Ахмеди ысқАҚов қазіргі қазақ тілі морфология


-малы (-мелі, -балы, -белі, -палы, -пелі)



бет78/185
Дата01.06.2022
өлшемі2.43 Mb.
#458875
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   185
Ахмеди ыс А ов азіргі аза тілі морфология

4. -малы (-мелі, -балы, -белі, -палы, -пелі).
Бұл -ма және -лы аффикстерінен жасалған құранды форма етістіктерге жалғанып, олардың негізгі мағына-ларыиа байланысты туған сындық ұғымдарды білдіре-ді. Мысалы: ауыспалы, көшпелі, жылжымалы, бүрмелі, таңдамалы, қүбылмалы, серіппелі, жинамалы, салыстыр-малы, аспалы, аумалы-төкпелі, үйелмелі-сүйелмелі т. б



    1. -қыш, -кіш, -ғыш, -гіш қосымшалары етістіктерге жалғанып, олардан лексикалық мағынасына қатысты әр түрлі сындық атаулар жасайды. Мысалы: білгіш, оңғыш, сезгіш, күлдіргіш, тапқыш, сенгіш, болжағыш, сөйлегіш, ренжігіш, байқағыш, ашуланғыш т. б.

    2. -шақ (-шек) жұрнағы өздік етіс формаларына жалғанып, олардың мағыналарына қатысты іс-әрекетті істеушінің (іс иесінің) сындық қасиетін білдіреді. Мы-салы: аяншақ, мақтаншақ, үрыншак,, жасқаншақ, ерін-шек, тартыншак,, қызғаншақ, қорғаніиақ, аиіулсіншаң




  1. б.

      1. -ымды (-імді, -мды, -мді). Бұл — бастапқы -ым '

және -ды компоненттерінен туған құранды жұрнақ. Оның құрамындағы -ым және -ды компоненттері бірде бөл-шектеніп сараланса, бірде іштей жеке-жеке бөлуді кө-термейді. -ымды (-імді...) жұрнағы етістіктерге жалға-нып, өзі қосылатын сезінін мағынасына байланысты ка-тыстық сын есім жасайды. Мысалы: жағымды, үтымды, үнамды, орамды, үйлесімді, тартымды, қонымды, шы-дамды, устамды, жарасымды т. б.



  1. -улы, -улі. Әуелгіжәне -лы қосымшаларынак кұралған күрделі -улы (-улі) жұрнағы етістіктерге жал-ғанып, олардың мағынасына байланысты заттың белгілі бір қалпын, керінісін, жағдайын білдіретін туынды сын есім жасайды. Мысалы: жинаулы, ерттеулі, жиюлы, ою-лы, үюлі, түрулі, санаулы, бүктеулі т. б..






    1. Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   185




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет