Қалыптасқан қазақстан 2050 стратегиясы

Қазіргі кезде аграрлық жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу институттары әртүрлі мемлекеттік органдардың қарамағында бола тұра, бір-бірінен бөлек жұмыс істейді. Осы орайда назар аударатын бір жәйт – аграрлық жоғары оқу орындарында оқу-тәжірибелік және ғылыми-эксперименттік шаруашылықтар жоқ, бұл өз кезегінде студенттерге, магистранттарға және докторанттарға жеткілікті ғылыми және практикалық білім алуға, ал ғалымдарға толыққанды ғылыми зерттеулермен айналысуға мүмкіндік бермей отыр.

Мемлекет басшысының білім мен ғылымның ықпалдасуы қағидаты негізінде мамандарды сапалы даярлау бойынша қойған міндетін орындау және Назарбаев Университетінің аграрлық сала үшін бірегей тәжірибесін іс жүзіне асыруға мүмкіндік беру мақсатында агроөнеркәсіптік кешенде ғылыми-білім беру кешендерін құру қажет деп есептейміз. Бұл үшін бір ғылыми-зерттеу институтын бір агротехникалық университетке қанатқақты режімде беру мүмкіндігін қарастыру қажет. Сынақтан өткізгеннен кейін бұл тәжірибені еліміздің басқа да аграрлық жоғары оқу орындарына тарату мүмкін болатыны күмәнсіз.

//Егемен Қазақстан.-2013.-22 маусым.-2 б.

Г.БАЛАҚАЕВА,қолданбалы химия кафедрасының меңгерушісі, профессор,А.ТӨЛЕНДИНА,қолданбалы химия кафедрасының доценті.
Жоғары технология – тұрақты даму кепілі

Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетінде ІІ-Халықаралық «Жоғары технология – тұрақты дамудың кепілі» атты екі күнге созылған ғылыми конференция өтті.TEMPUS бағдарламасының IEMAST жобасы да бұл конференцияға айтарлықтай өз үлестерін қосты.

Конференцияға АҚШ, Белоруссия, Италия, Өзбекстан, Украина, Ресей, Германия сияқты мемлекеттерден ғалымдар қатысып, өз ойларын ортаға салды. Конференцияға алыс және жақын шетелдердің және қазақстандық жоғары оқу орындарының ғалымдары мен жас ғалымдарының 194 баяндамалары ұсынылды.

Аталмыш конференцияны ҚазҰТУ-дың оқу-әдістемелік және халықаралық байланыс жұмысы жөніндегі проректоры С.Жүсіпбеков ашып: «Осындай игі шара үлкен ғылыми конференцияның ҚазҰТУ-де өтуін жақсылыққа балаймын. Жиналған баршаңызға еңбекте табыс тілеймін» деп жиынның маңыздылығына тоқталды. Жоғары технологиялар және тұрақты даму институтының директоры, профессор Серік Көмеков «Тұрақты дамудың жаңа парадигмасы: теориясы, практикасы» деген тақырыпта баяндама жасады. Екінші рет ұйымдастырылып отырған бұл конференцияның маңызы мен мәнін ашып көрсете отырып, баяндамасында «РИО+20» БҰҰ Халықаралық конференциясында әлемдік лидерлер тұрақты дамудың ғаламдық мәселелерін талқылап, оның шешілу механизмдері мен бағыттарын анықтап берді. Соның нәтижесінде тұрақты дамудың экологиялық, экономикалық, әлеуметтік, саяси және энергетикалық дағдарысқа негізделген жаңа парадигма қалыптастырылды. Әлемдегі жүзден аса елдерде тұрақты дамуға көшудің ұлттық бағдарламасы бойынша мемлекеттік деңгейде жұмыс жасайтын кеңестер бар. Қазақстанда 2006-жылы тұрақты дамуға көшудің концепциясы қабылданған. Қазақстанның өзіндік ерекшелігін ескере отырып, Елбасы тұрақты дамуға тікелей әсер ететін 10 ғаламдық факторларды айқындаған. Әлемдегі халық саны 2040 жылға дейін 7 млдр-тан 9млрд-қа жуықтайды. 2030 жылы халықтың өнеркәсіптік қажеттілігі 50, энергиялық қажеттілік 45, су ресурстарына қажеттілік 30 пайызға артады. Осыған байланысты, ҚазҰТУ-да аталған мәселелерді шешуге көптеген ғылыми орталықтар мен кафедраларда ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілуде. Жерасты су көздерін арттырудың жаңа технологиялары мен оларды тиімді пайдалану, қалдықтар мен биомасса негізінде энергоқондырғылар мен микро-гидроэлектрстансалары, жел генераторлары, жылуэнергетикасы және құрылыс технологиялары, сандық және нанотехнология, робот техникасы, ғарыштық технология бойынша көп жылдық зерттеулер жүргізуде. ҚазҰТУ инновациялық технологиялар мен материалдарды жасауда белсенділік танытуда. Жоғары технологиялар саласындағы аталған ғылыми жұмыстар тұрақты дамудың технологиялық қамтамасыз етудегі нақты үлесі болмақ.

Сонымен қатар Ресей ғалымы В.Хохловский «Университеттер мен бизнестің әлеуметтік жауапкершілігінің өзара қатынасы» деген тақырыпта баяндама жасады. Баяндамасында Ресей мен ТМД елдерінде жетекші ұйымдар мен түрлі аймақтарда талантты жастарды іздеу, оқыту және компанияға жұмысқа тарту тәжірибелерімен бөлісті. Жану проблемалары институтының директоры, профессор З.Мансуров «Ғылымды ұйымдастырудың кейбір мәселелері» деген тақырыпта ауқымды түрде баяндама жасады. Германияның Зиген Уни­верситетінің профессоры Хин Жианг алмаз бен β-SiC және олардың үлдірлерінің физика-химиялық қасиеттерінің әртүрлі салаларда қолдану ерекшеліктеріне тоқталып өтті.

Сонымен қатар жеті секцияда тұрақты дамудың тұжырымдамасы, теориясы және тәжірибесі, іргелі ғылымдар - жоғары технологияларды генерациялау мен трансферттеу базасы, наноқұрылымдық материалдар, олардың қасиеттері, оларды алу және қолдану, ақпараттық, компьютерлік және телекоммуникациялық технологиялар, энергия сақтау технологиялар, жаңартушы көздері және өндірістік экология, тау-кен-металлургиялық және мұнай-газ салаларындағы жоғары инновациялық технологиялар, ғарыштық зерттеулер мен технологиялар тақырыптарында қызықты ғылыми нәтижелер баяндалды. Ерекше айта кететін жағдай, конференция жұмысына жас ғалымдар, PhD докторанттары және магистрлер белсенді қатынасты.

II-Халықаралық «Жоғары технология–тұрақты дамудың кепілі» атты ғылыми конференциясы және әлемдік тәжірибелі ғалымдардың баяндамалары жастарға бағыт-бағдар беретін, үйретері мол, конференцияның бірегейі болды.
//Айқын.-2013.-22 маусым.-7 б.

Шоқан ШОРТАНБАЕВ, әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің аға оқытушысы

Ұстаз. Ғалым. Азамат

Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетін-де әдебиеттанушы ғалым, оралхантанушы, марқұм Өскенбай Көзбековтің 50 жылдық мерейтойына орай «Қапияда қиылған ғұмыр» атты еске алу кеші өтті.

Кешті филология факультеті деканының орынбасары, арабтанушы-ғалым Әлайдар Сейітжанов жүргізіп отырды. Қорқыт ата атындағы ҚМУ-дің тәрбие ісі жөніндегі проректоры Н.Байқадамов еске алу кешін кіріспе сөзбен ашып, Өскенбайдың жарқын бейнесі, азаматтық қыр-сырына тоқталды. Өсекеңнің соңында қалған ғылыми-әдеби мұрасы, қызмет еткен ортасы, азаматтық-ұстаздық болмысы туралы университетте бірге қызмет істеген әріптестері, бауырлары Ұлжан Жаңбершиева, Шанжархан Бекмағамбетов, Болат Боранбай, Аман Абасилов, Аягөз Әбдіразақова, Сәбира Өтелқызы, курстастары Бердібек Бияров, Бижомарт Қапалбеков, Аспандияр Әденұлы, Орынғазы Әбутәліпов, Жұлдыз Смағұлова, Шоқан Шортанбаевтар ойларын ортаға салды. Кеш барысында ұстаз-ғалымның жастық шағынан, студенттік кезеңінен, қызмет еткен жылдарынан сыр шертетін, өткен күндердің ұмытылмас шақтарын көз алдыңа әкелетін бейнероликтер, слайдтар көрсетіліп, кітаптар таратылды.

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің түлегі Ө.Көзбеков 1991 жылы жолдамамен Қызылордаға, университетке келіп, өмірінің соңына дейін (2006 ж.) қазақ тілі мен әдебиеті және журналистика кафедрасында еңбек етті. Ө.Көзбековтің 1998 жылы белгілі әдебиеттанушы ғалым, профессор Бақытжан Майтановтың жетекшілігімен қорғалған «О.Бөкеев прозасының поэтикасы» атты кандидаттық диссертациясы ғылыми ортада ерекше бағаланып, Т.Кәкішұлы, З.Серікқалиев, Б.Майтанов, С.Бермағанбетов, т.б. ғалымдар оң бағасын берді. Өсекеңнің ғылыми жұмысына ресми сарапшы болған Т.Кәкішұлының «Жұмысты оқып шыққанда екі жайға әбден көзім жетті. 1. Ө.Көзбеков бес қаруы бойында қалыптасқан әдебиетші. 2. Осы уақытқа дейін республикалық деңгейде көрінбей жүрген сыншы екен. Бізге осындай таным-білігі және оралымды да ойлы қаламы бар әдебиетші қазір тіпті айрықша қажет. Білек сыбанып әдебиет майданына келгені абзал» деген пікірінен Өскенбай Арысбайұлының орнын айқындағандай.

Кештің екінші бөлімінде қимас дос, абзал азамат, ұлағатты ұстаз атанған Өсекеңнің өзі талай кіріп-шығып, шәкірттеріне әдебиеттің сырлы әлемінен дәріс оқыған Әуелбек Қоңыратбаев атындағы дәрісханада артында қалған ғылыми еңбектері, монографиясы, естеліктер жинақталған «Оралханды оятқан оғлан» атты Мемлекеттік тілді дамыту институтының қолдауымен (директоры-курстасы Б.Қапалбеков) шыққан кітаптың тұсаукесер рәсімі өтіп, ары қарай еске алу кешіне жиналғандарды Өскенбай Арысбайұлының рухани әлемімен, ұстаздық қасиетімен, азаматтық парасатымен жан-жақты таныстырған әріптестерінің, замандастарының, сыныптас-курстастарының жүрекжарды, алғаусыз әңгімелеріне, тағылымды баяндамаларына ұласып, абзал азаматтың азаматтық бітімін риясыз еске алысты. Жиын соңында Өсекеңнің аруағына бағышталып Құран оқылып, ас берілді.

//Айқын.-2013.-17 маусым.-6 б.

Шахмардан Есенов – четвертый президент Академии наук. Выпускнику Казахского политехнического института за короткий срок в довольно молодом возрасте удалось совершить небывалый взлет в карьере. Он одиннадцать лет возглавлял геологическую службу в Улытау-Жезказганском регионе, активно способствовал расширению сырьевой базы меднорудной промышленности. Именно по его инициативе в 1950-е годы была составлена крупномасштабная прогнозная геологическая карта Жезказганского рудного узла.

В 1960–67-е годы он руководил геологической службой республики, возглавлял Институт геологических наук имени Сатпаева. Шахмардан Есенович был самым молодым в СССР министром геологии – он приступил к высокой должности в 33 года, возглавлял это ведомство дважды, затем трудился заместителем Председателя Совета Министров, а в 39 лет стал Президентом Академии наук КазССР. Он обладатель Ленинской премии, Госпремии КазССР. За масштабный труд – монографию «Недра Казахстана» в 1970 году Ш. Есенов получил премию имени Ш. Валиханова. Ученый-геолог, общественный и государственный деятель, доктор геолого-минералогических наук, профессор снискал большое уважение среди своих коллег, учеников, поклонников науки.

На встрече в клубе академиков собрались те, кто знал Шахмардана Есенова, звучали добрые слова в его адрес, теплые и приятные воспоминания о совместной работе, поездках. По словам Розы Карибжановой, главного директора «Ғылым сардарлары», Есенова считают одним из самых талантливых учеников Каныша Сатпаева: подобно своему учителю, он неутомимо работал над развитием геолого-минералогических наук. Благодаря его дальновидности, активной поддержке были открыты и разработаны крупнейшие месторождения природных ресурсов – Жезказган, Жанаозен, Каражанбас, Жетыбай, Каламкас, Бозашы и другие, и, собственно, на них созданы промышленные и производственные комплексы, составляющие основу современной экономики Казахстана.

На заседании клуба «Ғылым сардарлары» выступили Президент Академии наук Мурат Журинов, академики и ученые Журынбек Сыдыков, Гинаят Бекжанов, Баян Ракишев, Борис Зелик, Юрий Шнейдер. На встрече присутствовали родные и близкие Ш. Есенова.

Ученые-академики отмечали важное качество характера Ш. Есенова: это исключительное умение отдаваться работе и настойчивость в решении кардинальных вопросов геологии. Одним из бесценных достижений Шахмардана Есеновича является то, что Мангышлак входит в состав нашей республики. Он в буквальном смысле отстоял этот регион, когда возникла угроза его передачи другим республикам для разработки нефтяных месторождений. Ш. Есенову на объединенном заседании Президиума Верховного Совета и Совета Министров СССР удалось убедить присутствующих в том, что у Казахстана хватит собственного научного и производственного потенциала для освоения Мангышлака.

На занятиях иностранных специалистов cтуденты специальностей "Информатика", "Вычислительная техника", "Информационные системы", "Математика", "Cоциальная работа" погружались в языковую среду, при этом и преподаватель, и студент работали в интерактивном режиме.

В ходе мероприятия директор Центра Садыбекова С.И. отметила весомый вклад преподавателей Аурамарии Танасе (Австрия) и Тайса Бенсхопа (Нидерланды) в развитие полиязычного образования в университете. Она выразила им огромную благодарность от имени университета, сотрудников Центра полиязычного образования, студентов полиязычных групп и вручила памятные подарки.
******

«Анықтама-библиографиялық жұмыстағы жаңа әдістер мен талаптар»

Кітапхана ісіндегі библиографиялық жазба, библиографиялық сипаттама жұмысының мемлекеттік стандартқа сай өңделуінде РАБИС бағдарламасының тиімділігі мен ерекшеліктерін зерделеу мақсатында университеттің ғылыми-техникалық кітапханасы Қызылорда облыстық жоғары және орта кәсіптік білім беру мекемелерінің әдістемелік орталығы ретінде кітапханашылар арасында «Анықтама-библиографиялық жұмыстағы жаңа әдістер мен талаптар» атты кезекті семинар-тренинг өткізді.

Оған облысымыздағы ЖОО және кәсіптік білім беру орындарының кітапхана қызметкерлері қатысты. Университеттің ғылыми-техникалық кітапханасының анықтама-библиографиялық және әдістемелік бөлімінің қызметкерлері семинарға қатысушыларға арналған арнайы әдістемелік нұсқау және «Библиограф жадынамасын» құрастырды. Библиограф Г.А.Түбекбаева семинар барысында «Библиографиялық жазу. Библиографиялық сипаттама жасау әдістері» тақырыбында шеберлік сыныптарын өткізді.

Семинар барысында қазіргі таңдағы кітапхана ісін автоматтандыруда елеулі орын алатын РАБИС бағдарламасының тиімділіктері мен кейбір ерекшеліктері туралы мәселелер кеңінен талқыланды.

Семинар бағдарламасында Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті химия және экология кафедрасы мен Қазақ мемлекеттік қыздар университеті химия кафедрасы базаларында конкурстық негізде бірлесе атқарылатын ғылыми – зерттеу жұмыстарының тақырыптары айқындалып, жоспарлары жасалды.

«Қызылорда облысы дәрілік өсімдіктері негізінде биологиялық белсенді заттарды синтездеу және зерттеу», «Пиридин қатары ароматты альдегидтері мен аминдері негізінің жаңа альфа аминофосфонаттарды синтездеу, құрылысы, айналуы және биологиялық белсенділігін зерттеу» секілді бірнеше өзекті тақырыптар қарастырылды.

Сонымен қатар екі кафедра арасында оқытушылар, ғылыми қызметкерлер мен білім алушылардың біліктілігін арттыру курстарын ұйымдастыру, магистранттар мен студенттердің академиялық ұтқырлығы, студенттерді барынша ғылыми – зерттеу жұмыстарына тарту және жаңа мамандықтар ашу сияқты мәселелер де сөз болд

Өскенбай Арысбайұлы жазушы Оралхан Бөкеевтің шығармашылығын арнайы қарастырған алғашқы ғылыми еңбектің авторы. «Әдебиет теориясы», «Әдебиеттануға кіріспе» пәндерінен дәріс оқып, әдебиет жанрлары мен көркем шығарманы жазу барысында пайдаланылатын тәсілдер жөнінде бар білгенін шәкірттеріне үйреткен.

Еске алу кешіне келген марқұмның жолдастары мемлекеттік тілді дамыту институтының директоры Қ.Қапалбеков, Өскемен мемлекеттік университетінің профессоры Б.Бияров, Қ.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетінің доценті А.Орынғазы, М.Тынышбаев атындағы Қазақ көлік және коммуникациялар академиясының доценті Ж.Смағұловалар өз естеліктерімен бөлісті.


Халықаралық магистрлік жазғы мектеп
Қазақ ұлттық аграрлық университетінде ұйымдастырылған халықаралық магистрлік жазғы мектепке Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінен агрономия және биология мамандығының магистранттары қатысуда. Бұл шараға еліміздің магистратура білімгерлерімен қатар шет мемлекеттерден де 10 шақты магистранттар келген.

Магистранттарға «Су ресурстарын интеграциялық басқару», «Жасыл экономика: даму тенденциясы және перспективасы», «Азық-түлік және экологиялық қауіпсіздік проблемалары», «Ветеринариябиоқауіпсіздік мәселесінде», «Орман шаруашылығын интенсивтендіру», «Электр энергетикасы және қайта жаңғыртылатын энергия көздері», «Тағам қауіпсіздігін қамтамасыз ету проблемалары және міндеттері» білім беру бағдарламалары бойынша халықаралық магистрлік жазғы мектепке қатысуға, білімін жоғарылатуға және тәжірибе жинақтауға мол мүмкіншілік беріледі. Магистранттардың кәсіби және тұлғалық құзыреттілігінің қалыптасуына Қазақ ұлттық аграрлық университетінің жетекші ғалымдары мен Жапония, Малайзия, АҚШ, Финляндия, Германия, Чехия, Словакия, Румыния, Болгария, Польша, Литва, Ресей және Белоруссия университеттері ғалымдарының, сонымен қатар салалық ғылыми-зерттеу институттары мен өндіріс орындары өкілдерінің дәрістері жүргізілді. Білім курсын бітірген магистранттарға қазақстандық төрт кредитті немесе ECTS бойынша сегіз кредитті меңгергендігін растайтын арнайы сертификат беріледі. Тәжірибелік сабақтар қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде жүргізіледі.

****

Обсуждены будущие совместные проекты

В Кызылординском государственном университете им.Коркыт Ата побывала делегация Бельгийского университетского колледжа Западной Фландрии.

Среди участников делегации – руководитель проекта Темпус, директор департамента международных отношений Сергей Гусев, главный архитектор архитектурно-строительного факультета Марк Якобс, заведующий кафедрой Казахской Автомобильно-дорожной академии им. Л.Б.Гончарова, д.т.н., профессор Ондабек Рабат.

Гости посетили выставочный зал научно-исследовательского центра «Археология и этнография» и учебно-выставочный зал «Елбасы».

Затем состоялась встреча ученых с ректором университета, д.т.н., профессором Кылышбаем Бисеновым. В ходе встречи были обсуждены вопросы двусторонних связей и подписания меморандума между Кызылординским государственным университетом им.Коркыт Ата и Бельгийским университетским колледжем Западной Фландрии.

Участники встречи также обсудили вопросы реализации совместных проектов в области строительства, архитектуры, развития инфраструктуры, туризма (Аральск, Байконур, национальные парки).

//Кызылординские Вести.-2013.-1 июня.- С.1,3