Ахмеди ысқАҚов қазіргі қазақ тілі морфология
§ 73. БЕЛГІСІЗДІК ЕСІМДІКТЕРГ
жүктеу/скачать 2.43 Mb.
|
| § 73. БЕЛГІСІЗДІК ЕСІМДІКТЕРГ
Белгісіздік есімдіктердің жасалуьіна бір, әр, элде де-ген үш сез ұйытқы болып қызмет атқарады, белгісіздік есімдіктер осы сөздердің кейбір басқа есімдіктермен бі-рігуі арқылы жасалады: Мысалы: Біреу, кейбіреу, кейбір, қайсыбір, әрбір, бірнеше, бірдеме (бірнеіие). Әркім, әрне, әрқсійсы, әрңалай. Әлдекім, әлдене, әлдгңайдсін, әлденешв, злдеқа-лай, әлдеқашсін (алдақаш ан). елгісіздік есімдіктер деп мағыналары Жағынан заттар мен құбылыстарды нақтылы түрде біл-Дірмей. белгісіз мәнде айтылатын сөздерді айтамьіз. Мы- 218 219 сялы: Қыр жолаушысы сияқтанған біреу кіріп келді (М. Әүезов); Үй ііиіне орнаған берекесіздікті көргісі кел-мегендей, әлдене сылтаулармен әлдеқайда кетіп ңап, үй-ге жөнді жоламайды (С. Мұканов) дегенде, алғашқы сөйлемде кімнің келгені белгісіз болып тұрса, соңғы сөй-лемде сылтаулардьін, кандай екендігі және қайда бара-тыны белгісіз түрде ғана айтылып тұр. Белгісіздік есімдіктерінің бір, біреу, кей дегендері басқа сөз таптарынан лексикалық жолмен ауысқан; әр, әлде, пәлен, бірдеңе, бірнеіие, кейбір, әлдекім, әлдене, әлденеше, әлдеқаіиан (алдақаіиан.), әлдеқалай, әлдебір, әркім, әрне, әрқайсы, әрбір т. б.— құрылымы жағынан морфологиялық жолмен жасалған күрделі есімдіктер. Бүл есімдіктер заттык ұғымды білдіреді де, зат есімше өзгереді (мысалы: әркім, әрне, әрқайсы, әлдекім, әлде-не, біреу, кейбіреу, бірдеме) де, сөйлемде субстанция-лық (бастауьіш, толықтауьіш) қьізмет атқара алады. Ал кейбіреулері затты аныктайды (кейбір, қайбір, ңайсы-бір, әлденеіие, бірнеше), енді біреулері пысьіқтауыш мү-ше больіп (әлдеқалай, әлдеңашан, әлдеңайдан. т. б.) кызмет аткарады. жүктеу/скачать 2.43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|