Адам анатомиясы атлас

Лимфа жүйесі
Лимфа жүйесі, systema lymphaticum, қан тамыр жүйесінің бөлігі болып саналып, веналық жүйенің қызметін толықтырады (164-сурет).

Лимфа жүйесі организмніц зат алмасуы- на қатысып, тіндер мен жасушалардан зат алмасу қалдықгарын, табиғаты бөтен зат- тарды(бактерияларды) шығарады.

Лимфа жүйесінің қүрамы: ағзалар мен тіндерде тарамдалган лимфа капиллярлары, лимфа тамырлары, лимфа түйіндері, вена- лар жүйесіне барып құятын ірі лимфа та- мырлары (сабаулар мен түтіктер).

Лимфа түйіндері қазіргі уақытта им- мундық жүйе қүрамына (жілік майы, ти- мус, лимфа түйіндері, ішектің жеке жэне топталган лимфатәрізді түйіншелері, ба- дамшалар, көкбауыр) енгізілді (академик Сапин, Москва).

Лимфа - адам денесіндегі екінші сұйық- тық орта. Лимфа дегеніміз - мөлдірлеу, ересек адамдарда сәл саргыштау, жаңа туған нәрестеде сүт түсгес ақ сүйықтық.

Ол химиялық қүрамы жағынан қан плазма- сына үқсас. Қүрамындагы минералдық гұздар мен органикалық қосылыстардың молшері қан плазмасындагыдай, бірақ акуыз мөлшері қандагыдан аз жэне эр мүшеде эр түрлі. Лимфада лимфоциттер мен ағзадан лейкоциттердіңтүрлерібар,ақуыз-протромбин жэне фибриноген аз, сондықтан лимфа өте баяу үйиды (10-151). Үйыған кезде саргылт түсті жүмсақ қоймалжыңға айналады.

Лимфа жүйесінің құрамына қысқаша си- паттама:

1. 
   Эндогелимен комкерілген кіші жэне үлкен лимфа садылаулары жатады. Оларға
   

ішастардың, өкпеқаптың және жүрекқап- тыц сірлі қуыстары; ми мен жүлынның субарахноидалді, эпидуралді кеңістіктері; ми қарыншаларының қуыстары жэне жұлын- ның орталық озегі; інікі қүлақгың лимфа кеңістіктері; коз камералары; периневралді кеңістік; буындар мен сіңірлі қынаптар қуыстары жатады.

2. 
   Лимфа капиллярлары. Лимфа жүйесі капиллярлардан басталады. Олардың диа- метрі 10 мм-ден 200 мм-ге дейін, пішіні тегіс емес, бүйірлік шығыдқы жерлері бар, ал қантамырлар капиллярлары 5-тен 25 мм- ге дейін.
   

Лимфа капиллярлары қабыргасы тек бір- қабаг эндотелийден түрады. Олар микро- жіпшелер аркылы жанында жатқан коллаген талшықтарына бекиді. Мұндай қүрылым лимфа капиллярларының ашық жагдайда болуын қамтамасыз етеді.

Лимфа капиллярлары пішіні саусақтэрізді (жіңішке ішек бүрлерінде), кеңейген қап- шықтэрізді (отқуықта) жэне жабық (тұйық) тортэрізді (агзалардың басым көпшілігінде) болып кездеседі.

Капиллярлар торыпың орналасуы агза- лардың құрылысына байланысты: қуысты ағзалардың қабырғаларындагы қабаттарын- да, сірлі кабықтарда (ішастар, окпеқап) бір жазықтықта; паренхималы агзаларда (буй- рек, бауыр) 3 жазықтықта орналасады.

Дәнекер тінде лимфа капиллярларымен қатар қантамыр капиллярлары орналасады. Тейхман ережесі бойынша эпителийге не- месе эндотелийге жақын қантамыр капил- лярлары, ал тереңірек лимфа капиллярлары орналасады.

Лимфа капиллярларының қызметі:

1. 
   Дренаждық қызме гі - қантамыр капил-
   

Nodi lymphatici submandibulares

Nodi lymphatici cervicales Truncus jugularis dexter

Ductus lymphaticus dexter

Truncus subclavius dexter

V. jugularis interna

V. subclavia

V. brachiocephalica dextra

V. cava superior

Ductus thoracicus (pars thoracica)

Nodi lymphatici axillares

V. azygos

Ductus thoracicus (pars abdominalis)

Cisterna chyli Truncus lumbalis

dexter

V. cava inferior

Nodi lymphatici

V. jugularis interna Truncus jugularis sinister

Truncus subclavius sinister

V. subclavia

Ductus thoracicus (pars cervicalis)
V. brachiocephalica sinistra Nodi lympatici intercostales

V. hemiazygos

Truncus lumbalis sinister

Truncus intestinalis

Vasa lymphatica superflcialia

membri superioris

Nodi lymphatici inguinales superficiales

et profundi

Nodi lymphatici iliaci externi

Vasa lymphatica superficialica membri inferioris

лярларымен бірге ағзалардагы тінаралық

(интерстициялық) сүйыктықты сіңіреді.

2. 
   Резобциялық қызметі, ягни сідіру қызметі, қантамыр каииллярларына өге алмайтын көптеген заггар тін аралығына лимфага өтеді. Олар: белоктардың ірі түйіршікгі коллойдты ергінділері, богде зат- тар белиіектері, қагерлік ісік жасушалары, бактериялар. Осы қасиетіне байланысты агзаларга контрасты зат жібсріліп, лимфа жүйесі зерттеледі.
   

Жарақат алганда, қабыну кезінде, лим- фа капиллярларларыныц колемі 2-3 есе үлкейеді, сіціру аймагы көбейеді. Лимфа ка- пиллярлары қабырғасыныц бірқабатты бо-

луы, олардың сіңіру мүмкіндігін қамтамасыз егеді.

Сіңіру үрдісі скі жол арқылы жүзсге асады:

а) Ж асушааралық - екі эндотелий жасушаларыныд аралығы арқылы;

б) Эндотелий жасушасын тесіп өтеді

(пиноцитоз).

Лимфа капиллярлары балаларда жақсы дамыган, кэрі адамдарда азаяды, себебі жас адамдарда зат алмасу үрдісі жоғары деңгейде жүреді.

3. 
   Лимфа тамырлары, vcisa lymphatica.
   

Лимфа капиллярларыныд қабыргасыныц құрылысы өзгеріп жуандайды да, лимфа

тамырларына айналады. Ағзаішіндегі жэне копжағдайдаагзасыртындағылимфатамыр- лары эндотелийінің сыртында жүқа дэнекер тінді қабық орналасады (бұлшықетсіз га- мырлар). Ірірек лимфа тамырларының қабырғасы 3 қабықтан түрады:

1. 
   Эндотелий - tunica interna.
   
2. 
   Бұлшықеттік - tunica media.
   
3. 
   Дәнекертінді - tunica externa,
   

1.