Араб елдерінің қазіргі кезеңіндегі идеологиясы мен қоғамындағы жаңа үрдістері Орындаған: Жақан Ф
жүктеу/скачать 73.39 Kb.
|
| Негізгі бөлім
1. Қазіргі кезеңдегі араб идеологиясы Араб елдеріндегі жұмысшы топтардың көп бөлігінің кедейлігі елдегі негізгі қаржылық ағымдарды бақылайтын жоғарғы билік тұлғаларының баюымен сипатталды. Осылайша, 2003 жылдан 2004 жылға дейінгі кезеңде Таяу Шығыстағы бай адамдардың жеке байлығының жалпы көлемі өсті жəне 1-1,3 триллион АҚШ долларын құрады. Дегенмен, бұл көрсеткіш əлемнщ кез келген аймағынан гөрі əлдеқайда жылдам өсім көрсетті. Таяу Шығыстағы бай адамдар санының жыл сайынғы өсу қарқыны алдағы бірнеше жылда 9,1 пайызға жетуі мүмкін. Осымен қатар, араб халқының сауаттылығы өсті, ерлер мен əйелдердщ мəдени деңгейлері бірте-бірте жақындап келді, сонымен бірге халықтың қоғамдық санасы өзгерді. Мұндай динамика негізінен жаңғырту үдерістерінің дамуымен байланысты болғанымен, араб елдерінің даму жағдайында бұл Батыстың демократия мен реформалар идеяларына қарсы шығуы мүмкін. Өткен ғасырдың соңғы ширегінде демократиялық ағымдар дамушы жəне бұрынғы коммунисгік əлемнщ көп бөлігін қамтиды. Дегенмен осы уақытқа дейін араб əлемí осы революциядан зардап шеккен жоқ. Біріккен Ұлттар Ұйымының даму бағдарламасы басып шығарған, араб зиялыларының көрнекті тобы дайындаған Адам дамуы туралы бірінші араб есебіне сүйенсек, араб елдерінде саяси жүйе «барлық азаматтарға ашық болған жоқ» жəне «бас бостандығының тапшылығы» сипатталған, бұл шын мəнíнде өкініш білдірумен қатар, араб əлемíндегí саясатқа қатысу өзге дамушы аймақтарға қарағанда бəсеңдеу дамығанын көрсетеді [6]. Кейінгі есептерде бұл бағалау расталды. Томас Карозерс пен Марина Оттевей халықаралық бейбітшілік үшін Карнеги қорының мүшелері, демократия бағытында араб елдерінің көбісінде демократия бағытында жетістіктер аз екенін жазды Дегенмен, араб басшылары мұндай демонстрациялар саяси жүйеден тыс жəне саяси режимді тұрақсыздандыруы мүмкін деп қауіптенді. Арнайы қызметтер жəне осы елдердің тұрақты қызметтері қиын жағдайға тап болды. Шын мəнíнде, оларға өз халқының көпшілігінің пікіріне қарсы тұруға тура келді. Бұл жағдай жаппай халықтық көтеріліс жағдайында араб елдеріндегі ішкі саяси жағдайды тұрақсыздандыруы мүмкін. Іс жүзінде, бұл араб елдеріндегі исламшылдық сезімдердің өсуі мен радикалды ислам қозғалыстарының белсенділігінің артуымен жəне олардың өкілдері демократия туы мен реформалар аясында мемлекеттік билік орындарында өзін-өзі құруға ұмтылуымен сипатталады. «Шынайы немесе түпнұсқа» исламға оралу идеологиясы араб қоғамына батыс мəдениетí мен оның күнделікті тұрмыс- тіршілікке ықпалымен жəне оның дәстүрлі қоғам құндылықтарына нұқсан келтірумен қатар жүрді. Айтып кеткен мəселелер көптеген араб елдерінің қазіргі саяси қалыптасуының негізі болып табылатын ұлтшылдық қағидасымен қиындады. Осман империясы ыдырағаннан кейін тəуелсíз мемлекеттер осы қағида негізінде қалыптасты, қоғамдардың көпконфессиялық жəне көпұлтты сипаты көбінесе отаршылдық кезеңде ұлттық шекараны ерікті түрде қалыптастырумен байланысты болды. Нəтижесíнде тəуелсíз араб мемлекеттерінің мемлекеттің тұрақтылығы мен аумақтық тұтастығы үшін əлеуеттí қауіп пайда болды. Бір жағынан, олардың пайда болуы отаршылдыққа қарсы соғысқан туы астында ұлтшылдық қағидасына негізделген. Бұл тұрғыдан алғанда, олардың саяси ұйымы, əрине, ұлт-мемлекетті бейнеледі. Екінші жағынан, көпконфессиялы жəне көпұлтты қоғамдағы ұлтшылдық мемлекеттің орталықсыздандырудың жасырын қауіпін төндіреді, себебі көптеген ішкі жəне сыртқы факторлардың ықпалымен ол этникалық жəне діни қауымдастықтардың тəуелсíздíк үшін күрестепайдалануы мүмкін. Осындай жағдайда ыдырау үрдістерін еңсерудің жалғыз жолы биліктің авторитаризмі болды, оның сөзсіздігі мен беделі жаңа басшылыққа деген адалдық күші мен қағидасына негізделген болатын [9]. Алайда үзақмерзімді перспективада бүл əдíстер мен қүралдардың тиімді болуы шамалы, ал революциялық көтеріліс жағдайында олар жеке мемлекеттердің аумақтық түтастығына тікелей қатер төндіреді. жүктеу/скачать 73.39 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|