Аннотация

Өндірістік бөлімшелерде күндізгі уақытта табиғи жарықты қамтамасыз ететін әйнек рамалары бар терезе орнатылуы қажет. Жасанды жарық шартты бірлікпен анықталады.

Бөлімшелердегі жарық қарапайым шамдар орнатылған жағдайда 20-30 лк немесе күндізгі шамдар орнатылған жағдайда 75-100 лк болуы керек.

Монометрлер, термометрлер мен басқа да көрсеткіш приборлары қызмет көрсетуші персоналға жақсы, анық көрінетіндей орналасуы қажет.

Жарықпен дұрыс қамтамасыз ету бақытсыз жағдайды азайтып, жұмыс өнімділігін арттырады. Тәжірибеде көрсеткендей, жарық жергілікті жұмыс өнімділігі 15% артады.

Жарықтың техникалық, санитарлы – гигиеналық нормаға сай болуы тиімді деп аталады.

Өндірісте осы нормаға сай жарықты жасау оның негізгі және актуальды есептерінің бірі болып табылады.

Жұмыс орындарында табиғи және жасанды жарық көздерін пайдаланады.

Табиғи жарық терезеден немесе төбеден арнайы жасалған жарық көздеріне түседі. Табиғи жарық жыл мезгілдеріне және тәулікке, сонымен қатар атмосфералық жағдайға байланысты жиі өзгеріп тұрады. Жарықтың түсуіне құрылыстың орналасу жағдайы, айнамен қапталған бетінің өлшемі, терезенің орналасуы мен формасы, қарсы құрылыспен ара қашықтығына байланысты.

Табиғи жарық – адамға ең жақсы, тиімді жарық, бірақ ол толығымен керегімізді қамтамасыз ете алмайды, сондықтан жарық көздерін көп пайдаланамыз.

Барлық жұмыс орындары табиғи жарықпен жасанды жарықты да қолданады. Жасанды жарықтың ең көп тараған түрі – электр жарығы. Ол да табиғи жарық сияқты барлық жұмыс орнында норма бойынша пайдаланылады.

Рациональді жасанды жарық та жұмыс орнына, бірқалпы, ешқандай өзгеріссіз, жағымды жергілікті түрде беріледі. Сондықтан жұмыс орнында рациональді жарық жасау үшін жалпы және жеке жарықтандырулар жасау керек.

Жеке және жалпы жарықтандыру қосылып ұйқасқан жарықтандыру жасайды.

Жұмыс орнын жарықтандыру жеңілдету үшін нормалау қарастырылған, барлық көзбен жасалатын жұмыстар дәлденгені бойынша 8 разрядқа бөлінеді.

Бұл кестеде КЕО сандары жұмыстың дұрыс орындалуына байланысты, жарықтандыру түрлері және өндірістің географиялық орналасуы көрсетіледі.

Өндіріс орындарындағы табиғи жарықтандыру каэфицентінің мәндері.

Кесте №16

Жарықтану нормасы 1 разрядты көру жұмыстары 1.4.2 - кестеде келтірілген.

Көзбен атқарылатын жұмыстарда жарықтандырудың разрядтарға бөлінуі жұмыс орнындағы жарықты жақсы таңдауға көмектеседі.

Фонның төмен болғанына қарағанда жарықтандыру деңгейінің жоғары болуы керек.

Кексте №17

Жасанды электр жарықтары үшін қызу лампасы және люминисцентті лампалар пайдаланылады. Люминисцентті лампалар жоғары сапалы және табиғи жарыққа ұқсас болып келеді. Олар жарық таратуда және қызмет ету ұзақтығы, сонымен қатар электр энергиясын көп үнемдейді.

Жұмыс орнын жарықтандыру үшін пайдаланылатын электр лампасына қоса түрлі құрал – жабдықтар пайдаланылады.

Олар жарық төбесінің бағытына қарай аз шығын жұмсалып алатын электр лампасына, сонымен қатар жұмысшылардың көздерін зақымдайтын жарықтан сақтау үшін, кейбір жағдайларда жарық көздерінің спектрлі құрамын өзгерту үшін пайдаланылады.

Пайдалы әсер каэфиценті светильникте шағылысатын жарық ағынының лампадағы пайдаланатын жарық ағынының қатынвсынв тең.

Соңғы кезде өндіріс орындарын жарықтандыру үшін жарықтандырудың жаңа жарық түрлері кеңінен қолданылуда, олар: жарықтандыратын төбелер мен панельдер.

Мұндай жарықтандырулар жұмыс орнын тегіс, бірдей жарықтандырады және адамның жұмыс қабілеттілігін арттырады.

Еңбекті қорғау үшін жарықтандыратын құрал – жабдықтарды орнымен және дұрыс пайдаланудың маңызы зор, сол үшін терезелерді, жарық фоналары мен, светильниктерді жиі – жиі тазартып, күйген лампа мен светильникті дер кезінде ауыстырып, ағымдағы және профилактикалық жөндеулер жүргізіп, жұмыс орны мен аймақта санитарлы тәртіптерді сақтау қабырғалар мен төбелерді әктеп, ашық түсті бояумен бояп тұру қажет.

Жарықтандыру құралдарын пайдаланған кезде тұрақты кернеулікті сақтап және өзгеріп тұруын реттеу керек. Жарықтандыруды өлшеу, бақылау үш айда бір рет жүргізіліп тұрады.

5.5. Еңбекшілерді дәрігерлік және тұрмыстық тазалық сақтау бойынша жұмыстар өткізу
А.А. Вишневский мен М.И. Шрайбер ұсынып , хирургтердің қабылдаған күйіктерді жіктеу әдісі кеңінен тараған.

Осы жіктелу бойынша тканьдердің зақымдануы төрт дәрежеге бөлінеді: 1-ші дәрежесі терінің гиперемиясымен және ісінуімен, 2-ші дәрежесі – күлдіректер пайда болуымен, 3-ші А дәрежесі – дерманың тері қосалқыларындаэпителий жолақтарының сақталынып зақымдануымен сипатталынады. 3-ші А дәрежелі күйік кезінде өсетін қабат ішінара ғана зақымданады. Сондықтан қолайлы жағдай кезінде күйіктің өзінше эпителиленуі мүмкін, 4-ші дәрежелісі терінің ғана емес, сонымен бірге тереңде жатқан тканьдердің де зақымдануымен сипатталады. Алдыңғы күйіктің үш түрі үстіңгі қабат күйіктерінің қатарына жатады, ал қалған дәрежедегі күйіктер аса ауыр күйіктер болып саналады. Әдетте зардап шегушілердің аралас күйіктерге шалдығатындықтары байқалады.

Зақымданудың тереңдігін алғашқы сағаттарда, тіпті күйгеннен кейінгі күндері де анықтау көбіне мүмкін болмайды.

Бірқатар жағдайда терінің некрозданған учаскелерін түсінің өзгеруінен және тері асты тамыры айқын көрінетіндей болып терінің тығыздалуынан анықтауға болады. Кейде ірі буындар маңайындағы зақымданған тері жиырылып қалады. Ауруды сезу және тактильді сезімталдық жоғалады.

Бір қатар жағдайда тканьдердің зақымдану тереңдігін айыруға анамнез көмектеседі: зақымдаушы агенттің жоғары температурасы және оның ұзақ терімен қатынаста болуы көбінесе аса ауыр күйікке шалдықтырады. Кейде зақымдану дәрежесін айыру үшін зақымданған теріден нүктелі қан аққанша тіліп көреді. Бірақ көп жағдайда күйіктердің дәл тереңдігін арада 5 – 6 күн өткеннен кейін, ал кейде оданда кеш анықтайды. Мұны былай түсіндіруге болады: зақымданушы агент әсер еткен сәтте пайда болатын тканьдердің алғашқы некрозымен бірге, әдетте келесі күндері тканьдердің қоректенуі, бұзылуы салдарынан екінші некроз дамиды.

Практикалық мақсаттар үшін шамаиен болса да күйіктің жалпы көлемін және қайсыбір ауыр зақымданудың көлемін білу керек. Күйікті жарақаттардың мөлшері жалпы тері қабатының процентіне шығып, көрсетіліп жүр.

Күйік шоғының ерекшелігі – оның 24 – 48 – 72 сағатқа созылатындығында. Күйік шоғы нерв, эндокрин, жүрек – қан тамырлары жүйелері қызметінің бұзылуы мен зат алмасуының барлық түрінің және ішкі органдар қызметі жағдайларының ауытқуларымен сипатталады. Мұнда алдымен регионарлы және перифериялық қан айналыстары күрт кемиді. Гемодинамикалық орталықтануы пайда болады, соның есебінен жүрекке, миға, өкпеге қан жүреді. Күйікті жарақаттағы микроциркуляция тоқталады және күрт бұзылады және ол барлық органдармен тканьдерде елеулі түрде теріс өзгеріске ұшырайды. Бұл аралас сипаттағы гипоксияның дамуына негіз болады, сөйтіп ол биологиялық белсенді заттардың тездеп бөлінуіне әкеліп соқтырады. Сонымен бір мезгілде клетка ішіндегі, сондай-ақ сыртындағы электролит және су балансы бұзылады. Күйіктің үстіңгі жағында плазманың кемуі және плазманың ткань аралық қуыстарға сіңуі айқын байқалады. Алғаш күйген тканьдер айналасында, содан кейін одан тыс жерлерде гипергидротациялану пайда болады. Айналыстағы қан көлемі мен жүректің минуттық соғу көлемінің үдемелі кемуі басталады. өкпенің өмірлік қабілеті ұдайы кемиді, қанның оттегімен қанығуы төмендейді, тотықпаған өнімдер жинақталады, сүт қышқылының жинақталуы артады, тыныстық және метаболдық ацидоз дамиды.

Шок сатысында эндокриндік жүйе жағынан, соның ішінде бүйрек үсті бездерінің қабатынан елеулі өзгерістер байқалады. Күйікке шалдыққанда бүйрек үсті бездері қабатының гармондар деңгейі 2 - 4 есе артқанымен, дененің 20-30 процентіне тең ауыр күйіктер кезінде олардың деңгейі организмге қажет нәрселерді қанағаттандыруға жеткіліксіз болады. Салыстырмалы түрде нашарлайды.

Жарақаттанған кезде зақымданған жерге 15-20 минуттай суық зат қою керек; содан соң жарақат аумағын байлағышпен қысып байлау керек және компреспен 1-1,5 сағат салқындатады. Сынған кезде бірінші кезекте сынған жерді қозғалтпайтын қалыпқа келтіреді, ол үшін сынған бет аймағының екі жағына тығыз картоннан жасалған шинаны орнатады.
5.6. Жеке қорғаныс құралдары

Май өндірісінде қызмет көрсетушілер мен жұмысшыларға тегін берілетін жеке қорғаныс құралдарына: арнайы киім, арнайы аяқ киім және тағы басқа жатады.

Ұсынылатын арнайы киім, аяқ киім, жеке қорғаныс құралдары мен қорғаныс жабдықтары көрсетілген.

Кесте №18

Жұмыс барысы кезінде адамға қауіпті және зиянды жағдайлар болуы мүмкін.

Қауіпті және зиянды өндірістік факторлар төрт топқа бөлінеді: физикалық, химиялық, биологиялық және психологиялық.

Қауіпті физикалық факторларға мыналар жатады: әр түрлі жүктерді жоғары көтеріп араластыратын құралдар, жан – жағы қоршалмаған, ашық жылжымалы қондырғылар, тасмалдаушы механизмдер, айналдыратын және араластыратын қондырғылар, электр тогы, жоғары температура.

Денсаулыққа зиянды химиялық факторларға мыналар жатады: жұмыс орнындағы жоғары және төмен температура, ылғалдылық және ауа қозғалысының жылдамдығы, қатты шу, ультра дыбыс және әр түрлі шағылысу – жылулық, иондық, электромагниттік, информациялық және басқа да. Сонымен қатар жұмыс орнының шаң – тозаң болуы, ауасы таза болмауы, жарықтың өте жоғары және төмен болуы, жүру жолдарының тарлығы.

Химиялық қауіпті және зиянды өндірістік факторлар адам организміне әсер етуіне қарай мынадай түрлерге бөлінеді: улану, жаралану, сенсибилизирлі, концерогенді, мутогенді. Бұл топқа түрлі газбен булар бензол және толуолдың буы, көмір оттегі, күкіртті ангидрид, азот оксиді, қорғасын аэрозолы, улы шаң – тозаңдар.

Биологиялық қауіпті және зиянды өндірістік факторларға мыналар жатады: микроорганизмдер (бактерия, вирус) және макроорганизмдер (өсімдік пен жануарлар). Олардың әсерінен жарақат және аурулар пайда болуы мүмкін.

Психологиялық қауіпті және зиянды өндірістік факторларға мыналар жатады: физикалық ауыр еңбек (стптистикалық және динамикалық) және жүйке психикалық аурулар (жүйкеге күш түсу), есту және көру мүшелерінің шаршауы.

Зиянды және қауіпті факторлардың арасындағы байланыс көп жағдайда зиянды факторлардан кейін қауіпті ауыр жағдай туады. Мысалы, өндірістік ортадағы жоғары ылғалдық, жоғары ток өткізгіштен адамды ток ұрып, ауруға әкеліп соғады.

Зиянды өндірістік факторлардың адам организміне әсер ету деңгейі белгіленген деңгейдегі стандарт бойынша еңбек қауіпсіздігі және санитарлы – гигиеналық ережелерде көрсетілген. Электрожабдықтарымен жұмыс жүргізгендегі қауіпсіздік техникасы.

Өндірістік механизациясымен автоматтандырылуын көтеру үшін электр машиналарын қолдану, автоматтар мен құралдарды, жабдықтарды қолдану кеңейе түсуде. Осыған байланысты электр тогымен зақымданудың болмауына қарсы профилактикалық іс – шаралар кеңейе түсуде.

Электр тогы адам ағзасының жүйке ұлпаларын зақымдайды, бұл өлімге әкелуі мүмкін. Сонымен қатар электр тогы жергілікті күйуді тудыруы мүмкін.

Электр тогымен зақымданудың дәрежесі қысыммен әсер етудің ұзақтығына байланысты. Біздің кәсіп орындарда электр топтарында, қоректендіруші технологиялық құрылғылар 220 және 380 В-ке ие, жарықтандырушы тораптарда ол 110-нан 220-ға дейін.

Электр тогымен зақымдану адамның жағдайына байланысты. Алкогольді ішімдіктерді қолданған тұлғалар, қатты шаршаған тұлғалар салмақты және мас емес адамдарға қарағанда тоққа жиі түседі. Ылғалдылықтың көп болуы, ауаның шаң – тозаңды болуы, дене мен қолдың ылғалды болуы электр тогымен зақымдануға итермелейді.

Электр тогынан қорғану үшін арнайы кешкенді іс шаралар жүргізіледі. Оларды әрдайым және жабдықтарды жөндегенде іске асырады. Олардың негізгісі болып құрал – жабдықтарды дұрыс құру, оларда ашық желі болмауы тиіс, токты жерлестіру қажет, стационарлы, технологиялық, тасымалдау мен электр құрылғылары және металды алаңдар мен конструкцияларда ток жерлестірілуі тиіс. Жерлестіру үшін жабдықтардың сыртына металл шина кигізіліп электр тогын өзіне сіңіреді.

Әр жұмыс орнында арнайы инструкцияда тогтан қорғану ережесі болуы тиіс.

Электр құралдарын жөндеуге тек арнайы маман жіберіледі. Бұл құрылғылар жөнделініп жатқанда арнайы ескерту плокаты ілінеді. Жөндеп болғаннан соң ғана оны алып тастайды. Ауыспалы, тасмалданушы лампалар төмендетуші трансформатор арқылы қосылып, қуаты 12 В – тан көп болмауы тиіс. Лампа қорғаушы тормен жабылуы тиіс.

Электр құралдарын қолданғанда жеке арнайы қорғау құралдарын пайдаланған жөн. Электр торабына қосымша двигательдері менқұралдарды өздіктерінен қоспауы тиіс. Осы себептен өздігінен жасаған қорғаушы – предохранительдерді қолдануға болмайды. Жөндеуде арнайы құралдар қолданылады. Қорғаушы киімдер мен құралдар әрдайым тексеріліп отырылады.

Улы сілтілермен және күкірт қышқылымен жұмыс жасағанда туындайтын негізгі қауіп – күйю. Сілтілермен жұмыс жасаған кезде жұмысшы оның көзге тию қауіпінен абай болуы керек. Бұл жағдайларда жұмысшы резиналық етік, мақта қағазды киім, резиналық қолғап киюі және қорғау көзілдірігін тағу қажет. Бұдан басқа май өңдеу зауыттврындағы жұмыс орындарында таза суы бар шелек болуы қажет.

Қышқылдар мен сілтілердің үлгілерін тек қана ұстағышы бар жәшіктермен тасымалдауға рұқсат етіледі.

Ыстық майлармен жұмыс істеуде персоналды киімге немесе денеге тиюден сақтау қажет. Бұндай жағдайда жасалатын профилактикалық іс – шаралар жоғарыда аталып өткен.

Ерітінділермен жұмыс жасағанда олрдың ауаға таралуы жарылғыш қауіпі бар қоспа түзетінін ескеру қажет.

Ерітінді немесе оның буымен зақымданудың алдын алу үшін ұшқыш ерітінділермен жұмыс жасалатын барлық жабдықтар герметикалық және жабық түрде жасалуы қажет. Бұл жабдықтар клапн арқылы герметикалық құбырмен жалғанады. Бұл жүйе ерітінді буларын конденсациялайды және жинайды.

Қызмет көрсетуші персонал ерітінділермен жұмыс жасалатын барлық жабдықтардың жабық болуын қадағалау қажет. Бөлімшелерде инструкцияға сәйкес қарастырылатын өртке қарсы ережелерді сақтау қажет және от көзінің пайда болуына жол бермеу керек.

Май өңдеу зауытында ерітінді мен жұмыс жасауға арналған жабдықтарда арнайы жарылғыш қауіпсіз электро қозғалтқыштары орнатылады.

Жабдықты өрт қауіпті материалдармен жұмыс жасау үшін есептелген бөлмелерге қондырады.

Май өңдеу өндірісіндегі қауіпсіз шарттардың біріншісі – жұмыс орнының таза және жинақты болуы. Құлау мен травмалық жарақаттарды болдырмау үшін еден құрғақ және таза болуы керек. Егер май еденге байқаусызда төгіліп қалса, онда оны тазалап алып, еденді құрғақ сүрткішпен сүрту керек.

Егер сілті ерітіндісі төгілсе, онда еденнің сәйкесінше аймағына құрғақ ағаш жаңқаларын себеді, содан кейін оларды металл күрекпен жинап алып, оларды металл қоқыс жәшікке тастайды. Содан соң еденді сумен жуып, құрғақ сүрткішпен сүртеді.

5.9. Өрт қауіпсіздігі.
Май өндірісінде электр немесе газ қолданумен жасалатын жөндеу жұмыстары тек қана техникалық басшының рұқсатымен іске асырылады. Жабдықтар мен техникалық резервуарлар май шикі затының барлық түрінен және басқа да жанатын материалдардан ажыратылуы керек. Бұрын жанғыш заттар болған жабдықтардағы пісіру жұмыстары оларды тазалап жуғаннан кейін жүргізіледі. Май сіңіп қалған маталар қызғыш, өздігінен жанғыш болып келеді. Сондықтан да май маталармен сүрткіштерді болат, берік жабылған жәшіктерде ұстау қажет.

Құбырларда қатып қалған майларды ашық оттың көмегімен қыздыруға болмайды.

Жұмыс орындарында темекі шегуге болмайды, темекі шегуге арнайы орындар беріледі, әдетте тұрмыстық бөлім.

Жүретін жолдарды бөгде нәрселермен бөгемеу қажет. Сонымен өрт сөндіруге арналған шлангының жолын және су көзі жолын ештеңемен бөгемеу қажет.

-76 бойынша сілтеме белгілер ілінуі қажет.

Арнайы киімдерді, майланған материалдарды өндіріс бөлімшелерінде сақтау, сонымен қатар сүрткіштерді кептіру рұқсат етілмейді.

Өндірістік бөлімшелер өртке қарсы су желісімен қамтамасыз ету керек.

Өндірістік бөлімшелер өрт сөндірудің алғашқы құралдармен қамтамасыз етілуі керек: өртсөндіргіштер, құм, күректер, шелектер және тағы басқа.

Өрт жабдығы мен өрт инвентарі ГОСТ 12.4.009 – 75 талаптарына сай болуы керек.

Өрт сөндіруге арналған құралдар әр қашанда үзіліссіз жұмыс істейді.