Ағылшын тілі пәні бойынша 1-курс студенттеріне арналған

Материал дайындау

Сөйлеудің екі түрі бар: монолог және диалог.

Монологты үш кезеңнен тұрады:

1. 
   Хабарлау
   
2. 
   Айту
   
3. 
   Талдау
   

Мынадй жаттығуларды жасауға болады:

Оқушыларды жағдайға байланысты үлгі беріледі.

Үлгі-сөйлем әртүрлі сөздермен толықтырылады.

Мысалы: 1. I can see a Ә.

2. I can see a Ә.

1. 
   I am fond of Ә.
   
2. 
   I am fond of Ә.
   

1. 
   Ауыстыру – I have a pen (a book..)
   
2. 
   Толықтыру- I have an interesting book.
   
3. 
   Өзгерту- He has a book. He has no book.
   
4. 
   Толықтыру, дамыту- I have an interesting book at home.
   
5. 
   Аяқтау- If I have time I’ll…..
   

Мұғалі оқиғалық жұмыс.

1. 
   Give it a name.
   

P: It is a pen.

T: мысықтың суретін үнсіз көрсетеді.

P: This is a cat.

Make a negative statement.

T: I live in Gorky Street.

P: I do not live in Gorky Street.

T: He likes to play hockey.

P: I don’t like to play hockey.

Ағылшын тілінде хабарлама жасап, сөйлеп үйренгеннен кейін оқушылар сөйлеуге және талдауға үйренеді.

Жазуға үйретуде кедесетін қиындықтар

• 
  Жазуға үйретудің жолдары
  
• 
  Жазу жұмыстарының түрлері
  
• 
  Оқу – сөйлеу әрекетінің негізгі түрлерінің бірі
  
• 
  Дауыстап оқуға үйрету
  
• 
  Іштей оқуға үйрету
  
• 
  Оқуға үйрету әдістері
  
• 
  Оқуға қойылатын негізгі талаптар
  

Грамматикадан берілетін мағлұматтарды бекітіп сауатты жазуға дағдыландыру үшін түрлі жаттығу жұмыстары, ағылшын әліпбиін дұрыс білу, дыбыстардың айтылу түрлерін, оның фонетикасын дұрыс айта білу, орфографиясын, орфоэпиясын білу, сұрақтарға жауап беру, жұрнақтары көрсетілмей берілгенің дұрыс жазу, тірек сөздерден сөйлем құру, түрлі диктант, мазмұндама, шағын шығарма оқыту жұмыстары жүргізіледі.

1. 
   Ағылшын әріптерін жаза алу біліктілігі
   
2. 
   Дыбыстарды әріптерге немесе әріптер қосындыларына өзгерте алу біліктілігі
   
3. 
   Сөздердің, фразалардың, сөйлемдердің орфографиясын түзей алу біліктілігі
   
4. 
   Өздерінің ойларын жеткізу үшін әртүрлі жаттығулар жасай алу біліктілігі
   

1. 
   Дыбысты, сөзді, фразаны немесе сөйлемді тыңдау арқылы қабылдау;
   
2. 
   Жазылып жатқан дыбыстың, сөздің, фразаның және сөйлемнің айтылу жолдарын /артикуляция/ білу;
   
3. 
   Айтылып жатқан әріптерді, әріп қосындыларын көзге елестете алу;
   
4. 
   Жазу әрекетіндегі қол бұлшықетінің жұмысы.
   

Ағылшын тіліндегі а, о, е, п, м, д, х, т, н әріптерін жазу мемлекеттік тілде оқытылатын балаларға қиын емес, себебі бұл әріптер мемлекеттік тілде кездеседі. Ал, s, r, l, g, f, q сияқты әріптер таныс емес болып көрінеді. Сондықтан, сабақ үстінде бұл әріптерді дұрыс жазғызу үшін көп жаттығулар жасау керек.

Оқушылардың ағылшын сөздерін қолды үзбей бір-біріне тіркестіріп жазуы қиын, сондықтан кішкентай әріптерді қолын алмай жазғызу үшін көп жаттығу керек.

Мемлекеттік тілде оқытылатын балаларға ағылшын орфографиясы көп қиыншылық келтіреді.

Әртүрлі сөздердегі әртүрлі әріптердің немесе әріптер қосындыларының оқылуы кейде бірдей болады:

Eye – I

Write – right

Tale – tail

Әріптердің көбір кейбір сөздерден оқылады, ал кейбір сөздерде оқылмайды.

Build - suit

Laugh – brought

Help – hour

Ағылшын тіліндегі әріптердің айтылуы мен орфографиясының сәйкес келмеуінің себебі ағылшын тілінде әріптерден көрі дыбыстар көп, 26 дауысты дыбыс және 6 дауысты әріп бар. Сондықтан busy, daughter, language, beautiful, foreign деген қиын сөздерге назар аудару керек. Ағылшын орфографиясын білу үшін, оның заңдылықтарын жақсы білу қажет. Оқушылар мыналарды білуі тиіс:

1. 
   У әрпіне аяқталған сөздерге s жалғауының қосылу жолдарын:
   

Stay – stays

Бірақ: city – cities, study – studies дауыстыларға «ed» жалғанады

Play – played

Carry – carried

Дауыстыларға ing жалғау:

Write – writing

Dig – digging

Play – playing

Stand – standing

Сын есімнің шырайларының жалғаулары: er, est:

Clean – cleaner – the cleanest

Large – larger – the largest

2. 
   Дауыссыздың қосарлану жолдары:
   

Thin – thinner

Swim – swimmer

3. 
   Негізгі сөз құрайтын жұрнақтар:
   

Шығарма хат арқылы өз ойларын жеткізу балаларға қиын, себебі оқушылар дұрыс сөздерді, грамматикалық формаларды табуда көп қиналады.

Ағылшын тілін жазуға үйрену дегеніміз – сол тілдің әріптік және дыбыстық жүйесін білу, оны сөйлей, айта, қолдана білу. Жазу каллинһграфиядан,орфографиядан және шығарма жаза білуден тұрады. Жазуды үйрену мынадай дағдыларды білуден тұрады:

1. 
   Алғашқы алфавиттің әрпін жаза білу дағдысы
   
2. 
   Дыбыстарды жаза білу дағдысы
   
3. 
   Сөз және сөйлемдер орфографиялық қателерді түзете білу дағдысы.
   
4. 
   Әртүрлі жаттығуларды орындай білу дағдысы
   

1. 
   Сөзді тыңдай білу
   
2. 
   Сөзді айта білу
   
3. 
   Көру факторы
   
4. 
   Қолдын саусақтарын дұрыс пайдалану
   

Жазуға үйретудің жолдары. Оқушыларды шет тілінде әріптерді, сөздерді, сөйлемдерді жазуға үйрету үшін көп жаттықтыру, жақсы үлгілермен таныстыру керек.

Каллиграфияға оқытудың кезеңдері:

1. 
   Мұғалім балаларға карточкада жазылған үлкен және кішкентай әріпті көрсетеді.
   

Карточканың бірінші бетінде әріптер жазылған болса, екінші жағында сөздер жазылады.

Мысалы: Bb – Bed, book.

2. 
   Мұғалім тақтаға сөзді жазып көрсетіп, қиын жерлерінің жазылуын түсіндіреді. Мысалы, Q әрпін қолды қағаздан айырмай жазу керек, тек құйрығын жазғанда ғана қолды қағаздан айыруға болады, «r» әрпін жазғанда оны «v» әрпімен ұқсастырмау керек, «b» мен «d», «p» мен «q» әріптерін шатастырмау керек екенің түсіндіріп, мұғалім осы әріптері бар сөздерді жазады.
   

3. 
   Мұғалім балалардан әріптерді, сөздерді жазуды талап етеді, ал өзі әр балаға жақындап жазуға көмектеседі. Жазу қабілетін дамыту үшін бала үйде де әріптерді, сөздерді жазуға жаттығады.
   

Орфография, қатесіз жазу, әріптерге бөОрфография, қатесіз жазу, әріптерге бөліп жазу. Жазуға үйрету және орфографияда кездесетін қиыншылықтарды жою үшін мұғалім төмендегідей жаттығуларды жасата алады:

1. 
   Көшіру
   

ә) естілуі ұқсас жазылуы әртүрлі сөздер:

Two – too

Sea – see

One – won

Оқушылар бұл сөздерді жазғанда оның құрамындағы әріптерді атауы керек. Ережеге бағынбайтын сөздерге көп көңіл бөлу керек:

Sure; usual; clerk; soldier.

Оқушыларды таныс фразаларды, сөйлемдерді көшіру арқылы жазуға үйретуге болады.

2. 
   Диктант – жаттығудың қиындау түрі. Диктанттың мынадай түрлері бар:
   

ә) Жаттығу диктанты. Мұғалім сөйлемді оқиды. Жазуға қиын сөз тақтаға жазылады, келесі бір оқушы сөздің ішіндегі әріптерді атап шығады. Содан кейін, балалар сөздерді дәптерлеріне жазады, ал мұғалім қатарлардың арасында жүріп оқушылардың жұмысын қадағалайды. Сөйлемді дұрыс жазған бала тақтаға шығып, сөйлемді жазады.

Диктанттың бұл түрі 10 – 12 минутқа созылады.

б) Диктантты өз бетімен жазу. Үйде жаттап келген мәтінді не тақпақты оқушылар сыныпта жатқа айтады, кейін сол тақпақты не мәтінді дәптерлеріне жазады.

3. Үлгі бойынша сөйлемді жазу.

Бұл диктанттың қиын түрлерінің бірі, себебі оқушылар оны жазу үшін сөйлемді өз бетімен жалғастырады.

А) Сәйкестендіру: nick has a sister

Ә) Аяқтау: he smiled because…

Б) Жалғастыру: The students wrote+adj. + noun+adv

4. Сұрақтарға жауап беру

5. Шығарма

Шығарма жазуды үйрету үшін мынадай жаттығуларды қолдануға болады:

А) естіген немесе оқыған әңгімені жазу. Білім деңгейі төмен сыныптарда әңгіменің маңызды сөздерін тақтаға жазып қою керек.

Ә) суретті, затты немесе белгілі бір оқиғаны суреттеу.

Б) бір тақырыпқа арналған мәтіннің бір бөлігін суреттеу

В) оқыған мәтінге жоспар құру.

Г) тақырып туралы шығарма. Басында оқушылар жоспар құрады, кейін жоспар бойынша әңгіме жазады.

Ғ) хат жазу.

Әдетте мұғалім ағылшындықтардың хатты қалай бастап жазып, немен аяқталатының түсіндіреді.

Жазу біліктіліктерін бағалау үшін мұғалім оқушыларға таныс бақылау жұмыстарының түрін қолдануы керек.

1. 
   Оқушының әріп жазуды қалай игергенің тексеру үшін мұғалім баланы тақтаның алдында жеке жұмыс жасатқызады.
   
2. 
   Коллиграфия және орфография саласындағы оқушылардың біліктілігін мұғалім диктант арқылы тексереді. Диктант жазғанда мұғалім сөйлемдерді екі рет оқиды.
   

5 – 6 сыныптарда диктант жазу 5-6 минутқа созылады.

7 – 11 сыныптарда 15 – 20 минут

Әр сыныптағы диктанттың көлемі.

6-сынып – 20 сөз

7-сынып – 30 сөз

8-сынып – 50-60 сөз

9-сынып – 60-70 сөз

10-сынып – 70-80 сөз

11-сынып – 80-100 сөз

3. 
   Оқушының жазу біліктілігін мұғалім шығарма арқылы да тексереді. Мысалы:
   

Answer the questions

Write a latter

Мұғалімдер мен әдіскерлердің көбі қате жазылған сөздердің астын сызып қою керектігін айтады, себебі оқушылар осы қателіктерді түзеп өзінің жазу, грамматика салаларындағы біліктіліктерін әрі қарай дамытады.

Оқу – сөйлеу әрекетінің негізгі түрінің бірі. Оқу сөйлеу әрекетінің рецептивті түрлеріне жатады. Себебі ол графикалық ьелгілерді қабылдаудан, түсінуден тұрады. Оқу сөйлеу әрекетінің тыңдау, жазу сияқты түрлерімен тығыз байланысты. Оқу мен жазу дағдыларының шет тілін үйретудің бастапқы кездегі алатын орны ерекше. Оқумен сөйлеу тығыз байланысты. Оқытудың екі түрі бар.

1) дауыстап оқу

2) іштей оқу

Ағылшын тілін үйретудегі ең қиын процестің бірі – оқушыны оқуға үйрету. Себебі ағылшын тілінде 26 әріп 146 әріптік белгі бар. Егер ағылшын тілі алфавитін қазақ тілінің алфавитімен салыстырсақ ұқсас әріптер К, М, Т, ал қалғандары G, H, J, R, S, W, Z, әріптері мүлдем жоқ..Ал қалған әріптер А,С,Н,О,Ф,У,Х, екі тілге де ортақ..Бірақ оқылуы әр түрлі.Оқуға үйрету тілдің әліпбиіндегі әріптерді ауыстырудан басталады.Ал ағылшын тілін үйретудетілдің әріптер жүйесімен бірге дыбыстық жүйесінде қатар үйрену керек. Сөздің дыбыстық белгіленуі транскрипция арқылы беріледі. Оқушылыр дыбыстардың ашық , үнді , дауыссыз , дауысты , екенін және дыбыстың буынның түрінде оқылу ерекшеліктерін білу қажет. Ағылшын тілінде оқытуда оқудың барлық ережесіне үйрету мүмкін емес, дегенмен кейбір ерекшеліктерін есте сақтау абзал.Төмендегі кестеде бір әріптің бірнеше нұсқада оқылуын мысалға келтірдік:

Оқу процесін жеңілдету үшін жаңа сөздерді , сөз тіркестерін , фразаларды алдын-ала оқыту қажет.

I . Оқыту әріпті сөзді және графеманы таныстырудан басталады. Бұл үшін карточкаларды қолдану ыңғайлы.

II . Ереже бойынша оқылмайтын сөзді жеке таныстыру:

Eg-lake, plane, have, Mike

III . Сөздердің сыңарын таңдап алу:

Eg – does –goes,people–pupil,form – from, come – some, though – thuough

Оқуды үйретуде негізгі орын алатын транскрипцияны үйретуге байланысты.

Ішінен оқуға үйрету

Ішінен оқуда негізгі орын көруге, көзді пайдалануға беріледі. Ішінен оқыған кезде лексикалық,грамматикалық жіне айтуға дағдылары дамытылады.

Оқудың үш түрлі қызметі болады:

1. 
   жүйелеу, жинақтау
   
2. 
   танымдылық
   
3. 
   қарым-қатынас
   

1. 
   Сол тілдің жүйесі қалай құрылған?
   
2. 
   Оны тәжірибелік жағынан қалай меңгеру керек?
   

• 
  сабақ әдістерін таңдау, оны жүргізу әдістері, жолдары, сабақ мазмұнының тәрбиелік және білімдік меңгрудегі дағдысы мен қабілеті т.б.
  

Оқытудың нәтижесі әдістерге тәуелді болады. Оқыту әдісі оқушыға білім, тәрбие беру және оның қоғамдық мәнісін дамыту міндеттерінен шығатын оқу материалын, теориалық және тәжірибелік меңгеру формасы.

Оқыту әдісіне қойылатын талаптар:

Оқыту әдісінің нақтылығы,ғылымилығы, жүйелігі, қол жетімділігі, айқындылығы,нәтижелілігі.

Қазіргі кезде педегогикада оқыту әдістерін үш топқа бөліп қарастырып жүр:

1. 
   сөздік
   
2. 
   көрнекілік
   
3. 
   тәрбиелік-тәжірибелік әдістер
   

• 
  әңгіме әдісі ағылшын тілі сабағында кеңінен қолданылуы тиіс.Оны кезкелген сабақта қолдануға болады.Сондықтан ол мазмұны жағынан сан алуан болады.Әңгіме әдісі оқыту материалын оқушының жеке өмір тәжірибесімен байланыстыруға үлкен мүмкіндік береді.Оқытуда әңгіме екі түрлі пайданылады;
  
• 
  сұрақ –жауап негізіндегі әңгіме және эвристикалық жаңалық ойлап табу жолындағы әңгіме.Катехизикалық әңгіме оқушының білімін тексеру , бекіту, оқылған мәтіндерді талдау жұмыстары үшін қолданыады.Ал,эвристикалық әңгіме жаңа қағидалар мен қорытындыларға әкелу бағытында қолданылады.
  

анықтауда сөз мағыналарын,сөздердің қолдану мақсатын ашу, талдаудан тұрады.Талдаулардың оқушының логикалық ойлауын,талдау қабілетін дамытуға жетелейді.

Ағылшын тілін оқытудың тиімді әдістерінің бірі, сипаты, түрі,мақсаты жағынан алуан түрлі жаттығулар жүйесі болады. Оқушылар жаттығулар орындағанда тілге белсенді байқау жүргізеді, тілдік фактілерге талдау

жасайды,қорытындылайлы,жинақтайды.

Тест әдісі. Қазіргі кезде ағылшын сабағында негізінен қолданылатын әдістердіңбірі-тест әдісі.Тест оқушылардың оқыған тақырыбын,игерген білімдері мен білім дағдаларын тексеру,бағалау, өткенді бекіту,қайталау сабағында пайданылады.Тестоқушылардың ойлау белсенділігін, қабылдау, ой қорыту мүмкіндіктерін анықтауға көмектеседі.

Оқуға қойылатын негізгі талаптары.Ағылшын тілінде тән дыбыстарды дұрыс оқуға байланысты мәтіндегі сөз,сөйлемдерді орфоэпиялық нормада айтуға жаттықтыру үшін арнайы жаттығу жұмыстры жүргізіледі.Мәтінді оқытудан бұрын оның құрамында кездесетін жаңа сөздер түсіндіріледі.

Оқушылар мәтінді рөлге бөліп, оқумен, аударумен ғана шектелмей, оның мазмұнын ағылшынша айтуға жаттығады. Мәтін бойынша қойылатын сұрақтар осы талапқа сай ойластырылып, оқушылармәтін мазмұнын түсініп оқуға,жүйелі түрде айтуға талаптанады.Бұл мақсатқа жету үшін оқушының сөздік қоры мол,грамматикалық тұлғаларды меңгеру дәрежсі ойдағыдай болумен қатар, оны байланыстырып,сөйлей білуі қажет.

Оқушылар мәтінді оқып,оның мазмұнын айтып беру үшін әр мәтінді дұрыс мәнерлеп түсініп оқуы,сұрақтарға дұрыс жауап беруі,жетекші сұрақтарға жауап беріп,тыныс белгісіне дауыс ырғағынкелтіріп оқуы,мәтінді әр сөзге,сөйлемдерге дауыс екпінін дұрыс түсіруі керек. Мәтінді екі тілге аудара білуі маңызды. Әр мәтін сайын жаңа сөздердің,сөз тіркестерінің,мақалдардың,нақыл сөздердің сөздігін жасап отыруы керек.Мақал-мәтелдерді мәнерлеп оқу сөйлемдердің логикалық екпінге ие сөзді, логикалық паузаны, дауыс ырғағын білуге үйретеді.Оқушы мәтінді оқыған кезде алдына мақсат қоюы керек.Оларды шығарма кейіпкерлерін өз атынан әңгімелеуге үйретудің де маңызы зор.Шығарманың рухани кейіпкерлерінің сезім сырларына баға бере отырып, оған тыңдаушы назарын аударта білуі қажет.Автор сөзінің,төл сөздің дауыс ырғағын сақтай отырып,төл сөздерді жалғас әуенмен оқуы тиіс.

Диалогтарды рөлге бөліп оқып,диалогты,мәтінді авторлық баяндау,суреттеулерге оқуға жетілдіру, жаттықтыру да оқуға қойылатын негізгі талаптарға жатады.

2.Мәтіннің мазмұнын оқушылардың жас ерекшелігіне қарай беру дегенді қай түсінеіз?

3.Оқуға үйретудің қандай әдістерін білесіз?

4.Оқуға қойылатын қандай талаптарды білесіз?

5.Оқу-әдістемелік кешеннің оқуға үйретуге байланысты берілген нұсқаулармен танысып шығыңыз.

6.Оқуға арналған мәтіндердің мазмұнымен танысып,оны толық талдап шығыңыз.

7. Оқулықтан бір мәтінді алып, өзіңіздің шет тіліндегі мәтінді оқу жыоламдығын анықтаңыз.
Әдебиеттер:

Рогова Г.В., Верещагина М. «Методика обучения английскому языку» М.,

«Просвещение» 2000

Зертханалық сабақтардың жоспары:
№ 1, 2 Тақырып: Жалпы білім беретін мекемелерде шет тілін оқытудың кезеңдері.

Шет тілін оқыту әдістемесінің теориялық негіздері. Ағылшын тілін оқыту әдістемесі.

Мақсаты:

1. Жаңа грамматикалық тақырыппен таныстыру.

2. Тақырыпқа байланысты лексикалық қорын дамыту.

3. Студеттердің ағылшын тіліне деген қызығушылығын арттыру.

1. 
   Тақырып бойынша лексиканы оқу
   
2. 
   Граматикалық тақырыпты бекіту
   
3. 
   Сөздікті қолдана отырып бәрнеше сөйлем құру
   
4. 
   Диалогтық жүйені қалыптастыру.