Атмосфера дегенiмiз
жүктеу/скачать 4.93 Mb.
|
| 4. Атмосфералық құбылыстар
Шаңды дауыл Қатты желмен көп мөлшерде қалың шаң немесе құмның көшуiн шаңды дауыл деп түсiнемiз. Бұл жағдайда жел топырақтың беткi қабатындағы құнарлы заттар, тұқымдар мен жас бекiмеген өсiмдiктердi ұшырып әкетедi. Топырақтың беткi қабатын ұшыру желдiң 8-10 м/сек жылдамдығынан басталады. Шаңды дауыл бiр тәулiкте топырақтың құнарының 1-5 см қабатын ұшырып кетуi мүмкiн, ал табиғи жолмен топырақтың 1-2 см құнарлылығын орнына келтiру үшiн 250 жыл керек. Жоғары көтерiлген шаң, басқа жерлерге жетiп өсiмдiктердi басып қалады. Шаңды дауылдың пайда болуы мен дамуының себебi: қатты жылдамдықты жел, ауаның үлкен құрғақтығы, топырақтың беткi қабатының шаңдануы. Жел эрозиясы мен шаңды дауылмен күресу мынандай жағдайда тиiмдi топырақты өңдеу, алқапты қорғау үшiн орман жолақтары, көпжылдық шөптердi егу, көпжылдық және бiржылдық дақылдарды жолақтап, кезектестiрiп егу. Бұршақ Бұршақ - тығыз мұздақтар ол найзағай және нөсер жауын-шашынның нәтижесiнде болады. Көбiнесе бұршақ көктем және жаз айларында сағат 12-17 аралықтарында болады. Бұршақтың үлкендiгi 3-5 мм, кейде 10 см, ал салмағы 10-100 грамға дейiн жетедi. Бұршақ үлкен зиян әкеледi: гүлдердi, жапырақтарды, тұқымдарды ұрып жерге түсiредi. Егерде жел және нөсер мен қатар жүрсе, ерекше қауiптi. Бұршақтан зиян шеккен жемiстер тез арада, оңай ауруға шалдығады. Бұршақпен күресу үшiн бұршаққа қарсы артиллериялық снарядтар мен ракеталық бекiтiлiмдер қолданылады. Республика жерiнде бұршақ жыл бойында 1-3 рет, кейде таулы аудандарда 5-6 ретке дейiн жауады. Iле Алатауы бұршақтың ең көп түсетiн жерi. Жауын-шашын аз жауатын шөл және шөлейт зонада бұршақ өте сирек түседi. Бұршақ көбiне жылы мезгiлдерде жауады. Нөсер - қысқа мерзiмдi қарқынды жаңбыр, егер жаңбырдың жауу жылдамдығы 1 минутта 0,7 мм көп жаңбыр жауады және одан жоғары болса, оны нөсер жаңбыр деп атайды. Нөсер жаңбыр белгiлi бiр ауданның аз көлемiне ғана, қысқа уақытта жауып өтсе де, қатты су ағысын, яғни тасқан туғызып, топырақты эрозияға ұшыратады, өзендердi тасытады. Мұндай жаңбыр кезiнде пайда болатын су тасқыны үйлер мен жолдарды алып кетiп, егiстiктi басып қалуы жиi кездеседi. Нөсерден соң топырақтың су сiңiру қабiлетi, өте нашарлайды, топырақ тығыздалады, жылдап кебедi де қатты қабыршақ пайда болады. Нөсерлермен күресуде жасыл өсiмдiктердi егу, тау жолақтарын өңдеу болып табылады. жүктеу/скачать 4.93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|