Арнаулы бiлiмдендiру министрлiгi
жүктеу/скачать 1.02 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- алғалы келіпті
- Себеп пысықтауыш.
| Мақсат пысықтауыш. Іс əрекеттің не үшін, қандай талапқа лайық істелетін,
болатынын білдіретін пысықтауыш мақсат пысықтауыш болады. Мақсат пысықтауыштар кім үшін? не үшін? неге? қандай? қандай мақсат пепен? Деген сұрақтарға жауап береді. Мақсат пысықтауыш қызметінде жұмсалатын үстеулер өте аз, олар мыналар: əдейі, жорта, қасақана, бекер, басқа, əшейін. Мақсат пысықтауыштық мағынасы айқын сөздер –зат есім, жəне көмекші сөздермен тіркескен басқа есімдер. Олар төменде көрсетілген тұлғаларда жəне тіркестерде мақса пысықтауыш болады. У қосымшалы қимыл есімдер барыс жалғауында кел, кет, шақыр, бер сияқты етістік баяндауыштарға қатысты болғанда, олар мақсат пысықтауыш қызметінде жұмсалады. 3. Зат есімдер мен –ғалы-гелі, қалы-келі, тұлғалы етістіктер тіркесіп, кейде күрделі мақсат пысықтауыштық қызметте жұмсалады. Бала кітап алғалы келіпті. 4. Қалау, буйрық рай формалы етістіктерден кейін көмекші деп етістігі айтылып, кейде көсемше тұлғалы етістіктің бір өзі мақсат пысықтауыш қызметінде жұмсалады. Алматыға оқып білім алайық деп келдік. 5. Барыс жалғаулы есімге бала етістігі көмекші болып та мақсат пысықтауыш жасалады. 6. –ма+с (ме+с) тұлғалы есімше барыс жалғаулы жалғаныта мақсат пысықтауыш жасалады. Себеп пысықтауыш. Себеп пысықтауыш қимыл процесінің себебін білдіреді. Себеп пысықтауыштарға неліктен? не себепті? деген сұрақтар қойылады. Себеп пысықтауыштар сөйлемде тек баяндауыш болған етістіктің мағынасын айқындап, тек сол қимылдың болу-болмау себебін ғана білдірмейді, көбінесе, оның қасындағы басқа амал, мекен пысықтауыштармен де магыналық байланыста тұрады. Бірқатар себеп пысықтауышы бар сөйлемнің құрамында баяндауышқа да қатысты басқа пысықтауыш болады. Бірақ барлық жағдайда бұл шарт сақтала бермейді. Себеп пысықтауыштардың бұлайша тікелей текетістік баяндауышқа не оның маңындағы сөзге де қатысты болу-болмауы сөйлем құрамының жəне пысықтауыш болған сөздің ерекшеліктерімен байланысты. Себеп пысықтауыш қызметінде жұмсалу үшін мынадай тұлғаларда жəне басқа сөздермен тіркесте айтылады. 1. Есімше – дық+тан, дік-тен деген жұрнақ жəне шығыс жалғауы жалғанады, кейде ол жұрнақтан кейін тəуелдік, соннан соң шығыс жалғауы жалғанады: Қатты жүктеу/скачать 1.02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|