Ақпарат және информатика • Ақпарат

АҚПАРАТТЫ БЕРУ ТҮРЛЕРІ 
• Ақпаратты беру түрлері: мәтіндік, сандық, графикалық, 
дыбыстық. 
• Мәтін түрінде берілетін ақпараттар мәтіндік ақпарат деп аталады. 
Мысалы, ертегі кітаптарындағы қиял-ғажайып ертегілер мәтіндері, 
өлең кітаптарындағы өлең жолдары және т.б. 
• Сан түрінде берілетін ақпараттар сандық ақпарат деп аталады. 
Мысалы, математикалық есептер, сағаттардағы уақыт мезгілдері және 
т.б. 
• График түрде берілетін ақпараттар графикалық ақпарат деп аталды. 
Мысалы, суреттер, фотографиялар, диаграммалар, гистограммалар 
және т.б. 
• Дыбыс түрінде берілетін ақпараттар дыбыстық ақпарат деп аталады. 
Мысалы, мұғалімнің сабақты түсіндіруі, теледидарда берілетін 
музыкалық хабарламалар, магнитофондағы әуендер және т.б. 
• Ақпараттық процесс – бұл ақпаратты алу, өңдеу, сақтау және 
жеткізу процестері.

Ақпараттық процестер
АҚПАРАТТЫҚ ПРОЦЕСТЕР 
сақтау 
беру 
өңдеу 
Адам 
жадысында 
Iшкi жад 
(ми-
тасымалдаушы) 
Сыртқы 
тасымалдаушыда 
Сыртқы жад 
(кiтаптар, 
магниттiк жазулар 
және т.б.) 
Ақпарат көзi-
байланыс каналдары 
ақпаратты жiберушi
қабылдау 
Берiлген ереже 
бойынша 
ақпараттарды 
өңдеу 

Ақпараттар саны. Ақпараттың өлшем бiрлiктерi. 
Кодтау. Екiлiк код 
• Ақпарат көлемi деп ақпараттың ұзындығын, яғни ақпаратта 
пайдаланылған символдар санын айтады.
• Қандай да бiр алфавиттi пайдаланып ақпараттарды жазуды 
кодтау деп атайды.
• Бiр ғана ақпаратты әртүрлi жолда жазуға болады. Бiр белгi 
тобынан екiншi белгi тобына көшiру жолын код деп атайды.
• Ақпараттарды кодтау үшiн Морзе алфавитi немесе екiлiк 
алфавит қолданылады. (Морзе алфавитiнiң бейнесiн және 
ASCII коды кестелерiн енгiзу). Кодталатын символдар 
тобын кодтар кестесi деп атайды.
• Екiлiк алфавитте 0 және 1 белгiлерi оларды ондық 
алфавиттен ажырату үшiн екiлiк код деп атаған. Ол екiлiк 
белгiнiң бiрi (0 немесе 1) бит деп аталады. 8 биттен тұратын 
кодты байт деп атайды. 

Ақпараттың өлшемі 
В - латын
әрпі 
В - әрпінің
байтқа айналуы 
01000010 
1 килобайт=1Кб=1
10
байт=1024байт 
1 мегабайт=1 Мб=2
10
Кб=1024Кб(1048576 байт) 
1 гигабайт=1 Гб=2
10
Мб=1024Мб(1048576 Кб) 
Ақпаратты беру жылдамдығы (ақпараттық ағын) – уақыт бірлігі 
арқылы берілетін ақпаратар саны (1 бит/с, байт/с...)