«Автоматтандырылған басқару жүйесі»

Практикалық сабақ 13. Компьютерлік желілер және телекоммуникация БАЖ-н техникалық қамтамасыз ету ретінде

Сұрақтар:

1. Локальді желілер типтері.

2. Локальді және территориалық-орналастырылған есептеу желілері.

3. Базалық желілік топологиялар.

4. Желілік техникалық және программалық құралдар.

5. Ақпараттың негізгі берілулері.
Практикалық сабақ 14. БАЖ –cі транспортты жүйелерде процестерді оптимизациялау құралы ретінде
Сұрақтар:

1. Транспортта БАЖ-н құрудың дәрежесі мен құрылымы, олардың функциялары.

2. Тасымалдауды автоматты диспетчерлік басқару жүйесінің құрамы мен тапсырмасы.

3. Маршруттардағы жылжымалы құрам жұмысын оперативті басқару тапсырмасының қойылымы.

4. Жолаушы тасымалдауларын оперативті басқару.
Практикалық сабақ 15. Автомобильді транспорттағы БАЖ-нің даму болашағы
Сұрақтар:

1. Ақпаратты технологиялар нарығындағы конкуренттік күрес .

2. Телекоммуникация құралдарының сапалық даму салдары

3. БАЖ-нің техникалық құралдарының даму болашағы

4. студенттің өздік жұмысы

4.1. Студенттің өздік жұмысын ұйымдастыруға арналған әдістемелік ұсыныстар.

СОӨЖ тапсырмасы

Бастапқы екі тапсырма студенттен теориялық материалдың мазмұнын сұрайды. Үшінші тапсырмадан бастап, сауда - саттық мекемесі - универсам жұмысшылары туралы дайын деректер базасындағы берілгендерді манипуляциялауға арналған тапсырмалар. Деректер базасы MS Excel кестелік процессоры ортасында құрылып, информатика кафедрасының оқу класстарының иілгіш дискілерінде сақталған. Олар папка түрінде және файл түрінде сақталған, олардың атын оқытушы практикалық сабақ барысында жариялайды.

Оқу ДБ-сы (қосымшада) 1-кестеде көрсетілген, бағандық негізгі берілгендерден тұрады.

Кесте1. Универсам жұмысшылары туралы деректер базасының өрістерінің аты.

Ескерту: Жынысы м немесе ж әріптерімен кодталады . Жанұя жағдайы келесі мәтіндік мәндермен берілуі мүмкін: бойдақ,ұйленген,айрылысқан,жесір,күйеуге шыққан, күйеуге шықпаған. Қызметтері: директор, бухгалтер, сатушы 1кат., сатушы 2кат., сатушы 3кат.,жинаушы, жүк тасушы және т.б.

СОӨЖ №2. 3-кестеде келтірілген, Internet глобальді компьютерлік желіде қолданылатын құралдар мен технологияларға сипаттама беру.

Кесте 3. Жеке тапсырма нұсқасы

Кесте4 . Универсам жұмысшылары туралы деректер базасының сипаттамасы.

ДБ-сы алатын ұяшық диапазоны - A1 : I80.

ДБ-ның өріс саны - _____.

ДБ-ғы жазулар саны - _____.

СОӨЖ №4. 5-кестеде берілген критерийлерге байланысты ДБ-ның екідәрежелі реттелуін жүзеге асыру. Сонымен қатар, бірінші этапта бірінші критерийге сай, екінші этапта бірінші критерийдің бірдей мәні бар жазулар үшін, екінші критерийге сай сұрыптаулар жүргізу. Диапазонды сұрыптау диалогты терезесі түрінде берілген суреті (төменде 4-тапсырманың орындалуында көрсетілген) қолданып қолданушының әрекетін қадаммен толықтай көрсету.

СОӨЖ №5. 6- кестедегі фильтрлеуге сәйкес, автофильтр операциясы арқылы, ДБ жазуын өңдеу. Қолданушыға қажет әрекеттерді қадам бойынша сипаттау. Сонымен қатар қолданушы автофильтрі диалогтық терезесін ұсыну(5-тапсырманың орындауын қараңыз)

Кесте 6. Жеке тапсырма нұсқасы

СОӨЖ №6. 7- кестедегі фильтрлеуге сәйкес, көп қадамды автофильтр операциясын қолдану арқылы, ДБ жазуын өңдеу. Қолданушы орындауы керек қадамдар тізбегін толықтай жазу керек.

Сонымен қатар, қолданбалы қолданушы автофильтрі диалогтық терезесін сурет ретінде ұсыну(5 және6-тапсырманың орындалуын қараңыз)

Кесте 7. Жеке тапсырма нұсқасы

СОӨЖ №9. Құрама кесте құру операциясын қолдану арқылы ДБ-на айқасқан сұраныс жіберу. Қолданушы орындауы керек қадамдар тізбегін толықтай жазу керек. . Сонымен қатар, 3-4-қадамның диалогтық терезесін сурет ретінде ұсыну. Қосымша кесте мастері(9-тапсырманың орындалуын қараңыз). Сұраныстар нұсқасы 9 - кестеде келтірілген

Кесте 7. Жеке тапсырма нұсқасы

СОӨЖ- н орындауға арналған әдістемелік нұсқау

1 және 2- тапсырмалар әрқайсысы қолжазбамен 8-10 бет болатындай орындалуы керек. 1-тапсырманың нұсқаларын орындау офистік қосымшалармен соның ішінде MS Access МҚБЖ-мен байланысты. Сонымен қатар, тек материал соңындағы әдебиеттермен шектелмей, компьютерлік тақырыптарға байланысты журналдарды, Internet желісін де пайдалану керек.

4-9 –тапсырмалар ДБ-на сұраныс сценарилерін құрау арқылы орындалады. Бұндай сценарийлер сәйкес ұяшық диапазондарын ерекшелеу, құралдар мәзірінің пунктерін таңдау, диалогтық терезелердің өрістерін толтыру және т.б (тапсырманы орындауға арналған мысалдарды қараңыз)қолданушы әрекетін толықтай сипаттау керек. Мұндай жолмен жасалған материалдар информатика кафетрасының компьютерлік класстарында практикалық сабақтарында тапсырмаларды оперативті түрде орындауды қамтамасыз ету керек.

4-9- тапсырмаларды үйден орындау да қабылданады. Бұндай жағдайда тапсырманың орындалуымен бірге ДБ-на сұраныс нәтижелері баспаға шыққан түрінде өткізіледі. Ал ДБ-сын студент дискетпен немесе басқадай тасымалдау құралы арқылы сәйкес файлдың көшірмесін әкелуі қажет.

Ерекше жағдай ретінде, 1-3- тапсырмаларды 1-бақылау ретінде өткізуге болады. Практикалық сабақ кезінде студент ДБ-на сұраныстың жүзеге асыру нәтижесін қағазға түсіріп отыруы керек, содан соң, өзінің іс-әрекетін сәйкес сценаримен толықтырады. Бірақ мұндай қосымшаға берілетін уақыт бірнеше күн ғана болуы керек.

5-9- тапсырмалар берілген іздеу критерийіне сәйкес, берілгендерді іздеу мен өңдеумен байланысқан ДБ-на сұраныстың орындалуынан тұрады. . Мұндай сұраныстар MS Excel кестелік процессор ортасында келесідей әдістерден тұрады:

Берілгендер/Форма...,құралдар мәзірінің пунктерін таңдауда құрылатын Критерии батырмасына тышқанды басып Форманы қолдану арқылы, ары қарай сәйкес форма өрісінде ізделінді мәнді енгізу керек, ал мәтіндік мәндер үшін бастапқы уникалды фрагментті енгізу керек. Іздеудің нәтижесі ретінде формада ДБ-ның басынан бастап енгізілген ізделінді мәнге сәйкес жазулар тізімі шығады. Келесі немесе алдыңғы батырмаларын басу арқылы алдыңғы немесе келесі жазуға өтуге болады;.

Автофильтр операциясының көмегін қолданумен (төмендегі 5 және 6 тапсырмалардың орындалуын қараңыз);

Іздеу критерилерінің алдын-ала түрленген блогын қолданатын, кеңейтілген фильтр операциясының көмегін қолданумен (төмендегі 7 тапсырманың орындалуын қараңыз);

Кеңейтілген фильтрлеу механизмін қолданатын оның нәтижесін кезекті өңдеумен, ДБ-мен жұмыс категориясы функциясын қолданумен (төмендегі 8 тапсырманың орындалуын қараңыз);

Қосымша кестелер мастері диалогы көмегімен, қосымша кесте құру жолымен (төмендегі 9 тапсырманың орындалуын қараңыз);

Правка/іздеу..., құралдар мәзірінің пунктін қолану арқылы, ДБ кестесіне қолдану аз тиімді деп есептеуге болады.

7 және 8 тапсырмаларда енгізілген жазуларды таңдау шарттарына сәйкес критерилер блогын түрлендіру қажет. Осы мақсатпен ДБ кестесінің соңында бос жолдарды қосу көмегімен критерилер блогын орналастыру үшін алдын-ала ұяшық диапазонын резервтеу қажет. Содан соң ДБ өрісінің тақырыбы жолын критерилер блогының бірінші жолына көшіру қажет. Мысалы, алмастыру бумасының көмегімен. Ары қарай критерилер блогының екінші жолынан бастап, жазуларды таңдаудың нақты шартына сәйкес толтырылады. Сонымен қатар , фильтрлеу критерийінің комбинациясы жеке критерийлерден блоктың жеке ұяшықтарында, келесі ережелер бойынша түрленеді : жолдарда бірігу- ЖӘНЕ логикалық операциясының көмегімен, бағандарда- НЕМЕСЕ логикалық операциясының көмегімен. Осындай түрде алынған критерийлер блогын бақылау жұмысында сәйкес сурет түрінде көрсету керек.

8- тапсырма кеңейтілген фильтрлеу механизмін қолданатын оның нәтижесін кезекті өңдеуді қолданатын, ДБ-мен жұмыс категориясы функциясын қолдануды қажет етеді:

БДСУМ - көрсетілген бағандардағы мәндердің қосындысы;

БСЧЁТ – мәтіндік мәнді қабылдамайтын, көрсетілген бағандардағы сандардың саны;

ДМАКС - көрсетілген бағандардағы максималды мәнді табу;

ДМИН - көрсетілген бағандардағы минималды мәнді табу;

ДСРЗНАЧ - көрсетілген бағандардағы орта арифметикалық мәнді есептеу.

Жоғарыда көрсетілген функциялардың барлығында үш аргумент бар:

Енгізілген ДБ-сы алатын ұяшықтар диапазоны;

Фильтрлеуден кейін қосындысы есептелетін, мәндері саналатын, максимумы ізделінетін және т.б баған-өріс атынан тұратын ұяшық аты;

Фильтрлеу критерилері блогының ұяшық диапазоны.

өткен фильтрлеудің жазылым санын есептейтін БСЧЁТ функциясын өріс аты ретінде қолдануда, өрістің типін мәтіндік емес қылып алу керек, мсыалы, арифметикалық. (төмендегі 8 тапсырманың орындалуын қараңыз)

9 – тапсырмадағы ДБ-на айқасқан сұраныс төрт қадамнан тұратын қосымша кесте мастері диалогының көмегімен жүзеге асырылады.:

1 қадам - берілгендер негізінде Microsoft Excel тізімінде немесе ДБ-да болатын кесте құруды растау;

2 қадам - ДБ-сы алатын ұяшықтар диапазонын ерекшелеу;

3 қадам – құрылатын кестенің сәйкес аумағына өріс атын апару көмегімен қосымша кестені орналастыру;

4 қадам- қосымша кестенің орнласу нұсқасын таңдау (төмендегі 9 тапсырманың орындалуын қараңыз)
СОӨЖ –ді орындау мысалдары

СОӨЖ №4.ДБ-да келесі критерилерді қолданып екідәрежелі сұрыптауды орындау: бірінші-бала санының кемуі бойынша; екінші- жанұя жағдайының тобы алфавиті бойынша.

Енгізілген ДБ –сы алатын ұяшықтар диапазонын тышқанмен сүйреу немесе [Shift]+[Ctrl]+[End] пернелер комбинациясы арқылы ерекшелеу (Фамилия өріс атынан тұратын ұяшықты алдын-ала позициялау).

Құралдар мәзірінің Берілгендер/Сұрыптау пунктін таңдау

1
суретке сәйкес, диапазонды сұрыптау терезесін толтыру.

Сурет- 1

С
ұрыптау нәтижесін визуалды бақылау . Төмендегі екінші суретте сұрыптаудан кейінгі ДБ-ның фрагменті көрсетілген.

Сурет- 2

Келесі тапсырманы орындауға дайындық мақсатында- сұрыптау нәтижесін жою, мысалы, стандартты құралдар панельінде сәйкес батырмада тышқанды басу немесе[Ctrl]+[z]пернелер комбинациясы арқылы .

енгізілген ДБ-сы алатын ұяшықтар диапазонын ерекшелеу.

Берілгендер/Фильтр/Автофильтр

Сурет- 3

4
-суретке сәйкес қолданушы автофильтрі диалогтық терезесін толтыру.

Сурет- 4

Фильтрлеу нәтижесін визуалды бақылау.

Келесі тапырманы орындауды дайындау мақсатында - ашылатын Фамилия өрісінде (Барлығы) позициясын таңдау арқылы фильтрлеудің нәтижесінен бас тарту.
СОӨЖ №6 Автофильтрдің көпқадамды операциясын қолдану арқылы, ДБ-ғы жазуларды үш немесе одан да көп баласы бар әйелдер критериіне сәйкес сұрыптау.

ДБ-на сұраныс сценариі

Ашылатын Жынысы өрісінде ж позициясын таңдау. Сонымен қатар 5-тапсырмадағы автофильтр қолданылады.

Ашылатын балалар саны өрісі тізімінен шарт позициясын таңдау

5
-суретке сәйкес қолданушы автофильтрі диалогтық терезесін толтыру

Сурет- 5

Фильтрлеу нәтижесін визуалды бақылау.

Келесі тапырманы орындауды дайындау мақсатында –құралдар мәзірінде Берілгендер/ Фильтр/Барлығын көрсету пунктін таңдау және Берілгендер/ Фильтр/Автофильтр пунктін қайта таңдау арқылы фильтрлеу нәтижесінен бас тарту.

СОӨЖ №7. Кеңейтілген фильтр операциясын қолдану арқылы үш немесе одан да көп баласы бар әйелдер критериіне сәйкес бір қадамды фильтрлеуді орындау сұрыптау.

Енгізілген ДБ-сы кестесінің соңында төрт жол енгізу үшін ұяшықтар диапазонын резервтеу.

Критерилер блогының бірінші жолына ДБ-сы өрісі аты жолын көшіру, ауысу бумасын қолдану арқылы.

6-суретте көрсетілгендей критерилер блогының екінші жолына таңдау шарттарын енгізу.

с
урет-6

Енгізілетін ДБ-ның ұяшықтар диапазонын белгілеу.

Құралдар мәзірінде Берілгендер/ Фильтр/Кеңейтілген Фильтр пунктін таңдау.

7
-суретке сәйкес Кеңейтілген Фильтр диалогтық терезесін толтыру.

Сурет- 7

Фильтрлеу нәтижесін визуалды бақылау.

Келесі тапырманы орындауды дайындау мақсатында –құралдар мәзірінде Берілгендер/ Фильтр/Барлығын көрсету пунктін таңдау арқылы фильтрлеу нәтижесінен бас тарту.

СОӨЖ №8. ДБ-мен жұмыс категориясын қолданып ДБ-на сұранысты жүзеге асыру. Үйленгеннемесе күйеуге шыққан және баласы жоқ жұмысшылар санын есептеу формуласын жазу.

с
урет. 8

Сурет 9

Сурет 10

E86 ұяшығында ДБ-на жіберілген сұраныс нәтижесі.

Құралдар мәзірінде Берілгендер/Қосымша кесте пунктін таңдау.

Қосымша кесте мастерімен диалогтың бірінші қадамын жүзеге асыру – Microsoft Excel ДБ-да немесе тізіміндегі Берілгендер негізінді кесте құру нұсқасын таңдау. Қосымша кесте мастерімен диалогтың екінші қадамын жүзеге асыру – ДБ-сы алатын ұяшықтар диапазонын ерекшелеу.

Қосымша кесте мастерімен диалогтың үшінші қадамды жүзеге асыру (12 сурет )

Жанұя жағдайы өрісінің атын қосымша кесте жолы аумағына көшіру;

Жынысы өрісінің атын қосымша кесте бағаны аумағына көшіру;

Табысы өрісінің атын қосымша кестенің берілгендер аумағына көшіру;

11-суретте көрсетілгендей берілгендер облысында сәйкес берілгендер облысы аумағында және минимум позициясын таңдап, екі рет шерту арқылы есептеулер нұсқасы тізімін ашу.

рис. 11

Сурет- 12

Қосымша кесте мастері көмегімен диалогтың төртінші қадамын жүзеге асыру- кестеге жаңа бет қосу нұсқасын таңдау.

1
3 суретте көрсетілгендей жұмыс кітабының жаңа құрылған бетінде қосымша кесте құру нәтижесін таңдау.

Сурет- 13

Қосымша –Оқу базасы

СӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫ

Пәннің жұмыс жоспарына сәйкес студенттер өздік жұмысқа арналған тапсырмаларды орындаулары керек. Дәптердің сыртқы бетінде төмендегілерді көрсетуі керек:

- оқу пәні атын;

- курсы, тобының нөмерін;

- өзінің фамилиясын, атын , әкесінің атын;

СӨЖ 1. Транспорттағы байланыстар мен жүйелердің түрлері мен тағайындалулары, олардың сипаттамалары.

Жылжымалы байланыс технологиясы.

Жылжымалы байланыс типтері.

Ұялы байланыс желісін құру принциптері.

Ұялы байланыс желісінфункциялау алгоритмі.

Жылжымалы байланыс желісі.

Пейджинг желісі.

Жылжымалы ұялы байланыстың балама жүйесі .

Жылжымалы ұялы байланыс жүйесі .

Ұялы байланыстың сандық жүйесі.

Спутниктік байланыс жүйесінің құрылымы мен түрлері.

Байланыс және оның транспорттық қамсыздандырудағы рөлі (мысал ретінде Евтелтракс жүйесі)

Байланыс пен орналасуды анықтау (ОА) жүйелерінің тағайындалуы мен қолданылу облысы

Локальді және зональді БАЖ АТП –дағы ОА –ды жүзеге асырудың технологиялық принципі .

Деректер базасын басқару жүйесі.

Деректер базасы мен банкі.

Негізгі жағдайлар.

МҚБЖ –нің негізгі функциялары.

ДБ-ның реляциялық моделі.

Деректер базасының тілдері.

Деректер базасын негізгі проектелу.

СӨЖ 4. Компьютерлік желілер және телекоммуникация БАЖ-н техникалық қамтамасыз ету ретінде

1. Локальді желілер типтері.

2. Локальді және территориалық-орналастырылған есептеу желілері.

3. Базалық желілік топологиялар.

4. Желілік техникалық және программалық құралдар.

5. Ақпараттың негізгі берілулері.
СӨЖ 5. Транспорттық жүйелердегі ақпараттық ағымдар, және олардың глобальді жіберу жүйесімен өзара байланысы, ақпаратты өңдеу және сақтау.

Берілгендерді өндеудің автоматты жүйелеріндегі ақпаратты қорғау.

Транспорттық процестегі ақпараттық қамсыздандыру

Протокол.

Ашық жүйелердегі эталонды модель.

Тасымалдауды ұйымдастыруда Интернетті қолдану.

Фирмаішілік ақпараттық жүйелер.

Глобальды ақпараттық желілермен өзара байланыс

INTHANET-технологияларын қолдану арқылы автотасымалдау нарығының субъектілерінің ақпараттық өзара байланыстарын ұйымдастыру

СӨЖ 6. БАЖ –cі транспортты жүйелерде процестерді оптимизациялау құралы ретінде

1. Транспортта БАЖ-н құрудың дәрежесі мен құрылымы, олардың функциялары.

2. Тасымалдауды автоматты диспетчерлік басқару жүйесінің құрамы мен тапсырмасы.

3. Маршруттардағы жылжымалы құрам жұмысын оперативті басқару тапсырмасының қойылымы.

4. Жолаушы тасымалдауларын оперативті басқару.

5. БАЖ-дегі транспорт түрлерінің өзара байланыстары

6. ТО және ТР жылжымалы құрамын оперативті басқарудың авттоматталған жүйесі.

7. Техникалық-экономикалық жоспарлау және есепке алудың автоматталған жүйесі.

8. БАЖ-ды проектілеу мен енгізу.

9. Автомобильді транспорттағы БАЖ-нің даму болашағы.
СӨЖ 7. Оперативті шешім қабылдаудың тиімді алгоритмі

Автотранспорттық тапсырмаларды шешудің математикалық моделі.

Автотранспорттық тапсырмаларды шешудегі математикалық модельдің рөлі

Автотранспорттық тапсырмаларды сызықты программалау әдісімен шешу.

Транспорттық тапсырмаларды потенциалдар әдісімен шешу.

Транспорттық тапсырмаларды желілік формада шешу.

Транспорттық тапсырмаларды жіберу қабілетін шектемей, желілік модел түрінде шешу.

Транспорттық тапсырмаларды жіберу қабілетін шектеп, желілік модел түрінде шешу.

4.2. Студенттердің білімін тексеру мақсатындағы рефераттар тақырыбының тізімі:

Транспорттағы автоматтау және басқару есептерін шешуге жүйелі жақын келу

БАЖ-н құрудың теориялық негіздері

Автотранспотты кәсіпорындардағы БАЖ-н ақпаратпен қамтамасыз ету

БАЖ-н техникалық қамтамасыз ету

БАЖ-н программалық-математикалық қамтамасыз ету

БАЖ-н ұйымдастырушылық, заңдылық және экономикалық қамтамасыз ету

Автотранспортты кәсіпорындардағы БАЖ-нің функционалданған ішкіжүйелері

Жылжымалы бірліктерді басқарудың ақпаратты-навигационды жүйелері

Автотранспортты оперативті диспетчерлік басқаруға арналған БАЖ-нің функционалды ішкіжүйелері

Автотасымалдауларға ақпаратты қызмет көрсету

Автотасымалдауларға ақпаратты қызмет көрсету

БАЖ-н ақпаратпен қамтамасыз ету ретінде база мен берілгендер банкі туралы түсінік

Компьютерлік желілер және телекоммуникация БАЖ-н техникалық қамтамасыз ету ретінде

БАЖ –cі транспортты жүйелерде процестерді оптимизациялау құралы ретінде

Автомобильді транспорттағы БАЖ-нің даму болашағы

Деректер базасы түсінігі

Деректер базасы құрылымы

Деректер базасының реляционды моделі

Ақпараттық жүйелер түсінігі. Ақпараттық жүйелердің классификациясы.

ДБ-н проектілеу (ДБ-н проектіле этаптары).

ДБ-ның моделдері.

жүктеу/скачать 2.32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: