Ахмет Байтұрсынұлы. Тіл – құрал

202 
Буындау. Мынау сөздерді буындап, бұтарлап өткеннен кейін жатқа 
жаздыру. 
Мұрнымызды жыбыршытып түшкіртті, 
Тамағымызды жыбыршытып жөткіртті. 
(«Әліп-би», 92-бет) 
 
Көшіру. Неше сағат. Нешінші сағат? 
1 сағат 7 сағат 1-сағат 7-сағат 
2 сағат 8 сағат 2-сағат 8-сағат 
3-сағат 9 сағат 3-сағат 9-сағат 
4 сағат 10 сағат 4-сағат 10-сағат 
5 сағат 11 сағат 5-сағат 11-сағат 
6 сағат 12 сағат 6-сағат 12-сағат 
Жұмбақ. Айналар күннің көзін бір диірмен 
Жасалған оң жағынан күн көрінген. 
Ішінде қылдан нәзік бір жібі бар, 
Ол жіпті қолы сынғыр кім иірген? 
(«Әліп-би», 93-бет) 
 
Жұмыс. Сан сөздерді сипырға (цифрға) айналдырыңдар. 
Неше ірет?.....................Нешінші ірет? 
Бір ірет?.........................бірінші ірет 
Екі ірет? ........................екінші ірет 
Үш ірет..........................үшінші ірет 
Төрт ірет........................төртінші ірет 
Бес ірет..........................бесінші ірет 
Алты ірет.......................алтыншы ірет 
Жеті ірет........................жетінші ірет 
Сегіз ірет........................сегізінші ірет 
Тоғыз ірет .....................тоғызыншы ірет 
Он ірет...........................оныншы ірет 
Сипырларды сөзге айналдырыңдар. 
1-2 ірет бір-екі ірет 
5-6 ірет.......................... 
2-3 ірет................. 
6-7 ірет.......................... 
3-4 ірет................. 
7-8 ірет.......................... 
4-5 ірет................. 
8-9 ірет.......................... 
Көшіру. Ай аттары Өктәбр, нойабыр, декабір, ғынуар, пебірал, март, 
әпірел, май, үйін, ағус, сентәбір. 

203 
(«Әліп-би», 94-бет) 
 
Буындау. Жиылыста. Міндетімізді. Қуанғанымызды.
Көшіру. Кітаптан комитетші міндетін көшіру. 
Бақылау.
Сен қара.
Басқалар да қарау керек. 
Сен қой.
Басқалар да қою керек. 
Сен жүр.
Басқалар да жүру керек. 
Сен кел.
Басқалар да келу керек. 
Сен көрсет. 
Басқалар да көрсету керек. 
Сен атқар.
Басқалар да атқару керек. 
Сен ескерт.
Басқалар да ескерту керек. 
Сен жаса.
Басқалар да жасау керек. 
Осында бір олай, бір былай айтылып өзгерген сөзді шығарып 
жазыңдар (олай айтылған түрін де, былай айтылған түрін де алу керек). 
Нұсқа: қара – қарау. 
Жұмыс. Күз белгісін жазған тәртіппен қыс белгілерін жаздырту. 
Сөз туғызу. Ұзын – ұзаю
Қысқа – қысқару 
Аз - ................................ 
Көп - ................. 
Суық - ........................... 
Жылы - ............. 
Ашық - ......................... 
Жабық - .............. 
Алыс - .......................... 
Жақын - .............. 
Биік - ........................... 
Аласа - ................ 
Жоғары - ....................
Төмен - ............... 
Түзу - .........................
Қисық - ............... 
(«Әліп-би», 94-бет) 
Буындау. Жайылатын. Жапырақтарының. Күземдерін. Киімі. Үрпиіп. 
Көшіру. «Күз» деген әңгіменің ішінде сызықшамен қосып жазған сөздері 
бар сөйлемдерді көшіру. 
Айтқаннан жазу 
(жат жазу). Лек-лек үйрек ұшып барады, 
Қатар-қатар қаз ұшып барады. 
Тізбек-тізбек тырна ұшып барады, 
Топ-топ торғай ұшып барады. 
Құрастыру. Балалар ........... . Жапырақтар ........... . Жыл құстары .......... . 
Әйелдер .......... . Егіншілер ............. . Жұрт ................ . Құрт.......... . 

204 
Құмырсқа ........... . Астық сатып жатыр. Қора-қопсы түзетіп жатыр. Жылы 
жаққа ұшып барады. Сарғайған. Жоғалған. 
(«Әліп-би», 97-бет) 
Көшіру. 
Күн суытты. Ылғи қара суық. Күз жуық. Өте-мөте су суық. 
Су сұуу керек. Су сууы сүмбіледен басталады. 
Қурай қураған . Ағаштар жапырағынан айрылған. Балалар шулай 
жүгіруден қалған.
Итке сорпа-су тимейтін болған. 
Жұрт жүк-сайманын буып таңған. 
Көшуге ыңғайланған. Сен жүк-сайманды бу. 
Отау да жүк-сайманын буу керек. 
Кеткен елдің соңынан қуу керек. 
(«Әліп-би», 98-бет)
 
Көшіру. Қолыңды қайта-қайта ійю керек. Илікпесе былай ій, сонда 
оңай ійіледі. 
Борды түй, былай түйіу (түю) керек. Сонда оңай түйіледі. 
Борға майды құй. Былай құю керек. 
Сонда жақсы құйылады. Енді иле. Иі әбден қансын. 
Иі болмаса жақсы жабыспайды.
Осымен терезенің ашық-тесігін бітеңдер. 
Бітелмеген жері қалмасын. Істеп болған соң, қол жуу керек. 
(«Әліп-би», 99-бет) 
 
Көшіру. Жетім. 
Әке-шешесі жоқ. 
Апа-қарындасы да жоқ. 
Ағайын-туғаны жана жоқ. 
Құда-андасы тағы жоқ. 
Айтқаннан жазу
Жетім, Тоны шұрық-шұрық 
(жат жазу). 
Етігі жыртық-жыртық. 
Шапаны жалба-жалба. 
Етегі жырым-жырым. 
Бөркі тесік-тесік. 
Қолы жара-жара. 
Бет-аузы қотыр-қотыр. 
(«Әліп-би», 100-бет) 

205 
Жаттау. «Біздің Ысқақ». 
Жатқа жазу. «Ой, мерген-ақ» деген өлеңді жаттау керек. 
Жаттағаннан кейін жатқа жазу керек. 
(«Әліп-би», 101-бет) 
Құрастыру. Ешкі ... Сиыр ... Түйе ... Мысық ... Ит ... Жылқы .... Адам .... 
Мөңірейді. Үреді. Айқайлайды. Боздайды. Өкіреді. Кісінейді. Ұлиды. Ән 
салады. Маңырайды. Шыңғырады. Бақырады. Ақырады. Осқырады. 
Ырылдайды. Бырылдайды. Мияулайды. 
Жалғаулау. Бапа. Іні. Түс. Етік. Көз. Жеңеше. 
Менің......... 
Сенің ......... 
Оның......... 
Қайсысын қайда жалғау. 

жүктеу/скачать 2.67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: