әҝәр дин ҝәнҹләрә бу гәдәр әһәмијјәт верәрәк, «азғынлар сизин ҝәнҹләринизи јолдан чыхармамыш онларын сорағына ҝедин» дејә бујурурса, бунун сәбәби тәкҹә е’тигад, инам мәсәләси дејил. Мүхтәлиф бахымлардан ҝәнҹләрин тәһсил алмасы тә’кид олунур. Һәзрәт (с) бујурур: «Өвладларыныза атыҹылыг вә үзҝүчүлүк өјрәдин» («Вәсаил» 12-ҹи ҹилд). Һәзрәт (с) ҹәмијјәтин еһтијаҹлы олдуглары фәннләрин гајғысына галырды. Һәр дөврүн өз еһтијаҹлары вардыр. Дини бир ҹәмијјәт вахтлы-вахтында бу еһтијаҹлара нәзәрә алараг, сағлам әјләнҹәләрин, идман вә саир саһәләрин тәшкилинә диггәт јетирилмәлидир. Исте’дадларын чичәкләнмәси үчүн лазымы шәраит јарадылмалыдыр.
ҸАВАНЛАРА ВәЗИФә ВЕРМәК
Һәзрәт (с) ҹаванлара мәс’улијјәт, вәзифә верәрди. Онлары һеч вахт кәнарлашдырмаз, һәтта бөјүк вәзифәләр тапшырарды. Мүхтәлиф иҹтимаи мәс’улијјәтләрдә ҝәнҹләр иштирак едәрдиләр.
Һәзрәт (с) ҝәнҹләрә о гәдәр инанырды ки, вәзифәдә өзүнүн доғрулданларын исте’дадындан там фајдаланырды. О, ҝәнҹләрә вәзифәләр тапшырар вә һеч бир сәбәб ону фикриндән дашындырмазды. Өз инамында ҹиддилик ҝөстәрирди. Бу инам сәбәбиндән һәзрәтин әтрафыны ҹаванлар тутарды вә онун тәдбирләри ҹаванлар тәдбири иди. Онун јахынлары ҹаванлар нәслиндә тәшкил олунарды. Һиҹаз ҝәнҹләри һәзрәтә о гәдәр мәфтун олмушдулар ки, өз ата-аналарындан, вәтәнләриндән әл чәкмишдиләр. Онлар чәтин шәраитдә амалларын сәдагәтли галмышдылар. Һәтта рисаләтин илк чичәкләри ҝәнҹләр арасында ҹүҹәрмишди. Ҝәнҹләр о гәдәр дәрин инама сарылмышдылар ки, дини тәдбирләри шәһәрдә кечирмәк мүмкүн олмајанда шәһәр кәнарына чыхардылар.
Рәсулуллаһ (с) бөјүк мәдәни, иҹтимаи, һәрби вәзифәләри ҹаванлара һәвалә едәрди. Һәзрәтин Мәдинәјә һиҹрәтиндән әввәл ҝәнҹ Мәс’әб ибни әмир мәдәни вә тәблиғи рисаләтин иҹрасы үчүн Мәдинәјә ҝөндәрилир. Һәмин бу ҝәнҹ Бәдр вә Үһүд дөјүшләринин бајрагдары олур вә Үһүд дөјүшүндә шәһадәтә јетишир.
Ијирми бир јашлы Итаб ибни әсид Мәккәнин фәтһиндән сонра һәзрәт тәрәфиндән Мәккә валиси кими сијаси ишләрә мәс’ул тә’јин едилир. Һансы ки, сәһабәләр арасында ондан јашлылары чох иди. Бә’зиләри ҹаван олдуғу үчүн е’тираз етдикдә һәзрәт гәтијјәтлә ҹаваб верир ки, вәзифәјә тә’јинатда өлчү јаш јох, ләјагәт вә фәзиләтдир. Һәр јашлы инсан ләјагәтли олмур. Башга сөзлә, јаш бөјүклүк сәбәби дејил. Бөјүклүк ләјагәт вә фәзиләтдир. Бу сөзләр Мәккәнин дини тәблиғатчысы ијирми алты јашлы Мәаз ибни Ҹәбәлә дә аиддир. («Сиреји һәләби» 3-ҹи ҹилд).
Ејни һал румлулара гаршы көнүллү дөјүшчүләрин башчысы Үсамә ибни Зејдин тә’јинатында да мүшаһидә едилир. Көнүллүләр арасында јашлылар нә гәдәр чох олса да, һәзрәт он сәккиз јашлы ҝәнҹи сәркәрдә тә’јин едир. Е’тираз едәнләрә ејни ҹаваб верир. Үсамә өз атасы кими бу мәгама лајигдир. Бу һәзрәтин үсулудур. Ҝәнҹләрин башчы тә’јин олунмасына ҝөрә дөјүшдән јајынанлар олурду. Әбу әјјуб әнсари беләләриндән иди. гысасы, һәзрәтин әтрафы ҹаванлар иди. Һәзрәтин бујурдуғу «мәнә ҹаванларла јардым едилди» сөзләри һәгигәтдир.
РәСУЛУЛЛАҺ (С) Вә ГАДЫНЛАР
Гадынлар һаггында ҝөрүшләр вә онларын мүхтәлиф саһәләрдә иштиракы даим фәргли олмушдур. Бу фәргләр гадынлар һаггында инам вә мәдәнијјәтләрин фәргиндән доғмушдур. Ҹәмијјәтин икидә бирини тәшкил едән гадынлар һаггында дүзҝүн програм һазырламаг һеч бир бәшәр нәзәријјәсинә нәсиб олмамышдыр. Чүнки дүзҝүн бир програмын һазырланмасы үчүн гадынларын руһијјәләри, мејлләри вә гүввәләри билинмәлидир. Јалныз илаһи вәһјдән доған пејғәмбәр програмларында дејилән шәртләр өдәнир.
МәДәНИЈЈәТЛәРИН НәТИҸәСИ
Мәдәнијјәтләр фәргли олдуғу үчүн онларын нәтиҹәләри дә фәрглидир. Гадын шәхсијјәтинин горунмасы, онун азадлығы һаггында мүхтәлиф нөгсанлы дүшүнҹәләр сәбәбиндән нәтиҹәләр ја ифрата варыр, ја да үздән кечир. Ујғунсузлугларын чоху охуҹулара ајдындыр.
ән әһәмијјәтлиси будур ки, дини мәдәнијјәт, хүсусилә дә ислам мәдәнијјәти гадын шәхсијјәтини там дүзҝүн таныдығы үчүн онун програмлары да һәгигидир. Бу програм нөгсансыз шәкилдә онларын фәрди вә иҹтимаи мөвгеләрини мүәјјәнләшдирмәк ҝүҹүнә маликдир. Дин гадын шәхсијјәтини дүзҝүн танымагла онун үчүн програмлар һазырлајыр. Бу програмларда гадынын һәм шәхсијјәти, һәм дә дини вә иҹтимаи азадлыглары әкс олунур. Рәсулуллаһ (с) илаһи вәһјдән илһамланараг онларын инкишафы үчүн мејдан ачыр вә онлары зилләтдән, тәһгирләрдән, нөкәрчиликдән хилас едир. Белә ки, гадынлар кишиләрлә чијин-чијинә өз һөрмәтләрини горумагла азад шәкилдә ҹәмијјәтдә иштирак едирләр. Елм вә биликләрә јијәләнмәкдә гадынын киши илә бәрабәр олмасы, мүхтәлиф саһәләрдәки мүвәффәгијјәтләр гадын ҹәмијјәтинин имканларыны ашкарлады. Рәсулуллаһын (с) иҹтимаи-сијаси һөкумәтиндә вәһјин чичәкләнмәси дөврүндә гадынлар кишиләрлә јанашы фәзиләт мүсабигәсинә чыхдылар. Һәтта бә’зи саһәләрдә гадынлар ирәли чыхдылар вә инсани, мәнтиги һүгугларыны ҝери гајтардылар.
Һәзрәтин мүасири олан гадынлар иҹтимаи-сијаси, һәтта һәрби саһәләрдә иштирак үчүн фүрсәт тапдылар. Мүһарибәләрдә ислам гошунунда гадынлар јардымда, һәтта дөјүшләрдә иштирак едирдиләр. Елм вә мәдәнијјәтҹә о гәдәр јүксәлмишдиләр ки, рәһбәрин һүзуруна ҝедиб, мүхтәлиф мәсәләләр барәдә сөһбәтләр апарырдылар. Һәтта суалларын чоху азадлыг, мәһдудијјәтләр, мүхтәлиф саһәләрдә иштирак етмә кими әсас мәсәләләрә аид олунурду. Језид гызы әсманын пејғәмбәрлә сөһбәти буна бариз нүмунәдир. Әсма бир дәстә гадынын нүмајәндәси кими һәзрәтин (с) һүзуруна ҝедиб, гадын азадлығы, кишиләрлә олан фәргләр барәдә о гәдәр ҝөзәл суал верди ки, һәм пејғәмбәри, һәм дә онун јахынларыны әһсән демәјә вадар етди.
Рәсулуллаһ (с) ҹәмијјәти гадынларын исте’дадынын, мәдәднијјәтинин, сән’әтинин инкишаф оҹағы иди. Бу рисаләт кишиләрлә јанашы гадынлар үчүн кәрамәт, шәрафәт, азадлығы һәдијјә ҝәтирди. Бу ҹәмијјәт гуру, јерсиз мәһдудијјәтләр гојмады. Гојулмуш мәһдудијјәтләр гадынларын вә ҹәмијјәтин иффәтинин һифзи үчүн иди. Кәрамәт горундуғу үчүн исте’дадлар чичәкләнирди. Гадынын ҹәмијјәтә чыхмасынын чәтинликләри вардыр. Мүасир дүнја гадынларын ҹәмијјәтдә иштиракы илә дејиләнләрә шаһид олмушдур. Рәсулуллаһ (с) гадынлара азадлығы кәрамәтлә бир јердә вермишдир. Онларын иҹтимаи-сијаси һәјатда иштиракы өз һүгугларыны горумаг мәгсәди дашыјыр. Ислами азадлыг бу ҝүнкү азадлыгла ејниләшдирилә билмәз. Бу ҝүнкү дүнја азалыг вә гадын һүгуглары ады алтында һејвани бир азадлыг тәгдим едир. Гадынын кәрамәти мүхтәлиф јолларла ајаг алтында тапдаланыр. Бу ҝүнкү азадлыг өз игтисади тәблиғатында гадын иффәтини алчалдараг ондан васитә кими истифадә едилир. Бу азадлыг дејил. Бу јатаг отағыны күчәјә чыхармаг, инсани һәјаты боғмагдыр! Иффәт вә кәрамәти әрсәјә чыхармаг илаһи дәјәрдир вә Рәсуллаһ (с) бу азадлыгла фәхр едир.
Достарыңызбен бөлісу: |