А. М. Саидов, Н. Д. Жангабылова, Б. Аманжол
жүктеу/скачать 1.25 Mb. Pdf көрінісі
|
| Абсолютті - ӛлшенетін шаманың бірліктеріндегі тікелей ӛлшеулер.
Салыстырмалы - ӛлшенетін шаманың бастапқы мән ретінде қабылданатын бірдей шамаға қатынасы арқылы берілген ӛлшемдер. Сондай-ақ ӛлшеудің үш класы бар: арнайы, жоғары дәлдіктегі және техникалық. Жоғарыда айтылғандай, ӛлшемдер кез-келген эксперименттің негізгі құрамдас бӛлігі болып табылады. Эксперименттің соңғы нәтижесі ӛлшеулердің мұқият болуына байланысты. Сондықтан әр зерттеуші зерттелетін шамаларды дұрыс ӛлшей білуі керек, ӛлшенетін процестердің заңдылықтарын білуі керек, ӛлшеулердегі қателіктерді дұрыс бағалай білуі керек, қателіктер ең аз болатын ӛлшеудің ең жақсы жағдайларын анықтай алуы керек, шамалардың мәндерін және олардың қажетті минималды санын есептеп, ӛлшеу нәтижелеріне жалпы талдау жасай алады [3]. Метрологияда ӛлшеудің бірнеше негізгі әдістері бар. Тікелей бағалау әдісі. Ол шаманың мәнін тікелей әрекет ететін ӛлшеу құралының санау құрылғысы арқылы анықтайды (мысалы, теру таразыларындағы массаны ӛлшеу). Ӛлшеммен салыстыру әдісі. Оны пайдалану кезінде ӛлшенетін шаманы кӛбейтілетін ӛлшемнің шамасымен салыстырады (мысалы, салмақ тепе- теңдігімен рычаг таразыларындағы массаны ӛлшеу). Нӛлдік әдіс шаманың құрылғыға нӛлге әсер ету әсері үшін қолданылады, мысалы, электр кедергісін кӛпірмен ӛлшеу, оны толық теңдестіру арқылы. Дифференциалды әдіс ӛлшеу құралына ӛлшенетін және белгілі шаманың айырмашылығы әсер ететіндігіне негізделген, мысалы, компараторлардағы модельдік ӛлшеммен салыстыру арқылы ұзындық ӛлшемдерін тексеру кезінде жүргізілген ӛлшеулер. Сәйкестік әдісі. Ӛлшенетін шама мен кӛбейтілетін Ӛлшем шамасының арасындағы айырмашылық мерзімді сигналдарды немесе шкала белгілерінің сәйкес келуін қолдана отырып ӛлшенеді. Ауыстыру әдісі. Оны пайдалану кезінде ӛлшенген шаманы ӛлшеммен кӛбейтілетін белгілі мәнмен алмастырады, мысалы, ӛлшенетін масса мен салмақтың бір шыныаяқының кезектесіп орналасуымен ӛлшеу. Ӛлшеу құралдары эксперименттік зерттеулердің міндетті және ажырамас бӛлігі болып табылады. Олар экспериментаторға қажетті ақпаратты беретін нормаланған қателіктері бар техникалық құралдардың жиынтығы. Қазіргі уақытта механикалық, физикалық, химиялық кӛрсеткіштерді, 72 сондай-ақ әртүрлі материалдар мен бұйымдардың құрылымын және т. б. ӛлшеу үшін кӛптеген ӛлшеу және бақылау құралдары шығарылады. Ӛлшеу құралдарына ӛлшеу құралдары, ӛлшемдер, қондырғылар мен жүйелер жатады. Ӛлшем - бұл қарапайым ӛлшеу құралы және ол белгілі бір мӛлшердегі физикалық шаманы кӛрсетуге арналған, мысалы, гір тас - масса ӛлшемі. Сондай-ақ, сыналатын индикаторды тікелей анықтауға мүмкіндік беретін ӛлшеу құралдары бар, мысалы, материалдардың беріктігін анықтау үшін баспасӛз. Зерттелетін индикаторды жанама түрде бағалауға мүмкіндік беретін ӛлшеу құралдары, мысалы ультрадыбыстық дефектоскоп, бұл ультрадыбыстық жылдамдықпен материалдың беріктігін бағалауға мүмкіндік береді. Ӛлшеу қондырғысы немесе стенд. Бұл бір немесе бірнеше шамаларды ӛлшеуге арналған негізгі және кӛмекші ӛлшеу құралдарынан тұратын арнайы жүйе. Қондырғылар ӛлшеу нәтижелерін автоматты түрде ӛңдеуге ыңғайлы сигналдарды шығара алады. Эксперимент кезінде кейде әртүрлі физикалық шамаларды бекітетін ӛлшеу қондырғыларын жасау қажет. Ӛлшегіш аспап - бұл бақылаушының тікелей қабылдауына қол жетімді нысанда ӛлшеу ақпаратының сигналын шығаруға арналған ӛлшеу құралы. Ӛлшеу құралдарының сипаттамалары ӛлшеудің тұрақтылығы, қателік пен дәлдік мӛлшері және сезімталдық болып табылады. Барлық құрылғылар ӛлшеу дәлдігі, кӛрсеткіштердің тұрақтылығы, сезімталдық, ӛлшеу шегі және т. б. бойынша жіктеледі. жүктеу/скачать 1.25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|