Адам анатомиясы атлас

Тамырлар жүйесі жүректен, қан тамырлар жэне лимфа тамырлардан, жілік майыиан, көкбауырдан, лимфа түйінінен тұрады.

Морфологиялық жэне функциялық ерекшеліктерін ескере отырып, біртекті та- мырлар жүйесін қаи тамырлар жүйесіне, systema sanquineum, жэне лимфа жүйесіне, systema lymphaticum, белуге болады.

Қан тамыр жүйесінің орталық ағзасы екі бөліктен түратын, сол бөлігі - артериялык, оң бөлігі - веналық, жартылай бүлшықетті агзаны керсететін жүрек, сог, болып табы- лады. Жүректің эрбір бөлігі жүрекніеден, atrium cordis, және жүрек қарыншасынан, ventriculus cordis түрады. Ж үрекше жүрекке қанды алып келетін тамырлардан қанды қабылдайды, ал қарыншалар бүл қанды жүректен оны алып кететін тамырларга жібереді ( 1 , 2-суреттер).

Артериялық жэне веналық қанды қозга- лыстарына карай тамырлар арасынан арте- риялар,arteriae,веналар,venae,жэне олар-

ды қосатын капиллярлар, vasa capillaria, деп ажыратады.

Артериялар жэне веналар қабыргалары үш қабықтан түрады: ішкі қабық, tunica intima, ортаңғы қабық, tunica media, сыртқы қабық, tunica externa.

Тамырдың ішкі қабығы, tunica intima, дәнекертінді негізден, эндотелийасты жэне эндотелий жасушаларынан түрады.

Эндотелийасты жасушалар осу қабыгыныц қызметін атқарады, эндотелий жасушалары ішкі беткей тамырларын комкереді.

Ортаңғы қабық немесе бүлніықетті, tunica media, доңгелек орналасқан бірыңгай салалы бұлшық ет талшықтарынан жэне дәнекертінді жэне эластикалық элементтер- ден қүралган.

С ыр гқы қаб ы қ, tunica externa эл асти кал ы қ талшық бойлық будалардан түрады.

Артериялардын жэне веналардың қа- бырғаларынын қүрылысында ерекшеліктер

бар. Вена қабырғасы артерия қабырғасынан жүқарақ, венаның бұлшықетті қабығы әлсіз дамыған. Веналарда (эсіресе, майда жэне орта) қақпактар бар.

Ортаңгы қабықтың бұлшықет не- месе эластикалық элементтерінің даму

молшеріне байланысты эластикалық типтес аргериялар (қолка, окпе сабауы), бүлшықет эластикалық типтес (үйқы, сан жэне т.б.) және бұлніықет типтес артерияларды ажыратады.

Капиллярқабыгыбірқабаттыэндотелиалді жасушалардан түрады.

Қан тамырлардыңқалыцдығымен калибрі жүректен алшақтаған сайын жэне ағзалар мен тіндерде біртіндеп тармақталған соң озгеріп отырады. Әрбір агзада тамырлардың тармақгалу ерекшеліктері эр түрлі.

Қүрсақсыртқы жэне ішкі тамыр- лар бір-бірімен байланысып, анастомоз (қосылым) түзеді. Кейбір жерлерде та-

мырлар аралығында анастомоздар, vasa anastomotica, көп кездесіп, олар артериялық, rete arteriosum, немесе веналық, rete

venosum, тамыр торларын немесе тамыр өрім дерін^/ехш' vasculosus, түзеді.

Артерияларды бір-бірімен байланысты- ратын анастомоздардан басқа, артериялар мен веналар арасында артерия - веналық анастомоздар, anastomoses arteriovenosae, кездеседі, оларда қан артериядан венаға

(қол саусақтары, бүйрек қабыгы) отеді.

Артерия —веналы қ косылымдар қысқар- тылған, vasa collateralia, қанайналым аппа- ратын, apparatus derivatorius, түзеді.

Артерия мен вена жүйелерінің кейбір жерлерінде ғажап тор, rete mirabile, бар.

Ол бір типтес әкелетін жэне әкететін капилляр торынан қүралады, мыса-

лы, бүйректің тамырлы шумакшасында,

glomerulus renalis, әкелетін артериялық та- мыр капиллярларга тармақталып, қайтадан артериялық тамырға жинақталады.

5. 
   retromandibularis
   

V. facialis..

A. carotis extema s

V. jugularis interna

V. jugularis externa . Truncus costocervicalis

Truncus brachiocephalicus-

V. subclavia

V. brachiocephalica dextra

V. cava superior

V. cephalica —

V. cava inferior_

5. 
   brachiales ^
   

A. hepatica.

V. portae

V. mesenterica inferior -

5. 
   mesenterica superior —
   

A. et V. renales —

V. intermedia cubiti

V. Basilica

5. 
   iliaca communis -
   

A. iliaca interna

A. arcus palmaris profundus

A tem poralis superficialis

^ A facialis
A carotis communis sinistra

Truncus thyrocervicalis

/ Arcus aortae

A. subelavia sinistra Truncus pulmonalis

™ - Vv. pulmonales

Aorta descendens

'Truncus celiacus

^ A . profunda brachii

.— A. brachialis

A. splenica (lienalis)

5. 
   splenica (lienalis) "A . gastrica sinistra
   

• 
  A. mesenterica superior
  

A. mesenterica inferior

A. radialis

A. iliaca communis sinistra

• 
  A. ulnaris
  

A. interossea posterior

Arcus palmaris

A. iliaca externa

-Aa. digitales

^{superficialis} V. saphena 1 magna

V. femoralis^

A. circumflexa femoris lateralis
A. profunda femoris

A. femoralis

A. poplitea
A. poplitea

Vv. tibialis anteriores . Vv. tibialis posteriores

Arcus venosus v dorsalis pedis '1

A. tibialis posterior
A. tibialis anterior

A. dorsalis pedis