатының агрофизиялық жай-күйін, климаттық және ауа райы жағдайларын, алаң мен т. б. ластану дәрежесін ескере отырып жүргізілуі тиіс. Тамырлы бүріккіш арамшөптермен (осот, молочай) ластанған алқаптарда, сүдіре жинағаннан кейін алаңды арамшөптерден (осот, молочай) өңдеу жүргізіледі. Күнбағыс үшін егуге дайындық алдындағы көбінесе дәннің сапасына, теңдігіне, жоғарғы қабаттың физикалық қосылуына, арамшөптердің болуына байланысты. Кесте 8.1.2 Дәстүрлі технология бойынша күнбағыс өңдеудің технологиялық картасы (1 га)
Себу алдындағы өңдеуді топырақтың жетілуіне қарай, ылғалды 2 ізге зиг-заг тырмаларымен жабылуына қарай бастау қажет. Арамшөптермен күресу үшін топырақ гербицидтерін енгізу қажет. Топырақтық гербицидтерді (трефлан, нитран) себу алдындағы өсіру мен енгізуді бір мезгілде жүргізуге болады. Егу үшін тұқымның егу стандартына сай 1-2 классын калибрленген және уланған егістікте қолданады. Тұқымдарды ақ және сұр шірікке қарсы дәрілеу үшін – фундазол, промет, ровраль, витацит, апрон, прессинг; шырмауыққа қарсы – круйзер, пикус қолданады. Тұқым себу нормасы-1 га-ға 50-60 мың өсімдік, себу кезінде оны 25-30% - ға ұлғайту керек (далалық өнгіштікке түзетумен, қолайсыз ауа райы жағдайларынан өсімдіктердің өлуі және күтім жасау кезеңінде механикалық өңдеулер) нәтижесі бойынша орын толтыру үшін. Себу тәсілі-нүктелі, қатарлар аралығының ені 70 см болуы шарт. Себілген кезде қатарлардың тік сызығын және тұқымдардың бітелу тереңдігін сақтау қажет. Күнбағыс еккенде қатарларды шығыстан батысқа қарай орналастыру қажет. Вегетация кезеңінде осы жапырақтардың 1-2 жұбы және 3-4 жұбы фазаларға 6-8 см және 8-10 см тереңдікте қатараралық өңдеу жүргізіледі, екінші өңдеу –аудара сепкіштері бар. Гүлдерді толық тозаңдату және дәнсіз бос қалмаудың алдын алуды төмендету үшін күнбағыс егістігіне гүлдену басталар алдында 1 га-ға 1-2 ара ұяларының омарталарын апару керек. Күнбағыс тыңайтқыштарды енгізуге жақсы және ондағы қоректену элементтерін белсенді сіңіреді. 1 ц тұқым қалыптастыруға 5-6 кг азот, 2-2 қажет.5 кг фосфор және 10-12 кг калий. Тыңайтқыштарды өсімдіктерге қажеттілігі мен топырақта қоректену элементтерінің болуы ескеріле отырып енгізіледі. Өсімдікке қажет қоректік заттардың сіңуінде келесі заңдылықтар бар: белсенді өсу фазасында – өскіндерден гүлдену басталғанға дейін азоттың жартысынан астамы және тек 25% фосфор мен калий ғана тұтынылады. Қоректік заттардың қалған бөлігі гүлденгеннен кейін, дәннің қалыптасу және жетілу фазасында тұтынылады. Әр түрлі қоректену элементтері күнбағыстың өсуіне, дамуына және түсіміне әр түрлі әсер етеді. Азот басқа қоректік элементтермен үйлескенде өсімдіктердің өсуін айтарлықтай күшейтеді, күнбағыстың ірі себеттерінің қалыптасуына ықпал етеді.Алайда артық азотпен қоректену өнімділікке теріс әсер етеді, тұқымдардағы майдың жиналуын төмендетеді, транспирациялық коэффициентті күшейтеді. Фосфор күнбағыстың тамыр жүйесінің неғұрлым қуатты дамуына, себеттегі ұрықтық гүлдері көп репродуктивті ағзаларды салуға ықпал етеді. Фосформен мол қоректену кезінде тұқымдарда май мөлшері артады. Калий өсімдіктердегі фотосинтезге және көмірсулар режиміне оң әсер етеді, көмірсулардың жапырақтардан басқа органдарға ағуын күшейтеді. Тыңайтқыштарды негізінен енгізген кезде оңтайлы дозалар n40p60,N60P60-90, жергілікті енгізген кезде – N20P20,N20P30 болып табылады. Тұқым өнімділігін қосу 1.5-5.0 ц / га құрайды. Күнбағыс егістігіне зиянкестер (сымдар, жалған шырындар, шабындық көбелектер, сұр қызылшалық ұзақ сақтағыштар, қалқандар және т.б.) және аурулар (жалған ұн шығы, ақ, сұр шірік, жұқпалы, тот, фомоз) үлкен зиян келтіруі мүмкін. Топырақта инфекцияның жинақталуын болдырмау үшін ауыспалы егісті сақтау маңызды, олардың құрылымында күнбағыс 8-12% алады және 7-8 жылдан кейін бұрынғы егістікке қайта оралады. Егуді ұсынылған мерзімде сау қабыршақты тұқымды сорттармен жүргізу керек. Зиянкестер пайда болған кезде егістерді инсектицидтермен (каратэ, децис, карбофос, ровикурт және т.б.) өңдеу қажет. Күнбағыстың зақымдалуында десикацияны қолдану айтарлықтай төмендетеді. Десикация жаппай гүлденгеннен кейін 35-40 күннен соң, тұқым ылғалдылығы 30-35% болғанда, реглон супер, баста препараттарымен жүргізіледі. Өсімдіктердің ақ және сұр шіріген шіріктерімен жаппай зақымдануын болжау кезінде десикацияны неғұрлым ерте мерзімде (5-7 күн бұрын) тұқымдардың ылғалдылығы 40% - дан аспайтын жағдайда жүргізеді. Күнбағысты жинау егістікте сары сары-қоңыр, қоңыр және құрғақ себеттерінің 10-15% қалған кезде СК -"НИВА" комбайндары ПСП-1.5 құрылғылары ; ДАН-1500 ПСП-10 құрылғылары , ДОН-1200 ПСП-8 құрылғыларымен басталады. Тұқымдардың зақымдануын болдырмау үшін комбайнның ұнтақтау аппаратының дұрыс жұмыс режимін белгілеу қажет, барабанның айналу жиілігі 300-350 айн/мин шегінде болуы тиіс. Саңылаулардың көлеміне себеттердің жуандығы ғана емес, сонымен қатар тұқымның құлау және ұсақтау деңгейіне де байланысты. Бұл деңгей тұқымның тамыр ылғалдылығының өзгеруіне қарай жұмыс күні ішінде де өзгеруі мүмкін. Бұған тұқымдардың зақымдануына жол бермеу үшін үнемі назар аудару керек. Барабанның декі мен бичтің арасындағы саңылаулар кіре берісте 30-35 мм, шығыста 18-24 ММ орнатылады. Сабақтардың тасымалдағыш жылдамдығын және комбайнның қозғалыс жылдамдығының дұрыс ара қатынасын орнату қажет, себеттер ұнтақтау аппаратының артық тиелуіне жол бермей, аздаған сабақтармен (20-30 см) кесілуі үшін қол жеткізу қажет. Егер себеттер тасымалдағыштарға жатса немесе сабақтардан үзілсе, тасымалдағыштың жылдамдығын ауыспалы жұлдызшаларды іріктеу арқылы арттыру қажет. Комбайнның өтуінің барлық ұзындығына қарай оның тік сызықты қозғалысын қатаң сақтау қажет. Бір қатардан өтіп басқа да бір рет өту кезінде күнбағыс өсімдіктерінің сынуына және себеттердің жоғалуына әкеледі. Комбайнның қозғалыс жылдамдығы сағатына 5-8 км болуы тиіс. Ұсынылған жинау мерзімінде комбайндарға маусымдық жүктеме тұқым шығымдылығы кезінде: 13-16 ц / га-75-80 га; 17-20 ц / га-60-70 га; 21-25 ц / га-45-50 га. Токқа түскен тұқымдарды тез арада тазалау керек, өйткені олар өздігінен қыздырылады, содан кейін 8-10% ылғалдылыққа дейін кептіреді. Кептіру үшін шаруашылықта бар кептіргіштер қолданылады. Келесі машиналар мен жабдықтар қолданылады: - ДТ-75 М шынжыр табанды трактор, Т-4, К-700 - доңғалақты трактор-МТЗ-80, ЮМЗ-6М, К-700, Т-150 - SK-6 FS, 6 – МӨСБ - ПЛН-4, 35 - Тырмалар-БЗС – 1, БДТ-7 - Қопсытқышы-КПШ-11, КПС-4, КРН-4.2 - ТОО Павлодарский завод ТЕМІРМАШ - Бүріккіш-ОВТ-1А, ПОУ - Тұқым тазалайтын машина-ЗАВ-20, ЗАВ-40, СМ-4, САД-5, ПЕТКУС - Кептіргіш машина-БВ-12, БВ-25, ауа жылытқыштары бар жинақта-ВПТ-400 немесе ВПТ-600 жүктеу/скачать 285.6 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||