А. Эбшкаев З. Бейсенбайкызы казак tijiih о к; ы т у 0Д1стемес1 Алматы, 2014
жүктеу/скачать 6.25 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 6ipi3fluiiri сакталады. Саналылык - окушылардыц окьшатын материалды толык Tycmyi
| o6beKTici
ортак гылым салаларыньщ эдктемесше катысты кагидалар. Бул кдгида жалпыдидактикалык непзге суйене отырып, одан 03iHC ..сэйкес принциптерд) белш шыгарады. Салаэдктемелш принцип - карастырылып отырган обьектшщ белгш 6ip саласына катысты окытудыц THtMfli ережелер!,-дейд1 галым (13). Казак Tmi сабагында негашен мынадай дидактикалык устанымдар басшылывда алынады: Fылымилык устаным пэннщ теориялык непзш айкындайды. Рылым дамиды, соган орай тшдщ с ал ал ары да жан-жакты зертгелш, толыга тусед1, эр турл! квзкарастар, тужырымдар калыптасады. Осымен байланысты лингвистикалык тужырымдардьщ окушыга ец тшмдкш тандау, оны 6ipi3fli жэне жуйел1 бере бшу кажет. Пэннщ талапка сай логикальщ курылымы болуы, карама-кайшы кезкарастарга жол 6epMeyi, тш туралы терец бшм, дагды мен idcepniieri калыптастыру жолдары карастырылуы тик. Демек, мектепте окылатын материалдыц мазмуны тш бшмше, оныц угымдарына, логикасына, курылымына сэйкес келед!. Жуйелшк устанымы, ягни тш бшш! саласындагы маглуматтар жиынтыгын б1ртутастыкха, ез бвя1ктершщ арасы 6ip-6ipiMeH тыгыз байланыста, шарттастыкта болуы (мысалы, синтаксис пен морфология, сейлемнщ турлаулы, турлаусыз мушелершщ езара байланыстыяыгы т.т.). Сабакгастык, 6ipi3,gwiK - устанымдар, жни алынган материалдардыц соцгысы алдыцгысынан туындайды жэне соган непзделед! (мысалы, турлаусыз мушелердщ турлаулы мушелерден кейн, сын еамнщ зат ес1мнен кейш окытылуы т.б.), осы сипатга окытылатын материалдыц мазмунын аныктауга кажетп 6ipi3fluiiri сакталады. Саналылык - окушылардыц окьшатын материалды толык Tycmyi, окыгацын жаттанды емес, мэн-магынасына ой жупртш игеруь Белсендшк - окушьшар материалды езшщ бар акыл-ойын жумсап, куш салып, ойлау белсендшгшщ аркасында уксастык байланыстарын немесе онюц ерекшелнстерш аныктау аркылы игеру. Туеншстийк - шама-шарыкгьшык, ягни окылатын материал окушылардыц жас ерекшелт мен жеке басыныц мумкшдюне шакталуы, олардын веу дзрежеа мен даярлыгына сэйкес болуы тик. Сонымен катар окушьшар тапсырманы орындауда, оны угынута эрекет ету барысында белгш дэрежеде киындыкка кездесш, оны жецш шыга алатындай болуы керек. Материалды сурыптауга осы тургыда карау, окушылардыц будан spiecin жетшу1не, жаца бшммен карулана 6epyiHe жагдай тугызады. Берйспп -пэн бойынша сабактарды уйымдастырганда, бурын етгаген материалды белгш дэрежеде естершде сактауга мумкшдйс тугызып, керек болтан жагдайда оны вздершщ ic-максатгарына пайдалана алатындай болтаны абзал. Теорияныц практикамен, ем1рмен байланыстылыгы окытудыц непзп практикалык максатын кездейд1, ол максат котам ем!ршщ талап-тшепмен, 29 муктажымен белгшенедь Окушылардьщ теориялык бшм1 мектепте оку м1ндеттерш шешуге кажет болса, келешек ем1ршде кэаби сипаттагы мшдеттерд1 шешу ушш кажет болады. Пэщц игертуде тшдщ салаларын 6ip-6ipiMeH байланыстыра окытудьщ мяцычы зор. Эр тарауды етерде окушыньщ бурынгы игерген бшмш жангырту, етшетш тшдш кубылыспен байланысын байкатып отыру жуйел! бшм алуга мумкшдш жасайды. Бул орайда сабактастьщ жэне алдын-ала болжау устанымдарынын мумюндш мол. Дамыта окыту, саналыльщ, белсендшк устанымдары да окушыньщ ой-epiciH дамытуда, ез бетамен бшмш толыктыруда мацызды. Осыган орай пэннщ мазмунын курастыруда ти1мд1 эдютерд1 пайдалану: окушы жаца бшмд1 e3i 1зденш алатындай тапсырмалар беру, теориялык материалды курделенд1ру (окушыньщ жас ерекшелшне карай), тшдш талдауларга курдел1 мысалдар беру, шыгармашылык жумыстар орындату т.т. окушьшардын белсендшгш тугызады, 1зденед1, киналады, nieniiMiH табуга тырысады, нэтижеинде акыл-ойы дамиды. Материалдыц игеруге колайлылыгы, бшмнщ 6epiKiiri, кернекшк устанымдары да мацызды. Окыту урдкщде аталган дидактикальщ устанымдармен катар пэннщ ерекшелшне карай арнайы устанымдар: жалпыэд1 стемел1 к жэне жекеэдктемелк (немесе салаэдгстемелш) устанымдар непзге алынады. Казак тш пэншщ арнаулы устанымдары мыналар: 1) тшд1 окып- уйрену мен ойлаудыц дамуы арасындагы тыгыз байланые; 2) грамматикальщ курылысты окып-уйрену мен эдебиеттш оку дагдыларын игерудщ арасындагы езара тэуелдшш; 3) грамматиканы окып-уйрену мен тшдш дагдыларды игерудщ арасындагы езара шарттастык; 4) казак тшш окытуга эр турл1 нускадагы эдютемелш жол таба бшудщ мумкшдш мен кажетпп. Сонымен катар тшдщ барлык салаларына катысты жалпыэдютемелш устанымдар аталады. Оларга: экстралингвистикалык, жуйелшк, курылымдык- магыналык, функционалды жэне тарихи устанымдар жатады. Экстралингвистикалык устаным тшдщ барльщ салаларына катысты болганымен, непзшен лексика саласын окытуда анык байкалады. Сез магынасынын тарылуы, баска магынага ауысуы т.т. тшден тыс факторлардьщ эсерше байланысты туащцршедк Жуйелшк устанымда тш йрлштершщ ез жуйеа болатыны, жуйе езше тэн курылымы бар жүктеу/скачать 6.25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|