Ауда Б. Сыздықов

БАҒЫТ: Әлеуметтік сала

Демографиялық әлеует

2012 жылдың қаңтар-желтоқсанына аудан халқының саны 56,3 мың адамды құрап, 2011 жылмен салыстырғана 101,3 пайызды құрады.

мың адам

2013 жылғы 1 желтоқсанға	2012 жылғы 1 желтоқсанға	Жалпы өсімі/кемуі	Өткен жылдың тиісті кезеңіне,%-бен
56,8	56,3	0,5	100,9

2014 жылғы 1-желтоқсанға алдын ала деректер бойынша, аудан халқының саны 54,0 мың адамды құрады.

мың адам

2014 жылғы 1 желтоқсанға	2013 жылғы 1 желтоқсанға	Жалпы өсімі/кемуі	Өткен жылдың тиісті кезеңіне,%-бен
54,0	56,8	-2,8	95,2

Отырар ауданы Қожатоғай ауыл округі Арыс қаласына өтуіне байланысты халық саны азайды. Соңғы үш жылда (2012 – 2014 жж.) ауданның халқы 54 060 адамға немесе 4,9 % кеміді.

2014 ж. халықтың 1000 адамына 24,6 жаңа туылған, 4,9 - қайтыс болған адамнан келеді, ал табиғи өсім 19,7-ні құрады.

Білім беру

Мектепке дейінгі білім беру

Ауданда мектепке дейінгі мекемелер саны жыл сайын артып келеді. 2015 жылы ауданда 23 мектепке дейінгі ұйымдар жұмыс істеді, онда 2285 бала тәрбиеленді. Ұйымдар саны 2012 жылмен салыстырғанда 6 бірлікке, ал тәрбиеленушілер саны 751 балаға немесе 78%-ға көбейді.

Соңғы үш жыл ішінде 1-ден 6 жасқа дейінгі балаларды МДҰ-ға қамту өсу үрдісіне ие. 2014 ж. аталған көрсеткіш 11,2 пайыздық тармаққа артып, 43,8%-ды құрады.

Отырар ауданындағы балаларды МДҰ-мен қамтудың төмендігі өңірдегі халық санының өсу деңгейінің жоғары болуының байқалуымен түсіндіріледі. Аудандағы халық санының табиғи өсуі, сондай-ақ көші-қон өсуі есебінен артуда.
20-кесте – Отырар ауданы бойынша 3-тен 6 жасқа дейінгі балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен қамту (01.12.2015)

Қалалар және аудандар атауы	МДҰ барлығы, бірлік	1-ден 6 жасқа дейінгі балалар саны	1-ден 6 жасқа дейінгі балаларды қамту %	кезекте күтудегі 1-ден 6 жасқа дейінгі балалар саны
Облыс	1467	159165	45,3	78554
Отырар	36	2825	47,4	346

Отырар ауданы бойынша 2015 ж. 1 тамызда мектепке дейінгі ұйымдардан орын алуға 142 бала тіркелген.

Балаларға мектепке дейінгі білім және тәрбие беру табыс деңгейі төмендігіне байланысты көптеген отбасыларына қолжетімсіз. Әсіресе ауылдық аумақтарда мектепке дейінгі білім берумен қамту мәселесі өте өзекті.

Мектепке дейінгі біліммен қамтамасыз ету мәселесімен қоса педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру мәселесі де өткір болып отыр. Атап айтқанда, мектепке дейінгі білім беру саласында 2014 ж. жоғары дәрежелі категориясы бар педагогтардың үлесі 16,7%-ды құрады.
21-кесте – Отырар ауданындағы мектепке дейінгі тәрбие

Көрсеткіш атауы	Өлшем бірлік	2012ж	2013ж	2014ж
Мектепке дейінгі оқуды (3-6 жас) қажет ететін балалар санын азайту үшін ашылған жаңа орындардың үлесі	%	22,6	23,7	24,6
МДҰ жоғары және бірінші категориялы педагогика кадрларының үлесі	%	16,9	17,5	15,5
Жоғары педагогикалық білімі бар педагогтар үлесі	%	80,4	80,6	83,4

1.12.2014ж. жағдай бойынша аудандағы 3-7 жастағы мүмкіндігі шектеулі балалардың саны 378 адамды құрайды. Инклюзивтік білім берумен қамту 12.1%-ды құрайды. Инклюзивтік білім беруге арналған жағдайы бар балабақшалардың үлесі 15 %-ды құрады.

Ауданда инклюзивтік білім берумен жоғары дәрежеде қамту Балдаурен б\б (6,3) байқалады. Инклюзивтік білім берумен қамтудың төмен көрсеткіштері Ақбол б\б (3,2%), Бөбек б\б (2,6%) байқалады.

22-кесте – 1.12.2015 ж. жағдай бойынша Отырар ауданды бойынша

3-7 және 7-18 жастағы балаларды инклюзивтік білім берумен қамту

№	Ауданның, қаланың атауы	3-7 жас аралығындағы мүмкіндіктері шектеулі балалар саны, адам	Инклюзивті білім берумен қамтылған балалар үлесі, %	Инклюзивті білім беруге жағдай жасалған бала бақшалардың үлесі,%	7-18 жас аралығындағы мүмкіндігі шектеулі балалар саны, адам	Инклюзивті білім берумен қамтылған балалар үлесі, %	Инклюзивті білім беруге жағдай жасалған мектептер үлесі,%
	Облыс	10 260	9,7	22,2	25481	16,6	29,4
1	Отырар	378	12,1	15	819	21,4	30

Аудандағы мектепке дейінгі білім беруде қалыптасқан жағдай келеңсіз құбылыстардың алдын алуда жүйелілікті, түбегейлі ұйымдастырушылық, құрылымдық қайта жаңғыртуларды, заманауи жоғары дамыған елдердің тәжірибесіне сәйкес білім беру мазмұнын жаңарту мен мамандарды даярлаудың сапасын жетілдіру қажеттігіне куә бола алады.

ОҚО 2012-2014 жж. кезең ішінде орта білім беретін мектептерде оқушылардың саны 14915 адамға немесе 2,8%-ға өсті.

Жекелеген мектептерде оқушылардың санының 0,2%-ден 1,5 %-ға дейін қысқарды: Отырар ауданында 317 адам, Ш.Қалдаяқов мектеп –гимназаиясында 64 адам, М.Әуезов жалпы орта мектебінде 51 адам, Ы.Алтынсарин жалпы орта мектебінен 46 адам, Ш.Уалиханов жалпы орта мектебінен 74 адам, С.Сейфуллин жалпы орта мектебінен 63 адам, М.Шаханов жалпы орта мектебінен 19 адам.

Мектептер сыйымдылығының нормасы 20 болса ол 19-дан 18,5 оқушыға дейін азайды. Педагогикалық қызметкерлердің саны 1879 бірлікке немесе 2%-ға артты. ОҚО біліктілік категориясы бар (жоғары, бірінші, екінші) педагогикалық қызметкерлердің үлесі бойынша аудандар арасында 9 орынды алады.

2014 ж. қорытындысы бойынша ауданда 40 мемлекеттік жалпы білім беретін күндізгі мектептер болды, 10061 адам білім алуда. 2014 ж. мектептердің жалпы санынан - 70% типтік, 30% - бейімделген ғимараттарда орналасқан және апатты жағдайда мектеп жоқ.

Жаңа модификациядағы физика кабинеттерімен облыстың негізгі және орта мектептерінің 82,7%, биология кабинетімен – 89,6%, ЖМК – 96,5% жарақтандырылған.

Әрбір бесінші мектепте асхана немесе буфет жоқ. Мектеп асханаларындағы құрал-жабдықтардың және инвентарлардың ескіруі 80%-ды құрайды.

Мектептердің 35%-ында спортзалы жоқ. Мемлекеттен қаржыландырылатын арнайы автобустармен балаларды мектепке жеткізу бағдарламасы бойынша 5 мектепте тасымал қамтылған 2012 жылы жаңа автокөліктермен қамтамасыз етілген .

Заманауи білім беру жүйесі, оқытудың инновациялық формалары мен әдістерін енгізу педагогикалық қызметкерлердің кәсіби және тұлғалық құзыреттілігіне барған сайын жоғары талаптар қоюда. Бүгінгі күні педагог еңбегін материалдық және моральдық ынталандыру мен оның әлеуметтік мәртебесін көтерудің жүйесі мен барабар заңнамалық база құрылмаған. 2009 жылы педагогтардың жалпы санына шаққанда жоғары және бірінші категорияға ие жоғары білікті педагогикалық қызметкерлер үлесі 46 %-ды құрады, осы көрсеткіш 2015 ж. 51%-ға дейін өсті. Жыл сайынғы жас кадрлармен толығуы тек 0,1%-ды құрайды.

Балалар және мектеп қоғамдық ұйымдарының қызметінің жолға қойылуы әлсіз. Балаларды қосымша білім берумен қамту 2014 жылы - 7 %.-ды құрады.