) Емдік-профилактикалық тамақтану

Кәсіптік уланулар мен аурулардың жеке профилактикасына химиялық өнеркәсіп жұмысшыларының белгілі бір топтарының ұтымды тамақтануы болып табылады.

Қазіргі уақытта емдеу және профилактикалық тамақтану шектеулі адамдар тобына арналған. Негізінен бұл тағам жұмыс істейтін адамдарды аурудың алдын алу мақсатында зиянды физикалық және химиялық әсерлерден қорғауға арналған. Негізделген профилактикалық тамақтану принциптері А.А. Покровский келесі ережелерге дейін қамтиды:

1. Тағамдық заттардың көмегімен процестерді бәсеңдету ас қорыту жүйесінде улы заттардың сіңірілуі. Асқазанға түскен удың әсер ету жылдамдығы мен күші көбіне оның толтырылуына байланысты. Аш қарынға қабылданған заттар тез сіңіріледі, өйткені олар асқазанның шырышты қабығымен мазмұнмен сұйылтылмай еркін байланысқа түседі.

Тамақтың жеткілікті мөлшері болған кезде, яғни улардың шырышты қабыққа жетуіне механикалық кедергі болған жағдайда, асқазан мен ішекке енетін улы заттардың сіңуі баяулайды. Сондықтан зиянды жағдайда жұмыс істейтін адамдардың аш қарынға жұмысқа кіріспеуі өте маңызды.

2. Жеке компоненттердің антидоттық қасиеттерін қолдану кейбір улы заттарды бейтараптандыру мақсатында тамақ, мысалы, пектинді заттардың және құрамында пектин бар қабілеттілік ауыр металдардың тұздары мен олардың қосылыстарын байланыстыратын өнімдер ас қорыту жүйесі.

3. Уларды залалсыздандыруды жеделдету немесе баяулату бастапқы заттарға немесе өнімдерге байланысты тағамдық заттар олардың организмдегі өзгерістері.

4. Улы заттардың шығарылу үдеуіне тағамдық фактордың әсері организмнен шығатын заттар (мысалы, құрамында күкірті бар ақуыз аминқышқылдары).

5. Тағамның жоғарылауымен дененің өтемақысы улардың әсерімен байланысты, жеке қоректік заттардың (аминқышқылдары, витаминдер, макро және микроэлементтер және т.б.) шығындары.

6. Ең көп зардап шеккен органдар мен жүйелердің (бауыр, бүйрек) жағдайына қоректік заттардың әсері. Ең кең таралған өнімдер - жануарлар ақуызының көздері (сүт, сүзбе, жұмыртқа), дәрумендер және т. б.

7. Дененің жалпы тұрақтылығын арттыру азық-түлік факторларының көмегімен өндірістік зияндылық төмендету.

Емдік-профилактикалық тамақтану ағзаның жалпы кедергісін арттыруға ықпал етеді, көңіл-күйді, жұмысқа қабілеттілікті жақсартады, адамдардың жалпы және кәсіби ауруларын азайтады.

Емдік-профилактикалық тамақтану организмнің төзімділігін, удың әсерінен пайда болған бұзылыстарға қарсы тұру қабілеттілігін жоғарлатады. Сонымен қатар ол жеке химиялық заттарға антитоксикалық әсер көрсетіп, олардың жиналуына кедергі жасап, шығарылуына мүмкіндік жасау керек.

Тамақтанудың көмірсулық сипаты бауырдағы гликогеннің құрамын жоғарлатып, оның барьерлік функцияларын, организмнің фосфор, хлороформ, циан қосылыстарына төзімділігін арттырады. Бірақ бұл рацион уланулармен күресудің әмбебап құралы болып табылмайды.

Тағам құрамындағы, зат алмасуға белсенді қатысатын минералды заттардың бірі болып, көптеген ағымына әсер ететін фактор ретінде кальций табылады. Оның рационда жетіспеушілігі организмнің көптеген уларға, әсіресе фторидтерге және майлар қатарының хлор алмасқан көмірсутегілеріне қарсы тұруын төмендетеді. Керісінше, тағамда кальцийдің жоғары мөлшері бұл интоксикациялар ағымын едәуір жеңілдетеді.

Темір препараттарын қолдану күкіртті және цианистый натриймен, сонымен қатар қанға әсер ететін кейбір улармен улану ағымын жеңілдетеді.

С витамині қорғасынның аз ерігіш қосылыстарын тез ерігіш қосылыс-тарына айналдырады. Аскорбин қышқылының, әсіресе кальций аскорбаты-ның зиянсыздандырғыш әсері бензолмен, фосформен, мышьякпен улану ке-зінде дәлелденген; организмнің гексахлорциклогексанға, тиофосқа, окта-метилге, күкірт көмірсутекке, фосгенге және т.б. уларға төзімділігін жоғарлатады.

В тобының витаминдері хлор алмасқан көмірсутектермен, плавик қышқылының тұздарымен, бензолмен, сынаппен, қорғасынмен, фтормен, күкіртсутекпен уланулардың ағымын жеңілдетеді. К витамині хлор алмасқан көмірсутектермен, бензолмен, сынаппен, қорғасынмен интоксикацияның ағымына әсер етеді; Р витамині кремний құрамдас шаңдардың әсері кезіндегі капилярлардың жоғарлаған өткізгіштігін төмендетеді. Д витамині кадмий интоксикациясы кезіндегі сүйек зақымдалуларын алдын алады.

1) https://moodle.kstu.ru/pluginfile.php сайты.