Арман -пв баспасы

54
Мі­не,­қы­зық!
Жу ко вс кий дің мә ті ні бой ын ша, Алек сандр Ма ке до нс кий ақыл гөй дің көз сүйе гі 
ту ра лы сөз де рін ес ті ген соң да бө тен ел ге де ген ша бу ыл да рын тоқ тат пай, ке рі сін ше, 
«өмір қыс қа, бә рі не үл ге ру ке рек» деп, ен ді Үн діс тан ды жау лау ға ат та на ды. Ел дер ді 
қы рып, қан да рын су дай ағы зып, же ңіс ке жет кен сай ын өр ше ле не тү се ді. Ең со ңын да: 
«Той мас жау гер ді бір уыс қа на то пы рақ тоқ тат ты», – деп аяқ тай ды Жу ко вс кий шы ғар­
ма сын. Абай да, ке рі сін ше, Ес кен дір «қо лын алып, жұр ты на қай та кө ше ді». Оқи ға 
осы мен аяқ тала ды. Одан әрі қа рай Абай на қыл, ғиб рат ай та ды. Мұ ның өзі – 16 жол. 
Ақын ның бұл сөз де рі оның ғақ лия ла ры мен, фи ло со фия лық жә не ағар ту шы лық көз­
қа рас та ры мен ұш та сып жа тыр.
Екіншіден, поэма ның ба сын да шөл ара лап жүр ген Ес кен дір Жу ко вс кий өле ңін­
де гі дей үл кен өзен ге емес, кіш ке не ға на бұ лақ қа кез де се ді. Осы жер де Жу ко вс кий де 
жоқ, бі рақ Тал муд та кез де се тін бір эпи зод бар. 
Тал муд та: «Остано вил ся Алек сандр для обе да близ од но го ручья. По дан ную 
ему со ле ную мак рель царь на чал об ма ки вать в во ду ручья – и ры ба по лу чи ла уди­
ви тель ный за пах».
Абай да:
«Бар са, бір сыл дыр қақ қан мөл дір бұ лақ,
Тас па дай бей не арық тан шық қан құ лап.
Тү се са ла Ес кен дір бас ты қой ды,
Іш се, суы өз ге ше тәт ті тым­ақ!
Кеп кен ба лық кел тірт ті сон да тұ рып,
Сол су ға ба лық ты ал ды бір жу ды рып.
Исі, дә мі өз ге ше бо лып кет ті».
Абай нұсқасының тағы бір ерекшелігі – поэма ның ба сын да Ес кен дір дің аты­
жө нін, әке сін, тұр ған же рі мен пат ша лы ғын көр се туі жә не Ес кен дір дің ұс та зы Арис­
то тель ді ен гі зуі. Бұл – сөз жоқ, ақын ның Алек сандр Ма ке до нс кий ту ра лы та ри хи 
ең бек тер мен та ныс ты ғы ның куәсі. Со ны мен, «Ес кен дір» поэма сы ның сю жет тік не гі зі 
кө не за ман ның ес ке рт кі ші Тал муд та ғы мы сал­әң гі ме еке ні не кө зі міз жет ті. Тал муд тың 
әң гі ме сі нің сю же ті Ба тыс Еуро па ар қы лы орыс әде бие ті не, одан Абай ға жет кен. Абай 
Жу ко вс кий өле ңін, Тал муд тың өзін, сон дай­ақ Ма ке до ния мен Ес кен дір ге қа тыс ты 
та ри хи ең бек тер ді шы ғар ма шы лық түр де пай да лан ған. Ал бү кіл Шы ғыс қа та ра ған 
Ес кен дір дің өл мес су із де ге ні ту ра лы жә не мүй ізін көр ген шаш та раз дар ды өл ті ріп 
отыр ға ны жай лы сю жет тер ді ал май, Абай не се беп ті осы жұ мақ қа ба рып, қу бас алып 
қайт қан Ес кен дір ха қын да ғы сю жет ті пай да лан ған? Мі не, бұл – ар найы қа рас ты ру ды 
қа жет ете тін сау ал.
Сейіт­Қас­қа­ба­сов

жүктеу/скачать 3.91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: