Араб елдерінің қазіргі кезеңіндегі идеологиясы мен қоғамындағы жаңа үрдістері Орындаған: Жақан Ф
жүктеу/скачать 73.39 Kb.
|
| 2. Араб қоғамындағы жаңа үрдістер
Араб елдері жаһандану үдерісіне тартылғандықтан, бүл қабілет біртіндеп эрозияға үшырады. Аймақтың көптеген елдерінің экономикасы индустрияландырылған жағдайда, байланыс, көлік жəне коммуникация, заманауи технологиялар, өнеркəсiптiк қару өндірісі үлт- мемлекеттің бүл қорғаныс функциясын марети. Сонымен қатар Араб Шығысындағы жаңадан қалыптасқан мемлекеттердің айтарлықтай саны саяси жəне əскери жағынан əлсíз, экономикалық түрғыдан қабілетсіз болып шықты. Олар тиімді басқаруды қамтамасыз ете алмады, өз халқын өз бетінше тамақтандырып, өздерін қорғай алмады. Сондықтан аймақтағы елдердің көбі күштің белгілі бір тепе-теңдігін сақтау үшін күшті мемлекеттерден көмек іздеуге мәж6үр болды. 1990-2000 жылдардың басындағы геосаяси жағдайдың өзгеруі Таяу Шығыста қалыптасқан күштер тепе-теңдігін жойды. АҚШ пен кейбір Батыс елдерінің «исламдық» терроризмге қарсы күрестің аясындағы аймақ мемлекеттерін мəжбүрлеп демократияландыруға бағытталған қысым саясаты Таяу Шығыстағы «авторитарлық кеңістіктің» қалыптасуына алып келді, ол саяси ислам мен этноконфессиялық сепаратизм қозғалыстарына толы болды. Стратегиялық жəне халықаралық зерттеулер орталығын басқаратын танымал американдық сарапшы Кордесманның айтуынша, басты мəселе Батыс пен Ислам əлемі өркениеттерінің қақтығыстарында емес, араб-ислам əлемíндегí ішкі қарама-қайшылықтарда жатыр. Бүл жерде араб əлемí саяси, экономикалық, мəдени жəне демографиялық мəселелерíн реформа мен өзгерістер жолымен шеше алатындығы туралы немесе ол көптеген зорлық-зомбылық пен революцияларға тап болады деген сүрақ туындайды. Таяу Шығыс елдерінің үкіметтеріне ішкі түрақтылықты қамтамасыз ету жəне олардың қуатты көршілерімен теңдестірілген қарым-қатынас жасау қиынға соқты. Ішкі тəртíптщ болмауы жəне саясатта анархисттік үрдістердің күшеюі Таяу Шығыстың геосаяси, энергетикалық, көлік жəне байланыс маңыздылығын ескере отырып, Таяу Шығыс аймағына ғана емес, бүкіл əлемге қауіп төндіреді. Тарихи түрғыдан алғанда араб үлтшылдығының дамуы зайырлы жəне діни бағыттардың өзара қатынас үдерісі негізінде жүзеге асырылды. Біреуінің екіншісінен басымдығы, ең алдымен, араб елдерінің дамуының нақты тарихи жағдайларына жəне аймақта қалыптасқан саяси конъюнктураға байланысты болды. ХХ ғасырдың екінші жартысындағы араб үлтшылығы ХІХ ғасырдың соңындағы саяси қозғалыстардың идеология өзгерісі болып табылады. XIX ғасырдың соңында арабтардың мəдени жəне білім беру қозғалысы элементтерінің бірі ретінде пайда болған араб үлтшылығы бірден саяси қозғалыстарының идеялық ағыны болып табылатын арабтардың қоғамдық-саяси санасында жетекші үрдіс болмады. Ұзақ уақыт бойы пан-исламизм жəне османизмнің идеялары пан-арабизмнің дамуына кедергі болды. ХІХ-ХХ ғғ. көптеген араб саясаткерлері араб үлтшылдық идеяларына өте кумəнмен қарады жəне христиан Батысының экспансиялық үмтылыстарына төтеп бере алатын жалғыз қуатты ислам мемлекетінің — Осман империясының күшін жояды деп сенді. Сондықтан сол кезеңдегі араб үлтшылдық идеялары негізінен пан-исламизм мен османизмнің аясында дамыды. 1916 жылғы Ұлы араб көтерілісі араб бірлігі идеясының эволюциясында елеулі оқиға болды, бүл көтеріліс кезінде арабтар қолдарына қару үстап, дербес араб империясын қүру үшін Осман билігіне қарсы ашық түрде шыққан еді. жүктеу/скачать 73.39 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|