А. М. Саидов, Н. Д. Жангабылова, Б. Аманжол

91 
Бақылау сұрақтары 
 
1. Ӛлшеу жиынтығының қандай түрлері сізге белгілі? 
2. Сенімді ӛлшеу ықтималдығы дегеніміз не? 
3. Ӛлшеулердің ең аз санын қалай анықтауға болады? 
4. Ӛлшеу теориясының міндеттері қандай? 
5. Эксперименттің дәлдігін тексеру әдісі туралы айтып беріңізші? 
6. Эксперименттің дұрыстығын тексеру әдісі туралы айтып беріңізші? 
7. Нәтижелерді кӛбейту үшін экспериментті тексеру дегеніміз не? 
8. Кохрен ӛлшемін қалай есептеу керек? 
9. Ӛлшеу нәтижелерін графикалық ӛңдеу әдістері? 
10. 
Ғылыми зерттеу нәтижелері қалай жасалады? 
 
 
 
 
 

92 
6 ӚНЕРТАПҚЫШТЫҚ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 
 
6.1 Жалпы мәліметтер 
 
Біздің елімізде ӛнеркәсіптік меншік объектілерін - ӛнертабыстарды, 
пайдалы модельдерді және ӛнеркәсіптік үлгілерді құқықтық қорғау жүзеге 
асырылады. 
Ӛнертабысқа, пайдалы модельге, ӛнеркәсіптік үлгіге құқықтарды 
ӛнертабысқа патент, пайдалы модельге куәлік және ӛнеркәсіптік үлгіге 
патент (бұдан әрі - патент) растайды. 
Патент - бұл ӛнертабысты (пайдалы модельді, ӛнеркәсіптік үлгіні) 
пайдалануға басымдықты, авторлықты, айрықша құқықты куәландыратын 
құжат. Патентті мемлекет белгілі бір уақыт кезеңіне береді. Бұл оның иесіне 
үшінші тұлғаларға оның ӛнертабыстарын пайдалануға (соның ішінде 
ӛндіруге, пайдалануға, сатуға, әкелуге) тыйым салуға мүмкіндік береді [3, 
22]. 
Ӛтінім беру және патент алу құқығына ӛнертабыс авторы (авторлары), 
жұмыс беруші немесе олардың құқықтық мирасқоры (бұдан әрі-ӛтінім 
беруші) ие болады [3, 23]. 
 
 
6.2 Ӛнертабыс объектілері 
 
Құрылғы, тәсіл, зат, сондай-ақ бұрын белгілі болған тәсіл құрылғысын, 
затты жаңа мақсаты бойынша қолдану ӛнертабыс объектілері болып табылуы 
мүмкін. 
Ӛнертабыс объектілері ретінде құрылғыларға конструкциялар мен 
бұйымдар жатады. Құрылғы ӛнертабыстың ең кӛп таралған нысаны болып 
табылады. Оларға машиналар, аспаптар, аппараттар, жабдықтар, құралдар, 
кӛлік құралдары, бекіткіштер, құрылыс құрылымдары, ғимараттар, 
құрылыстар, ғимараттардың бӛліктері және т. б. жатады. 
Құрылғыларды сипаттау үшін келесі белгілер реттеледі: 
- 
құрылымдық элементтің болуы; 
- 
элементтер арасындағы байланыстың болуы; 
- 
элементтердің ӛзара орналасуы; 
- 
элементті (элементтерді) немесе тұтастай құрылғыны орындау 
нысаны, атап айтқанда, геометриялық пішін; элементтер арасындағы 
байланысты орындау нысаны; 
- 
элементтің 
(элементтердің) параметрлері және басқа да 
сипаттамалары және олардың ӛзара байланысы; 
- 
элемент (элементтер) немесе тұтастай құрылғы жасалған 
материал; элемент функциясын орындайтын орта. 
Құрылымдық элементтің болуы. Құрылғыны құрайтын элементтер, 
бӛлшектер мен түйіндер оның негізгі белгілері болып табылады, ол туралы 

93 
қажетті түсінік береді. Мысалы, рамалық типтегі ғимараттар іргетастан, 
бағандардан, тіректерден (фермалардан және т.б.) еден плиталары мен 
жабындардан, қабырға қоршау тақталарынан тұрады. 
Элементтер арасындағы байланыстың болуы. Бұл белгілер әрдайым 
ӛнертабыс формуласында болады. Олар құрылғының құрылымдық схемасы 
туралы түсінік береді, ӛйткені түйіндер мен бӛлшектердің қарапайым тізімі 
оның толық сипаттамасы үшін жеткіліксіз. Мысалы, жиналмалы 
панельдерден қабырға қоршауы бар үгіткіштер ғимаратында еден элементтері 
(тіректер мен плиталар), әдетте, ғимараттың бағандарына қосылмайды. 
Сонымен қатар, әдеттегі рамалық ғимаратта (үлкен динамикалық 
жүктемелерсіз) мұндай қосылыстар әрдайым орындалады. 

жүктеу/скачать 1.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: