Апат медицинасы пәні бойынша дәрістік жинақ Мамандығы: 0301000-

Жаншылу жарақаттың ең ауыр түрі. Онда бұлшық еттер, тері асты майлы жасушалар, талшықтар және жүйкелер мыжылады. Бұл жарақаттар жар құлағанда, жарылыс уақытында, жер сілкінгенде алынады. Жаншылудан шок пайда болып, кейінрек жұмсақ жасушалардың ыдырауынан организм уланады. Алғашқы көмекте негізгі мақсат- адамды ауыр зат астынан алып шығу. Сонан соң организмді уланудан сақтандыру үшін аяқ-қолына бұрау салып, жан жағына мұз немесе салқын суға малынған шүберектер қояды. Зақым алған аяқ-қолға жақтау салып, қозғалтпай тастау керек. Осындай ауыр жарақатта ең қауіптісі аурудың жалпы көрінісі-шок. Шок немесе оның алдын-алу мақсатында сырқатты жылы орап, азғантай су, шарап немесе ыстық кофе, шай берген жөн. Мүмкіншілік болса наркотик, жүрек қызметін жақсартатын дәрілер егу керек. Ауруды жатқан күйінде жедел емханаға тасымалдау қажет.

Өзінің физиологиялық көлеміне немесе буынға қарсы қимыл жасалғанда буын сіңірлері созылады не үзіледі. Жарақаттанудан кейін буын ісініп, қатты ауырады.

Алғашқы көмекте, соғылған кездегі тәсілді пайдаланып, буынды қатты таңғышпен бекітеді.Буынның шығуы. Буын қуысында бір-бірімен қиылысып тұрған сүйектердің бірі орнынан ауытқыса, жылжыса немесе қабығын жарып маңайындағы жасушаларға өтсе буыннан шығу дейді. Толық буыннан шығу- буын қуысындағы сүйектердің бір-бірінен толық ажырасуы, жартылай буыннан шығуы- сүйектердің орталай шығуы. Буыннан шығу атауы қай сүйек тұсынан шығуына байланысты. Жанама жарақаттануда да буыннан шыға береді. Егер адам бүгілген аяғын ішке қайырса құласа- жамбас, қолын соза құласа иық шығады.

Аяқ-қол шығуының негізгі белгілері:

• 
  қатты ауырсыну
  
• 
  буынның сол тұста қозғалтпауы;
  
• 
  мүше пішінінің өзгеруі, ерекше ұзаруы не қысқаруы;
  

1. Ұзақ уақыт жаншылу синдромына жалпы сипаттама.

2. Соғылу, жанжылу белгілері.

3. Сіңірдің созылуы кезінде медициналық көмек көрсету түрлері.

• 
  Оқушылардың білім деңгейін бағалау.
  
• 
  Келесі сабақтың тақырыбын хабарлау.
  

1. 
   Негізгі және қосымша әдебиеттерден алу
   

№ 6 дәріс

1. 
   Дәрістің тақырыбы: Төтенше жағдайлардағы психологиялық аспектілер.
   
2. 
   Сағат саны: 2 сағат (120 минут)
   
3. 
   Сабақ түрі: дәрістік
   
4. 
   Сабақтың мақсаты:
   

• 
  оқыту: төтенше жағдай кезіндегі адамдардағы психологиялық бұзылыстар
  
• 
  тәрбиелік: организмге келер қауіп қатердің алдын алу
  
• 
  дамыту: алғашқы дәрігерлік көмекті және реанимациялық шараларды тез арада ұйымдастыра білу
  

5. 
   Оқыту әдісі: Оқушылардан сабақ сұрау.
   
6. 
   Материалды-техникалық жабдықталуы:
   

13. 
    Левчук И.П., Третьяков Н.В. Медицина катастроф. Курс лекций.-М.,2010-248 с.
    
14. 
    Сергеев В.С «Защита населения и территории в чрезвычайных ситуациях».-М., «Академ проект», 2010
    
15. 
    Хван Т.А., Хван П.А. Основы безопасности жизнедеятельности. Учебник.-«Феникс» Ростов на-Дону. «Феникс»-2010.
    
16. 
    Кошелев А.А. «Медицина катастроф».-Санкт-Петербург. «Паритет»-2003
    

7. 
   Информационно-методический сборник материалов по Чрезвычайным ситуациям и Гражданской обороне. Ежеквартальное специализированное издание Агентства РК по чрезвычайным ситуациям.
   
8. 
   Сборник материалов для подготовки руководящего состава по вопросам Чрезвычайных ситуаций и Гражданской обороне. Агентство РК по чрезвычайным ситуациям.
   
9. 
   «Медицина катастроф», А.А.Кошелев, Санкт-Петербург, «Паритет», 2000г.
   
10. 
    «Медицина катастроф», Учебное пособие под редакцией проф. В.М.Рябочкина и Г.И.Назаренко, Москва, «ИНИ Лтд», 1996г.
    
11. 
    «Основы безопасности жизнедеятельности», под редакцией В.А.Алексеенко и И.Ю.Матасовой, Ростов-на-Дону, «Феникс», 2001г.
    

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндетін хабарлау.
  

• 
  Тест сұрақтары және ауызша сұрақ – жауап арқылы білімін тексеру
  

· Біздің балаларымыз кейде өздеріне әртүрлі жағымсыз келеңсіздіктерді тартып тұратындай, ыстық судың үстіне құйылып кеуі, ваннаның бұрышына қабағын жару.... Қай ата-ана осы сөздерді теріске шығара алады! Егер бөбегіңіз қақалып қалса ше? Мұрыннан аққан қанды қалай сауатты тоқтату керек? Қандай жағдайда дәрігерді шақыру керек? Біздің ойымызша, осы сұрақтарға жауап алу үшін, әр ата-анаға біздің «Оқыту- үйрету орталығынан» дәріс алып, үйрену керек.

·Жұмыста. Көптеген мамандықтар қатерлі істермен байланысты - әртүрлі өнеркәсіптер, құрылыстар, көшпелі жұмыстар, көлік қызметтері сияқты орындар. Көп жағдайларда, сізге сеніп тапсырған, адамның – бірінші кезекте балалардың өмірі сіздің сауатты, дұрыс іс-әрекеттеріңізге байланысты. Сонымен қатар офистік өмірде де алғашқы көмек көрсете білу пайдалы: сіздің әріптесіңіздің жүрек ұстамасы ұстаса, тоқ соқса, төбе құлап кетсе .... Жалпы айтқанда, өмірдің тосын сыйлары аз ба?

·Саяхаттауда. Санақ бойынша, саяхатқа шыққан кезде әртүрлі келеңсіз жағдайлар өте жиі кездеседі: күнге күю, зиянды шыбын-шіркейлердің шағуы, уланулар, жарақаттар тағыда сол сияқтылар. Алыс сапарларға шыққанда, дәрігерлік сақтандыруды рәсімдеу – жақсы әдеттердің бірі. Бірақ, демалыс орнында қандай жағдай болмасын, зардап шегушінің өмірі мен денсаулығы, мамандандырылған дәрігерлік көмек, нақ алғашқы сауатты көрсетілген көмекке байланысты.

·Саяжайда. Сіздің саяжай мамандандырылған дәрігерге дейін қаншалықты алыс екенін анықтадыңызба? Тәжірибеде, оқыс, аяқасты жағдайларда бар ауыртпашылықты өзіңізге көтеруге тура келеді- күйікті өңдеу, сыныққа шендеуіш салу, уланғанда асқазанды жуу....Сонымен қатар, саяжайда шұғыл босандыру сияқты – әр түрлі жағдай болады! Сондықтан саяжайдың мезгілі басталғанша керек білім мен машықтануды «Оқыту- үйрету орталығынан» алыңыз.

·Автокөлікте. Өзіңіз көлікті қауіпсіз және сеніммен жүргізсеңізде, өкінішке орай, басқа жол жүргіншілері туралы бұлай айта алмаймыз. Жол апатынан кейін - ең маңыздысы алғашқы минуттарында. Санақ бойынша, уақытында және сапалы, сауатты көрсетілген алғашқы көмек, зардап шегушілердің санын екі есеге артық аман алып қалады. Кім біледі - мүмкін сіз де аман қалушылардың санын көбейтетін шығарсыз?

·Спортпен шұғылданған кезде. Жалпы спортпен шұғылданудың қай түрін алсақта қауіптілікпен байланысты. Доппен ойнап жүріп, аяғын қайырып алу, велосипедтен құлау, шаңғы тебетін тау баурайында сынық алу .... Егер экстремальды спорт - дайвинг, парашютты спорт, мотоспорт түрлерін алсақ, зардап шегушінің өмірі көбіне дәрігерге дейінгі көмектің дұрыс көрсетілуіне байланысты. Әр түрлі оқыс, аяқасты жағдайларда мамандандырылған көмек әруақытта тез келе бермейді, сондықтан барлығына ертерек дайын болған жөн.

· Үйде. «Менің үйім – менің қамалым» - деген қағидаға сенбеңіз. Жарақаталу пункті қызметкерлерінің растауынша – атап айтқанда үйде, бос жерде, қисынсыз оқиғалардың жиі кездесетінін айтады. Өзіне қайнап тұрған сағанды (кастрюль) құйып алу, диваннан қисынсыз құлау, үстелдің қырына соғылу .... Алғашқы диагностиканы жүргізу, жедел жәрдемді сауатты шақырту, қолда бар заттармен жарақатты таңу, адамды тасымалдауға дайындау – осының барлығына сізді «Оқыту- үйрету орталығында» үйретеді.

· Дәрігерлер үшін. Дәрігерлер өздерінің алған мамандықтары бойынша кәсіпқой мамандар, бірақ жалпыдәрігерлік білімдері ақырындап жойыла бастайды. Егер бақытсыз жағдайға тап болсаңыз, қолыңызда «дәрігерлік қобдиыңыз» болмаса, не істер едіңіз? Сіз жүрек-өкпе реанимациясын сауатты жасай аласызба? Зақымның алғашқы диагностикасын өткізесізбе? Егер сіздің көзіңізше бақытсыздық жағдай болса - жан-жағыңыздағы адамдар дәл сізге сенеді, олардың сенімін ақтауға тырысыңыз! Сол себепті көптеген дәрігерлік мекемелерде қосымша алғашқы көмек көрсету бойынша білімдерін толықтырып, әр түрлі өмірлік жағдайларда не және қалай істеу керектігі жайлы айқын нұсқаулар кездейсоқ емес.

· Студенттер үшін. Осы орталықта оқып кетсеңіз, халықаралық студенттік бағдарлама бойынша (Work and Travel; Camp USA; Au Pair) сізге жұмысқа орналасу артықшылығын аласыз. Қазақстанда халықаралық стандартқа сай жұмыс істеп жатқан компанияларға жұмысқа орналасу үміті арта түседі.

Оқытудың бағыттары

1. Әрекет. Алғашқы көмек және Төтенше жағдайдағы жүріс-тұрыс

· Алғашқы көмек көрсетудің заңдық аспектілері

· Төтенше жағдайлардағы әрекет алгоритмі

· Анатомия және физиология негіздері

· Зардап шегушіні тасымалдау.

· Тыныс алу жолдарының бұзылуы

· Жүрек ұстамасы. Жүрек-өкпе реанимациясы

· Жарақаттар және қан кету. Жарақаттар. Естен тану (Шок).

· Күйік және үсік. Суық өту.

· Кейінге қалдыруға болмайтын жағдай ( талма, эпилепсия, инсульт, қант диабеті, жоғары температура)

· Ерекше жағдайлар (электрден жарақаттану,суға кету)

· Алғашқы көмек көрсетудің заңдық аспектілері

· Төтенше жағдайлардағы әрекет алгоритмі

· Зардап шегушіні тасымалдау.

· Тыныс алу жолдарының бұзылуы

· Жүрек ұстамасы. Жүрек-өкпе реанимациясы

· Жарақаттар және қан кету. Жарақаттар. Естен тану (Шок).

· Ерекше жағдайлар (электрден жарақаттану,суға кету)

· Төтенше жағдайлардағы әрекет алгоритмі

· Айналадағылардың жеке қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

· Жүрек-өкпе реанимациясы жұмысын машықтандыру

· «Қалада» қысқа жағдайлық ойындар.

· «Алыс шығаберісте» жағдайында

· Құтқарушылар, дәрігерлер, өрт сөндірушілер келгенге дейінгі әрекет

· Құтқаратын құралдардың қолданылуы

· Девиантты мінез- құлықтың талдау негізі (қияңқы,өзіне-өзі қол жұмсау)

· Девиантты мінез- құлықтың белгілерін анықтау: түр сипаты, сөзі, тәртібі.

· Алдын- алу шаралары, даулы жағдайларды болдырмаудың әдіс-тәсілдері

·Даулы жағдайлардағы тәртіп алгоритмі ( холлда, номерде, демалыс орындарында)

· .Дағдарыстық жағдайды шешуде арнайы қызметтермен өзара әрекеттік әдістемесі

· Компания қауіпсіздігі негізі

· Офистің қауіпсіздігі, күдікті әрекеттер

· Өрт сөндіру қауіпсіздігі

· Қолдағыны қолдана білу.

· Жарылыс қаупі, пошталық терроризм, күдікті заттар.

· Есірткіні, жарылғыш заттарды анықтау

· Көлікті тексеру, компания автомобильдерінен ұрлық

· Ақпараттық қауіпсіздік

· Тонаудағы іс-әрекет, саяхат жасаудағы қауіпсіздік

· Қауіпсіздік формасы: Security&Safety

· Телефон, e-mail және жазбаша түрдегі қауіп-қатер , қорқытудағы әрекет алгоритмі

· Жарылғыш заттарды тауып алғандағы әрекет алгоритмі.

· Басып алу/ кепілге алынған кездегі әрекет алгоритмі.

· Жеке және айналадағылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

· Арнайы қызметті сауатты шақыру

· Арнайы қызметтің келгеніне дейінгі іс-әрекет

· Эвакуацияны ұйымдастыру

· Жағдайлы – рөльдік ойындар

· Өрт, жол апаты және құрылымдардың опырылуындағы әрекет алгоритмі.

· Өрттің шығуын алдын-алу

· Жеке және айналадағылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

· Арнайы қызметті сауатты шақыру

· Құтқарушылар, дәрігерлер, өрт сөндірушілер келгенге дейінгі әрекет

· Өрт сөндіргіштерді қолдану.

· Құтқаратын құралдардың қолданылуы

· Эвакуацияны ұйымдастыру

БІЛІМ. АЛДЫН-АЛУ ДАЙЫНДЫҒЫ. NEW!

· Таңдап алынған аймақтағы қауіпті факторлардың талдануы

· Қауіп-қатердің автономдық дәрежесіне байланысты бағалау.

· ТЖ болу мүмкіндігіне байланысты іс-шараларды қамтамасыз етуді жоспарлау.

· Таңдалған аймақтағы шұғыл шақырудың қызметі.

· Тіршілік тынысының автономдық аспектілері

· Security&Safety қауіпсіздік форматы

· Кәсіпорын, офис, пәтерлер, саяжайлардағы тексеру қауіпсіздігі.

· Құтқарушылар, өрт сөндірушілер, дәрігерлер,яғни кәсіби мамандар арқылы жүзеге асырылады.

· Анықталған қауіп-қатерге байланысты кепілдеме (ұсыныстар) беріледі.

Бағдарламаның негізгі артықшылықтары

· Бағдарламаны барлық жастағы және әлеуметтік топтардың меңгеру мүміншілігінің барлығы.

· Біртұтас үлгіқалыптағы ақпараттық блоктардан тұратын бағдарлама, топтардың немесе мамандардың қызығушылықтарына байланысты кеңейтіп, қысқартуға болады.

· Санитарлық нормаларға сай орындарда, Қазақстан республикасының кез келген қалаларында өткізуге болатын мүмкіншілігі мен жинақы материалдық-техникалық негізі бар жоба.

· Оқу күндері 2-5 күн.

· Нұсқаушыларды жоғары деңгейде мамандандыру қалыптасқан.

Нұсқаушылар — кәсіби құтқарушылар .

· Бағдарлама тыңдаушыға заңдық, сараптамалық, психологиялық қорғанысты қамтамасыз етеді.

1. Төтенше жағдай кезіндегі психологиялық бұзылыстар.

2. Девиантты мінез- құлықтың талдау негізі (қияңқы,өзіне-өзі қол жұмсау)

3. Девиантты мінез- құлықтың белгілерін анықтау: түр сипаты, сөзі, тәртібі.

4. Алдын- алу шаралары, даулы жағдайларды болдырмаудың әдіс-тәсілдері

12. Сабақты қорытындылау 15 минут

• 
  Оқушылардың білім деңгейін бағалау.
  
• 
  Келесі сабақтың тақырыбын хабарлау.
  

1.Негізгі және қосымша әдебиеттерден алу

12. 
    Дәрістің тақырыбы: ТЖ-ошағында эпидемияға қарсы шаралар және санитарлық гигиеналық ұйымдастырулар. ТЖ-ошағында халыққа әртүрлі факторлардың әсер етуіне арналған дәрігерлік көмек.
    
13. 
    Сағат саны: 2 сағат (120 минут)
    
14. 
    Сабақ түрі: дәрістік
    
15. 
    Сабақтың мақсаты:
    

• 
  оқыту: төтенше жағдай кезіндегі санитарлық-гигиеналық шараларды ұйымдастыру
  
• 
  тәрбиелік: организмге келер қауіп қатердің алдын алу
  
• 
  дамыту: алғашқы дәрігерлік көмекті және реанимациялық шараларды тез арада ұйымдастыра білу
  

16. 
    Оқыту әдісі: Оқушылардан сабақ сұрау.
    
17. 
    Материалды-техникалық жабдықталуы:
    

17. 
    Левчук И.П., Третьяков Н.В. Медицина катастроф. Курс лекций.-М.,2010-248 с.
    
18. 
    Сергеев В.С «Защита населения и территории в чрезвычайных ситуациях».-М., «Академ проект», 2010
    
19. 
    Хван Т.А., Хван П.А. Основы безопасности жизнедеятельности. Учебник.-«Феникс» Ростов на-Дону. «Феникс»-2010.
    
20. 
    Кошелев А.А. «Медицина катастроф».-Санкт-Петербург. «Паритет»-2003
    

1. 
   Информационно-методический сборник материалов по Чрезвычайным ситуациям и Гражданской обороне. Ежеквартальное специализированное издание Агентства РК по чрезвычайным ситуациям.
   
2. 
   Сборник материалов для подготовки руководящего состава по вопросам Чрезвычайных ситуаций и Гражданской обороне. Агентство РК по чрезвычайным ситуациям.
   
3. 
   «Медицина катастроф», А.А.Кошелев, Санкт-Петербург, «Паритет», 2000г.
   
4. 
   «Медицина катастроф», Учебное пособие под редакцией проф. В.М.Рябочкина и Г.И.Назаренко, Москва, «ИНИ Лтд», 1996г.
   
5. 
   «Основы безопасности жизнедеятельности», под редакцией В.А.Алексеенко и И.Ю.Матасовой, Ростов-на-Дону, «Феникс», 2001г.
   

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндетін хабарлау.
  

• 
  Тест сұрақтары және ауызша сұрақ – жауап арқылы білімін тексеру
  

Қандай соғыс болмасын халықтың жағдайын, елдің тұрмыс тіршілігін қиындатып, ушықтырып жібеоеді. Сондай-ақ санитарлық жағдайда күрт нашарлап кетеді. Әртүрлі індет ошақтары ашылып, жан-жаққа тарауы мүмкін. Оған тарихта болған әртүрлі соғыстар куә. Көптеген індеттердің тарауына себепкер болған. Соның ішінде, бактериологиялық қару қолданған жағдайда тұрғындардың арасында тікелей, жаппай жұқпалы аурулар, үлкен індетке айналады.

Сондықтан, АҚМҚ-нің негізгі міндеті тұрғындардың арасында жұқпалы аурулардың жаппай тарауына мүмкіндік бермей, оның алдын алу, індетке қарсы шараларды жүргізу болып табылады.

Соғыс жағдайында санитарлық-эпидемиологиялық жай-күйдің нашарлауына м ына төмендегі жағдайлар әсер етеді:

• 
  тұрғындардың бір жерге шоғырлануы, тамақтанудың нашарлауы, монша, басқа да жуыну-шайыну орындарының бұзылуы;
  
• 
  су құбырларының, қалдық-шайынды су тасымалдау құбырларының жарылуы, ауыз судың ластануы, су тапшылығы;
  
• 
  емдеу мекемелерінің індетке қарсы күресу мекемелерінің бұзылуы, істен шығуы;
  
• 
  тұрғындардың арасында жаппай індеттердің таралуы, адамдардың өлімге ұшырауы, зақым шегуі;
  
• 
  жан-жануарлардың арасында шығынның көп болуы, жұқпалы аурулардың атрауы;
  
• 
  азық-түлік, ауыз су, киім кешектердің радиоактивті, улы, бастериологиялық заттармен зарарсыздануы;
  
• 
  ионды сәленің, улы заттың, жұқпалы аурудың әсерлерінің арқасында адамдардың иммунитеті нашарлауы, әлсіреуі мүмкін.
  

Санитарлық-гигиеналық және індетке қарсы шаралар бейбіт уақытта да үнемі, біріңғай жүргізіліп отырады. Тұрғындардың денсаулығын қорғауға, сақтауға бағытталған және індеттің алдын алуға бағытталған шаралар ұдайы жүргізіліп, дамып отырады. Бейбіт уақытта да әртүрлі төтенше жағдайлар, атап айтқанда табиғи апаттар, техногенді апаттар да жиі болып тұрады. Осындай жағдайда АҚМҚ-і осы айтылған шараларды жүргізеді.

Қалада, елді меендерде, шаруашылық нысандарда сантарлық-гигиеналық және індетке қарсы шараларды ұйымдастыру оған басшылық жасау өз деңгейіне сәйкес АҚ-тың бастығы атқарады. Ал тікелей осы шараларды жүргізу АҚМҚ- тың бастығына жүктеледі.

Бейбіт уақытта жүргізілетін шараларға мыналар жатады:

• 
  жұқпалы аурулардың табиғи ошағын үнемі зерттеу, оның заңдылығын, үрдісін, таралу, жұғу себептерін зерттеу, оған қарсы шараларды дайындау;
  
• 
  тұрғындарды қорғау үшін індетке қарсы шараларды жүргізу, әрі үнемі оны жетілдіру;
  
• 
  тұрғындарға жоспарлы түрде жұқпалы ауруларға қарсы егу;
  
• 
  медициналық құрал-саймандардың, дәрі-дәрмектердің қорын дайындау;
  
• 
  тұрғындарды өзін қорғауға оқып үйрету;
  
• 
  медициналық індетке қарсы күресу құрамаларын, жасақтарын құру, оларды жабдықтау, үйрету;
  
• 
  жаудың бактериологиялық қаруды қолданғандағы жұқпалы аурулардың қоздырғыштарын зерттеу, оған қарсы дәрі-дәрмек ойлап шығару;
  
• 
  бүкіл АҚМҚ ның жеке құрамаларын үнемі дайындаудан өткізу, жаттығу жүргізу.
  

Төтенше жағдайда бұл айтылған шаралар жеткіліксіз. Сондықтан жау қаупі төнген жағдайда жүргізілетін қосымша жағдайлар. Атап айтқанда:

• 
  қалада, елді мекенде, шаруашылық нысанда санитарлық-гигиеналық және індетке қарсы шаралар күшейтіледі;
  
• 
  қоршаған ортадағы нысандарға бактериологиялық бақылау мен лабораториялық қадағалау ұдайы жүргізіледі;
  
• 
  АҚМҚ-ның барлық құрамалары мен күшт ерінің дайындығын күшейтеді, әрі тұрғындарды қорғауға жұмылдырады;
  
• 
  Тұрғындарға жұқпалы ауруларға қарсы егу жүргізіледі;
  
• 
  Жергілікті жерлерде эпидемиологиялық жағдайды зерттеп, мәліметтер жинайды.
  

Осы жоғарыда айтылған шаралар бейбіт уақытта және жау қаупі төнген уақытта дұрыс жүргізілсе, онда АҚМҚ-тың жұмысы соғыс уақытында өте тиімді жүргізеді, әрі адамдардың арасында шығын әлде қайда аз болады.

Бактериологиялық қару қолданған жағдайда індетке қарсы жүргізілетін шаралар өте қиын жағдайда, әрі ауыр өтеді. Бактериологиялық зақымдану ошағын залалсыздандыру, оны жою үлкен күшті қажет етеді. Мұндай жағдайда бүкіл қала, ауыл медицина қызметкерлерін жұмылдыруды қажет етеді. Бірінші кезекте жергілікті АҚ-тың күштері жұмылдырады, жетпеген жағдайда сырттан басқада күштерді таратады. АҚ-тың қызметтері мен штабтарының жұмысы жалпы жүргізілген барлау жұмыстарының мәліметтеріне сүйенеді. Барлау жұмысын бақылау посттары, барлау отрядтары, мекемелер, лабораториялық бақылаулар жүргізеді. Атап айтқанда, радиациялық, химиялық барлау приборлары арқылы улы заттардың, радиациялық заттардың қолданған, қолданбағанын анықтап алады. Сондай-ақ басқа да белгілердің бар жоғын анықтайды, мысалы, кенеттен шыбын-шіркейдің, құрт-құмырсқаның, яғни жәндіктердің көбейіп кетуін анықтайды. Күндіз, ыстық күндері жапырақтарда шықтың пайда болуы, тышқандардың өлекселелері жиі қолданғаны жөнінде мәлімет береді.

Барлау жасағы зерттеу нәтижесін дереу АҚ-тың штабына жеткізеді. Бұл мәселелер АҚМҚ-ның қызметкерлері талқылап, шешім шығарады да, АҚ-тың бастығына індетке қарсы шараларды жүргізудің жоспарын ұсынады. АҚ бастығы шешім шығарғаннан кейін бактериологиялық зақымдану ошағын залалсыздандыру шаралары кешенді түрде жүргізіледі.

Тұрғындарды хабарландыру

Бактериологиялық қару қолданғаны жөнінде барлау жасағы анықтағаннан кейін тұрғындарға «Химиялық қауіп» деген сигнал жібереді. Сигналды естігеннен кейін тұрғындар жедел жеке және ұжымжық қорғану құралдарын, баспаналарды қолдану керек. Яғни жқұпалы ауруды жұқтырып алмау үшін барлық мүмкіндікті қолдану керек.

1. 
   Бактериологиялық барлау жұмысын жүргізу
   

2. 
   Карантин және обсервация ұйымдастыру
   

Карантиннің мақсаты- жұқпалы ауруларды таратпау.

Бактериолгиялық зақымдану ошағында карантин шарасын жүргізу үшін біраз әкімшілік, ұйымдастыру, шаруашылық және медициналық шараларды жүргізуді қажет етеді.

11. Жаңа тақырыпты бекіту 20 минут

1. Төтенше жағдай кезіндегі індетке қарсы шараларды ұйымдастыру.

2. Карантин және обсервацияны ұйымдастыру.

3. Эпидемияға қарсы санитарлық-гигиеналық шараларды ұйымдастыру.

• 
  Оқушылардың білім деңгейін бағалау.
  
• 
  Келесі сабақтың тақырыбын хабарлау.