-
- Қоғамның органикалық теориясы: (ағза) мемлекет-жүрек, жүйке жүйесі-шіркеу,экономикалық өмір-зат алмасу, үкімет-ми,сауда-қанайналымы.
- Әлеуметтік эволюция теориясы: барлық қоғамдардың дамуы ұқсас (қарапайымнан күрделіге)
- Қоғам индивид үшін өмір сүреді.
-
- Әлеуметтанудың классикалық негізін салушылардың бірі – Эмиль Дюркгейм (1858 – 1917 ж. ж.):
- Ол француз фиолософы және әлеуметтанушысы, Бардосконың (1887 ж.) және Париждің (1902 ж) университетітің профессоры болған.
- Оның шығармалары “Өзіне-өзі қол жұмсау”, ”Қоғамдағы еңбектің айырмашылығы”(1893 ж.), ”Социологиялық әдістердің ережесі” (1895 ж.), ең үлкен шығармаларының бірі “Элементарлы діни өмірдің формасы”(1912 ж.) жазған.
- Э. Дюргейм әлеуметтік таным жеке индивиттердің мінез-құлқы мен санасына емес, қоғамның әрбір мүшесінен жоғары тұратын әлеуметтік фактіні зерттеуге бағытталуы керек деп түсіндіреді.
- Әлеуметтік фактілер – адамдардың біріккен әрекеті мен ұжымдық санасынан қалыптасқан ерекше қоғамдық құбылыс. Бұл қоғамда әрекет ететін моральдық және құқықтық нормалардың белгілі салт-дәстүрлер мен әдеттерге, дінге, ғылымға, ағарту ісіне т.б құндылықтарға қатынасы. Осы әлеуметтік фактілер бір қоғамды екінші қоғамнан ажыратады. Олар индивидтің көпшілік адамдар арасындағы мінез-құлқын айқындайды.
- Социологизмнің мәні мен мазмұны әлеуметтілікте. Тек әлеуметтілік арқылы зерттеу, басқаша айтқанда, қандай да бір әлеуметтік құбылысты, процесті алмайық, олардың бәрі әлеуметтік ортамен байланысты өмір сүреді. Қоғам – ерекше құбылыс, оны табиғатпен, психикамен шатастырып, алмастыруға болмайды.
Э. Дюркгейм діннің ерекше әлеуметтік тұжырымын да жасады. Ол дінді қоғамның өзі, қоғам барлық киеліктің, қасиеттіліктің шығатын көзі деп есептеді. Осыған орай әлеуметтік бірлікте дін шешуші рөл атқарады. Қоғам дінсіз өмір сүре алмайды. Дін қоғамдағы ең құнды, бағалы қасиеттерді бейнелейді. - Э. Дюркгейм діннің ерекше әлеуметтік тұжырымын да жасады. Ол дінді қоғамның өзі, қоғам барлық киеліктің, қасиеттіліктің шығатын көзі деп есептеді. Осыған орай әлеуметтік бірлікте дін шешуші рөл атқарады. Қоғам дінсіз өмір сүре алмайды. Дін қоғамдағы ең құнды, бағалы қасиеттерді бейнелейді.
- Қоғамдағы реттілік пен ретсіздіктердің себептерін зерттеудің маңыздылығына мән берді (ұжымдық сана, сенімдер, нормаларға ерекше мән берілсе әлеуметтік интеграция орнайды, ал керісінше болса қоғам аномияға-(ретсіздік) ұшырайды деп түсінді) осыдан барып;
- Өзіне-өзі қол салу белгілі әлеуметтік топ өкілдеріне тән сипат және сондықтан да ол әлеуметтік құбылыс, яғни «әлеуметтік факт». Ол жеке дара ерекшеліктерге байланысты емес, ол адамның әлеуметтік қызметіне негізделеді.
- Моральдық мәселе.
- Девиацияның себебі неде деген мәселелерді қарастырды. Оған жауап: біріншіден, ол ерекше құбылыс және адам көңілін тартқыш қасиеті болуы. Екіншіден оған назардың басым болуы оған деген халықтағы, мемлекеттегі қобалжулықтың көтеріңкі болуы деп жауап берді.
- Дюркгейм мына мәселелерге көңіл бөлді:
- М.Вебердің негізгі ойы-жалпыны қамтитын рационалдық (латын тілінде rationalis- ақыл-парасаттық) идеясы, яғни ақыл парасатқа бағытталып, мақсаттандырылып ұйымдастырылған өмір. Бұл:
- 1. рационалды тиімді шаруашылық;
- 2. рационалды бюрократия, яғни пісіп-жетілген қоғамды басқару жүйесі;
- 3. рационалды құқық – адамдар арасындағы қарым-қатынасты реттейтін нақты және іс-әрекеттегі нормалар мен тәртіптер;
- 4. рационалды дін, адамдар бойында еңбексүйгіштік, қарапайымдылық, адалдық пен әділеттілік қалыптастырды
- М. Вебердің әлеуметтанулық теориялары:
Достарыңызбен бөлісу: |
