Адами ќарым- ќатынасќа ‰йретудегі «¤зін- µзі тану» пєнініњ мањызы

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991

№25 дәріс. Отбасы дағдарысының туындау себебінің нақты көрсеткіші.

Жоспары: 

1. Отбасы дағдарысының туындау себебінің нақты көрсеткіші

Отбасы дағдарысының туындау себебінің нақты көрсеткіші

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№26 дәріс. Ата-аналардың балада жауапкершілік сезімін дамытудың ерекшеліктері

Жоспары: 

1. «Балада жауапкершілік сезімін қалай дамытуға болады?»

2. «Жауапкершілік деңгейі» жаттығуы.

ТАҚЫРЫБЫ:

«БАЛАДА ЖАУАПКЕРШІЛІК СЕЗІМІН ҚАЛАЙ ДАМЫТУҒА БОЛАДЫ?»

Мақсаты: Жауапкершілік сезімі түсінігін талдау. Балада мұны дамытудың қандай мүмкіндігі бар, тыңдау мен жауапкершіліктің айырмашылығы неде; «ішкі мотивация» түсінігі.

1 — теориялық бөлім

Қазіргі ата-ананың көпшілігі балада жауапкершілік сезімін дамытудың маңыздылығын біледі. Жауапкершілік — адамның өмірге келуімен бірге берілмейтін, жыл өткен сайын қалыптасатын ерекше қасиет. Тыңдау мен жауапкершілік — бір ұғым емес. Тыңдау кезінде баладан тапсырыл-ғанды орындау талап етіледі.

Жауапкершілікті болу — шешімді өз бетінше қабылдау және саналы түрде әрекет ету. Баланы тыңдауға, жауапкершілікті болуға да үйреткен жөн, бірақ ойланбастан тыңдау өте қауіпті. Жауапкершілікті жасау:

1) Міндетті түсіну — не істеу қажет және қалай жасауды білу. «Өз бөлмеңді тазала!» дегенді сен қалай түсінесің? Бала түсінігі, өзі қабылдауындай жинауы мүмкін. Міндетті нақты орындау үшін ата-ана мен бала өзара тиянақты талқылап алу қажет.

2) Қойылған міндет пен келісім. Балада таңдау болғаны жөн (Сен не істейсің: шоңсорғышты аласың ба, әлде шаңды сүртесің бе?). Егер таңдау болса, жауапкершілік сезімін тәжірибеде көрсетеді.

3) Жеке әрекетіне өз бетінше түрткі болуға: өсіп келе жатқан бала Тек үлкенді тыңдайтындай жасау (сыртқы түрткі) балада өзін тәртіпке келтіру қабілетін дамыту маңызды. Оған мақтау мен алғыс,мадақтау көмектеседі, есейе келе келешегін көре білуге үйренеді.

Жауапкершілікті тәрбие үрдісін үш деңгейге бөлуге болады.

1-деңгей. Бала көмекші ретінде. Бұл жұмысты алғаш бастағанда көптеген бала үлкеннен моральдық қолдауды қажет етеді . Дастарханды бірге дайындау т.б.ол үшін жақсы.

2-деңгей.Бала еске салу мен бақылауды қажет етеді. Бала ұмытып кетуі мүмкін немесе бір нәрсені жасаудың кезегі келгенін ескертіп қою.

3-деңгей. Тапсырманы өзі дербес орындайды. Бала барлық жұмысты тек өзі ғана жасап қоймайды, еске салуды да қажет етпейді.

Бұл деңгейге көшу - біздің мақсатымызга жету. Жауапкершілік сезіміне әсер ететін шартты білу маңызды. Ол келесі шарт:

1. Өзін-өзі сыйлау. Барлық бала жағымды өзін бағалауды қажет етеді. Өзін қабілетті, жауапкершілікті екендігіне сенетін бала тапсырманы жеңіл орындайды.

2. Ақылға сиятын шектеу. Бұл балаға қорғаныс сезімін береді, әртүрлі құндылықты бірлескен қоғамда өзін дұрыс ұстай білуге мүмкіндік береді.

3.Бала дамуының шарты. Бала сиқырлы таяқшаның әмір етуімен жауапкершілікті болуға үйренбейді. Бұл көптеген жыл бойы қалыптасады. Оған дербестігін өз қабілетін дамытуға мүмкіндік жасау, бірақ тәжірибесі мен жасын ескеру.

Бұл үшін:

- Жеке талабыңның табиғатын түсіну, мақсатты анықтау, кейде ата-ана өз баласына не үшін көңілі толмайтынын білмейді.

- Жас ерекшелігін ескеру қажет, жасына байланысты бала мінез-құлқына шағым өзгереді.

- Мінез ерекшелігін шекке салу : негізгі мінез –құлық қасиеті ерте балалық шақта қалыптасады.

- Бала тәжірибесін бағалау. Сәтсіз тәжірибенің өзі де пайда әкелуі мүмкін.

2- тәжірибелік бөлім.

1) «Жауапкершілікті анықтау» жаттығуы.

Нұсқау: Жағдаятқа сипаттама беріліп, ата-анаға оның негізінде-жауапкершілік, кінәлау, әлде басқа нәрсе жатқанын анықтауды ұсынады. Жұмыс жазба түрінде орындалуы мүмкін, соңында жауап оқылып,талқыланады.

Жағдаят:

1)Гүлжан ыдыс-аяқты жылдам жуады, өйткені мұны орындамаса, кино көре алмайтынын біледі.

2)Клара оқығанды ұнатады. Дүйсенбі күні мектептен келе салып, жұма күні болатын орыс әдебиетінен үй тапсырмасына дайындалады.

3)Абылай жүзуден жарысқа түскісі келіп жүр. Ол күнде бассейнге барып дайындалып жүр.

4)Тәуке мектептегі танысына кітап алып келуді уәде етті, бірақ есінен шығып кетті.

Жауаптың мүмкін жауаптары:

1) Кінәлау

2) Жауапкершілік (қыз басқа кітапты оқуына да болады)

3) Жауапкершілік

4) Кінәлі сезімі де, жауапкершілік сезімі де емес.

«Жауапкершілік деңгейі» жаттығуы.

Нұсқау: Ата-анаға жауапкершілік деңгейін анықтауға тәжірибеде үйрену үшін келесі жағдаят ұсынылады. Мысал ретінде берілген жағдаят:

1)Нұрболат қоқыс салатын шелекті бірден апарып төгеді.

2)Сенбі сайын Айнур пәтерді шаңсорғышпен тазалап, содан кейін ғана далаға ойнауға шығады.

3) Жексен жуынатын бөлмені ешкімнің өтінуінсіз-ақ тазалайды, бірақ жиі бір нәрсені жасауға есінен шығып кетеді.

4) Кәрім өз бөлмесін тазалауға келісім берді, бірақ, оған үнемі көмектесу керек, әйтпесе ол жиі алаңдайды.

Жауаптың мүмкін болатын нұсқасы:

1) Бақылауды қажетсінеді

2) Бәрін өз бетімен орындайды

3) Бақылауды қажетсінеді

4) Көмекті қажетсінеді

Жұмыс соңында ата-ана өз пікірін айтып, сұрақ қояды. Оған «Жауапкер-шілік туралы» жадынама таратылады. Жауапкершілікті болу - өз бетінше сезім қабылдап, саналы түрде әрекет жасау. Жауапкершілік компонент!:

1) міндетті түсіну

2) қойылған міндетпен келісім

3) Өз бетінше әрекет етуге түрткі болу.

Бала ата-анасының мінез-қүлқының көшірмесі.

Жауапкершілік деңгейі:

1 деңгей. Бала көмекші ретінде.

2 деңгей. Бала еске салу мен бақылауды қажетсінеді.

3 деңгей. Бала тапсырманы дербес орындайды.

Жауапкершілікті дамытуға әсер ететін шарт:

1) өзін-өзі сыйлау

2) ақылға сыйымды шектеу

3) баланың даму жағдайы

4) жас ерекшелігі ,

5) мінез ерекшелігі

6) баланың жеке тәжірибесі

Ата-ана көмегі — ол қандай болуы қажет? Жауапкершідікті жеткізу

ерекшелігі. Қателесу мәселесі.

Мақсаты: Үйде баламен өзара әрекеттестікті тәрбие көзқарасынан қарағанда сауатты дағдыланып үйрену.

1 - теориялық бөлім

Нұсқау: Ата-ана жиі үй тапсырмасын орындауда баласына қалай дұрыс көмектесуге болады деп сұрайды, егер бала бірнәрсе жасап жатса, оған араласқан дұрыс па, әлде бұрыс па? Жауабы төмендегідей болуы мүмкін: Егер бала көмекті қажет етпесе, араласудың қажеті жоқ. Егер бала жұмысты жасауға қиналса және сіздің көмегіңізді қабылдауға дайын болса, көмектескен жөн. Оның үстіне:

1. Өзгенің тек орындай алатынын ғана алу.

2. Балаға игеру шамасында жаңа әрекетті біртіндеп үйрету.

3. Бала бір нәрсені орындағысы келмейтін уақыт болады. Қалай жасауға балады: мәжбүр ету керек пе?

Барлығы құлақ аспаудың себебі неде жатқанына байланысты.

Баланың әрекеттен бас тартуы оның жағымсыз уайымында болуы мүмкін. Баламен сіз қандай қарым-қатынаста боласыз ескеру. Дауыс мәнері жәй, достық ниетте болу - қарым-қатынас негізі. «Бұлтарып сөйлеу» баламен ортақ әрекетте қажет емес.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№27 дәріс. Депрессиядан (түңілуден) қалай арылуға болады? Психологиялық кеңес беру

Жоспары: 

1. Психологиялық кеңес

2. «Біз біргеміз» тренинг.

1. Торықпау. Есіңізде болсын, адамның ішкі жағдайы, көңіл-күй өзгермелі, депрессия ерте ме, кеш пе өтеді де, қуанышты, сергек көңіл-күй келеді. Депрессия міндетті түрде өтетініне әр уақытта сену керек.

2. Құтқарушы құралы сияқты ішімдікке немесе темекіге ұмтыл- ғаннан пайда бар ма? Өмірде одан да басқа көптеген денсаулыққа зияны жоқ, депрессиядан шығаратын тәсіл бар, олар - жақсы әуен, досымен әңгіме, спорт, серуен, көңіл көтеру және т.б.

3. Жеке көңіл-күйі нашар болуының себебі неде екенін түсінуге талпыну. Мүмкін, бұл белгілі адаммен таласта, жеке баста шешілмеген мәселе, шаршау немесе көп уақытқа созылған күйзеліске байланысты болар. Бұл жағдайда сізге әсері бар, негізгі себепті болдырмағаны жөн болар еді. Оны, ең болмаса, азайтуға, не сол мәселеге қатынасты төмендетуге (азайтуға, өзгертуге) міндетті түрде дайын болу керек.

«Ал, маған бұл керек те емес», «Не болса, сол болсын!», «Бұл туралы мен ертең ойласам да болады!».

4. Депрессияға себепкер болатын — жыл мезгілі. Мысалы, адам үшін, көктем айы - психологиялық қатынастың ең қиын кезеңі. Бұл мезгілде шаршау басым болады, «көптеген істі» жүктеуге болмайды. Жеке денсаулықты күтудің үлкен мәні — дәруменді қабылдау, таза ауа, бірқалыпты және уақтылы ұйқы болған жөн.

5. Өзін ойландыратын мәселеге қайталап соғуды тоқтату. Өмірдің үйреншікті ырғағына түспеу, шаршауды тоқтатау жолын қарастыру.

6. Көңіл-күидің қолайлы сәтінде, өмірде болған қуанышты және жағымды кезді, сол бір бақытты уақыттың кішкене бөлігіне дейін еске алу. Қолайлы жағдайды қайтадан бастан өткізгендей сезіну пайдалы.

7. Жеке таныспен, доспен арасындағы әңгіме кезінде бейтарап тақырыпта сөилескен жөн. Жеке мәселе туралы «ойлауды» тоқтату керек.Сонда ғана энергия қуатын жақсы жаққа бұра алады.

8. Ең бастысы: депрессия кезінде маңызды шешімді қабылдау. Бұл мезетте көптеген мәселе бұрмаланған қалыпта қабылданады. Адам қызбалықпен әрекет жасауы мүмкін. Ол туралы соңынан өкініп немесе өзінің қате жібергенін, кінәсі бар екенін сезінуі мүмкін.

ТРЕНИНГ №9. ТАҚЫРЫБЫ: «БІЗ БІРГЕМІЗ»

Тренинг ата-ана балаларымен бірге өтіледі. Айына бір мәрте өткізіледі.

Мақсаты: Ойын жағдайында ата-ананың баламен серіктес болуына жағдай жасау; өзара әркеттестік және серіктестік жағдайын құру; ата-анаға бала «көзқарасымен» түсіндіру.

Міндеті:

I баласының психикалық ерекшелігін түсіну мүмкіндігін кеңейту;

- отбасы қатынасын жандандыру;

- ата-ананың баланың ішкі әлеміне қызығушылығын жоғарылату;

Қатысушылар: мектепке дейінгі ересек топ және кіші сынып ата-аналары. 8-9 жұп- анасы (әкесі)- бала.

Құрал-жабдық: үн таспа, бала әуені, музыкалық жазба, А4 парағы,әр қатысушыға қалам (фломастер). Уақыты: 1 сағат— 1 сағат 10 минут.

Барысы:

1. Сәлемдесу. Жылыту.

Әр қатысушы: «Сәлеметсіз бе, мен Мухитпын»,- деп сәлемдесіп шығады.

Танысу.

Балалар кезек бойынша тұрып өзінің ата-анасын таныстырады.

1.«...тұрыңдар» жаттығуы
- бірге кітап оқитындар;
- ортак қызығушьшығы барлар;
- анасына ыдыс жууға көмектесетіндер;
- анасына қоқысты төгуге көмектесетіндер;
- бірге саяхаттайтындар;

2. Негізгі бөлім. «Қызметтестік» жаттығуы

«Өз анаңды таны» жаттығуы

Баланың көзін байлайды. Барлық аналар кезек бойынша — оны шақырады. Бала дауысына қарай анасын тануы керек.

«Біріккен сурет» жаттығуы

Балаларға ата-анасымен біріге отырып сурет салу ұсынылады. Бір бөлігін баласы, екінші бөлігін ата-анасы салады.

«Жылы сөз» жаттығуы

Шеңбер бойынша отырып қолдарынан ұстайды. Көршісінің козіне қарай отырып жылы сөздер айтып, мадақтайды. Қабылдаушы: «Рахмет, маған ұнады»,- деп айтады.

«Өз анаңды сипатта» жаттығуы

Кезек бойынша әр бала кімнің анасы екенін танитындай өз анасы жайлы айтады. Осы ретте балага: «Сенің анаң қандай?», «Не жақсы көреді?», «Нені ұнатпайды?», «Нені ұнатады?» деген сұрақтар қойылады.

«Ән» жаттығуы

Бәріне таныс бала әнін алады. Сосын шеңбер бойынша әр кім өз өлең жолын айтады. Соңғы шумақты хормен айтады.

3. Қорытынды. Талдау «Маған бүгін... ұнады» жаттығуы

Әр қатысушы тренингте не ұнағанын айтып шығады.

Аяқтау.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№28 дәріс. Психологиялық денсаулық, ағарту жұмыстарының маңызы.