Араб графикасына негізделген қазақ жазуы: Жәдид жүйесі және қадим жүйесі

Ал дауыссыздар жүйесін белгілейтін әріп таңбалары – 20. Мұндағы 3 әріп шеттен енген сөздерді таңбалады: х, ф, ч: хазірет, хабар, хош. Г.Мамырбекованың зерттеуі бойынша, <п> фонемасының сөз басында парсылық /пе/-мен, сөз аяғында арабша /ба/-мен сөз ор-тасында бірде /ба/, бірде /пе/-мен берілу жүйесі қатаң. Бұдан сөз аяғы қатаң [п]-мен аяқталмайды дегенді білуге болады. Сондай-ақ <б> фонемасының сөз ортасында /ба/-мен, бірге /ве/-мен де берілуін интервокал позициядағы босаң <б> вариациясын біл-діруі деп түсінуге болады.Жалпы, араб әліпбиінің түпнұсқасында болмаған <п> дыбысының әрпі өзге әліпбиден (парсы) алынса да, толық өз функциясында жұмсала алмаған дейміз.Араб әліпбиінде <г> фонемасының да таңбасы болмағандық- тан кейде орнына ғ әрпі пайдаланылған. Сол себепті басқа тіл-ден енген сөздердегі <г>-к әрпімен таңбаланып отырған дейді проф. Б.Әбілқасымов: акроном, дәркер, емке, крек.

• Ал дауыссыздар жүйесін белгілейтін әріп таңбалары – 20. Мұндағы 3 әріп шеттен енген сөздерді таңбалады: х, ф, ч: хазірет, хабар, хош. Г.Мамырбекованың зерттеуі бойынша, <п> фонемасының сөз басында парсылық /пе/-мен, сөз аяғында арабша /ба/-мен сөз ор-тасында бірде /ба/, бірде /пе/-мен берілу жүйесі қатаң. Бұдан сөз аяғы қатаң [п]-мен аяқталмайды дегенді білуге болады. Сондай-ақ <б> фонемасының сөз ортасында /ба/-мен, бірге /ве/-мен де берілуін интервокал позициядағы босаң <б> вариациясын біл-діруі деп түсінуге болады.Жалпы, араб әліпбиінің түпнұсқасында болмаған <п> дыбысының әрпі өзге әліпбиден (парсы) алынса да, толық өз функциясында жұмсала алмаған дейміз.Араб әліпбиінде <г> фонемасының да таңбасы болмағандық- тан кейде орнына ғ әрпі пайдаланылған. Сол себепті басқа тіл-ден енген сөздердегі <г>-к әрпімен таңбаланып отырған дейді проф. Б.Әбілқасымов: акроном, дәркер, емке, крек.

• Ч әрпі өзге графикадан алынғандықтан ш графемасынан дифференциацияланбай, екі әріп таңбалары бірінің орнына бірі қолданыла берген, ч әрпі қатаңмен іргелес келгенде де, дауыс- ты, үндімен іргелес келгенде де таңбаланған кездері аз емес: айтчы, елчі.Орыс тіліндегі <в> фонемасы 3 түрлі дыбысталуына сай, біресе у, біресе б таңбасымен (чинобник, бистафка), біресе ф әрпімен берілді (Жапаноф, Ибаноф).
• Бұл кездегі емле дәстүрі, негізінен, мыналар дейді Г. Мамырбекова:
• 1. Араб, парсы тілдерінен енген сөздер сол тілдердегі негізгі тұлғаларын сақтап қолданылған.
• 2. ж әрпі орнына и таңбасы, с әрпі орнына ш таңбасы жазылып кеткен.
• 3. Түбірдің соңы қандай дыбыс болса да қосымша ұяңнан не үндіден басталған.
• 4. Дауысты дыбыстардың алдынан үнсіз алиф пен дыбыстық мәні бар маддалы алиф жүйелі түрде жазылған.