Қазақ Ұлт-азаттық ҚОЗҒалысы
жүктеу/скачать 3.86 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қыркүйектің соңы.
- Пидаев (
- Осы күні
- Осы қүнікүні
- 19 қазан.
- 22 қазан.
Қыркүйектің аяқ шені. Алтай уәли мекемесінің орған газеті – «Ерікті Алтай» (қазақша) жарық көрді. Мекеме бастығына Мұқаш Жәакеұлы1 тағайындалболды. Қыркүйектің соңы. Қалқабай Қабдыұлы, Құрман қатарлы сияқты МаңғолМонғол Халық Республикасынан келген ақылшылар кеңесшілер бұйрық бойынша еліне қайтты. Қыркүйек. «Уақыттық үкіметУақытша үкімет» Сүйдің аудандық үкіметкіне: Күреге көшпей Аусаугуде отырып қалған қалып қойған 57 түтін қытай бұқарасыұлты қытай 57 түтіннің лардыңқытай бұқарасының малын, дүние- мүлкін және астығын мұсадрлауға (тәргілеуге) болмайды – деп нұсқау жаздыберді. Осы ай. Ұлттық армияның бас штабы Шыхызыда орта линия шеп шатбын құрды. И.Г.Палинов – қосымша орта орта линия шеп әскерінің қолбасшысы, Дауітов – саяси комиссары болдып тағайындалды. Оған қарасты 1-жаяу әскер лұйыдивизиясы (дивизия командирі – Могутнов, саяси комиссары Марғұп Ысқақов)2 Манас өзені бойында, 2-жаяу әскер лұйыдивизиясы ( дивизия командирі – Пидаев (–?), саяси комиссары – Моллахун) Манас өзені бойында, дербес минамет баталионбатальоны ( баталионбатальон командирі – Зарков (Жарков –?), саяси комиссары – Атпалис –?) Манас өзені бойында, Тарбағатай 6-атты әскер полкі (полк командирыкомандирі – Юсуп Мұхамедтжан, саяси комиссары – Абдолла Жұма) Шыхизыда, Тоғызтарау 5-атты әскер полкі (полк командирі – Нүсіпхан Көнбайұлы, саяси комиссары – Нұрсадықов) Шауканда, 7-атты әскер полкі (полк командирі – Қазыхан Манасбаев, саяси комиссары – Сарсенбек Әбішев) Шауканда тұрды. Жалпы әскер қуаты саны 10 мың адамнан асты. Осы ай. Ұлттық армияның бас штабы оңтүстік линиямайдан штабын МаңғолМонғолкүреде құрды. Ысқақбек Мөонөонов оңтүстік майданныңлинияның қолбасшысы болды. Оған қарайтын - -атты әскер лұйыдивизиясы ( дивизия командирі – Ысқақбек МононовМөнөнов, саяси комиссары – Мыңжылқиев) – Моңғолкүреде, 2-атты әскер лұйыдивизиясы ( дивизия командирі – Нұрбаев, саяси комиссары – Әбдірейімжан Қасенов)3 – Күнесте, 1-атты әскер полкі (полк командирі – Мауленов, саяси комиссары – андирі Өмірзақов) – Мұзарт асуында, 3-атты әскер полкі (полк командирі – Байшорин, саяси командирі комиссары – Рафих) Шатыда, 12-атты әскер полкі (полк командирі Сыдық ажы) Моаңғолкүреде тұрды. 2 қазан. «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора лармүшелер мәжілісінің №99- қаулы-қаулысымен: қабылдап, бұрынғы Қытай ЖұңгоЖүңго үкіметінің таңба басылмаған ақшасының үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» көлемінде жұмсалуына қатаң тыйым салууды, оны қазанның 3-ненқазаннан бастап 18- не дейін мемлекеттік банкесінің жыйнажинап алып, ақша құнының 90 пайызын ғана ауыстырып беруді, 3-қазаннан бұрын таңба басылған ақшаның өз құны бойынша жұмсалуын, Тарбағатай, Алтай аймақтарының ақшаға таңба басу қызметін 1-қарашадан бұрын сөзсіз міндетті түрде орындап болуаяқтауды, уақытында орындамағандарға жаза қолдануды ұйғарды. Осы күні, «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора лармүшелер мәжілісі №100- қаулы қабылдап:, ГоминдаңГоминдаң үкіметіне – «Шығыс түркістанТүркістанның» дербестігі мәселесін соғыссыз тәсілмен, яғни келіс сөзкеліссөзбен шешуді, егер ГоминдаңГоминдаң үкіметі бұған мақұл болса, «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» – РахымжанРақымжан Сабырхажиевті, Әбілқайыр төрені, АқыметАхметжан Қасымиды келіс сөзкеліссөз уәкілі етіпті. Үрімжіге жіберіп, ГоминдаңГоминдаң үкіметімен бейбітшілік келіс сөзкеліссөзін өткізетіні жөніндеуді ұсыныс жасадыетті. 3 қазан. Иевсеиев Евсеев уәде бойынша Лю зы рұңмен кездесіп:, Мәскеуден жауап телеграммажеделхат келгенін, үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» үкіметінің және келіс сөзкеліссөз уәкілдерінің Үрімжіге баратыну уақытын, жолын белгілеу керектігін екенін – білдірді. Осы күні Алтай аймақтық уәли мекемесі ұсақ саудагерлердің сауда жасауына жол мүмкіндік беру, саудагерлердің сауда ісіне әр қандай адамның килігуіне бөгет жасауға және оны шектеугіне қатаң тиымтыйым салу жөнінде жарлық шығардылпы құлақтандыру шығарды. Осы күні Тарбағатай аймақтық ойын-сауық үйірмесі құрылды. Басшысы Оны ӘАбитжан басқардыболды. Актерлар, Оған қарасты театршылар, музыканттар болдыбас қосты. ТеатршіТеатрлерденшылардан қазақ, ұйғыр, өзбек, татар, орыс бөлімшесі құрылды. Музыканттардан қҚазақ, татар, орыс бірлескен бөлімшесіжәне , ұйғыр, өзбек біріккен бөлімше үйірмелері құрылды. Қазанның басы. Ұлттық армияның орта линия майдан штабы атты әскерлер қүшінің жеткіліксіздігіне қарайбайланысты, тағы дербес атты аскер лұйыдивизиясын ( дивизия командирі – Ф.И.Лескин, саяси комиссары – Мұратқали) Сауанға жөткедіаттандырды, оған қарайтын Дөрбілжін 4-атты әскер полкі (полк командирі – Айтуған, саяси комиссары – Түсіп) – Манас өзені бойында, Кеңсай 3-атты әскер полкі (полк командирыкомандирі – Деинисов – Десков, Лесков –?) – Манас өзені бойында, дүнген 10-атты әскер полкі (полк командирыкомандирі – Мансұр Ломиев) – Шыхызыда, 4-жаяу әскер полкі (полк командирыкомандирі – Хайымбек қожа1, саяси комиссары – Қалибек) – Анжихайда, хабарласу байланыс ротасы – Шыхызыда, Дөрбілжін амандық қауіпсіздікті қорғау ротасы – Дөрбілжіңде тұрды, жалпы адам саны 7 мыңнан асты. 6 қазан. Жарты ай бойы Аатты партизандар отрядының жарты ай қоршауында жатқан қалған Ақсу әскери бөлімдері Жяң жие шының: «Шшепті берік сақтап, көмекке жіберген қосынды күтіңдер» – деген қатаң бұйрығы бойынша және мол сыйлықтың желіктіруімен қоршап алған атты партизандар отрядынае қарсыйтарма шабуыл жасады. Атты партизандар отрядының шығыны ауырлапкөбейіп, Ақсуға шабуыл жасамай-ақ, тек қоршап тұруға мәжбүр болды. 7 қазан. Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметі: жаңа екінші корпустың командирінің орынбасары Сұй ручыңды, өлкелікӨлкелік нәсихатнасихат айту және көңіл аулау комисиякомиссиясы , осы комисиякомиссияның басқармасының бастығы Жұң ди хуанды ың серік болуында Манасқа барып, үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ»тың келіс сөзкеліссөз уәкілдерін қарсы алуға жібердіды ұйғарды. 8 қазан. «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора лармүшелер мәжілісі №102- қаулы қабылдап, Оспан Қабыловтың қызметтен босату туралы өтінішін бекіттіқанағаттандырып, . Ооны қазына меңгермесіҚазына мекеңгермесі бастығының орын басары лығы міндетінен босаттқалдырды. 9 қазан. Иевсеиев Евсеев Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметіне: Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ»тың келіс сөзкеліссөз уәкілдері 12 - қазанда Манас арқылы Үрімжіге келетін болды – деп хабарлады ұқтырды.. 10 қазан. ЖКП мен ГоминдаңГоминдаң үкіметі арасындағы екі жақжағытықң кеңес естелігіне, яғни «10- -қазан келісіміне» Жұңчиңде қол қойылды. ГоминдаңГоминдаң мен ЖКП: «екі жағытың да ортақ құлшыныс жасап, бейбітшілікті, демократияны, ынтымақты, бірлікті негіз етуге», «ішкі соғыстан батыл сақтанып, дербес, еркін, бай құдіретқұдыретті жаңа Қытай ЖұңгоЖүңго құру қажеттігіне» мүдделі екендігін білдірді. Ол үшін: саясиды,- демркратиялық ландыруды босатубостандық беру, афтономияавтономия мәселесінны белсенді түрде жолға қою, төменнен жоғарыға дейін жалпы сайлау өткізу керек, ды жолға қою. Халықтың барлық демократиялық елдегі сияқты халықтың болатын демократиялық, бостандық ұқығықұқығына иеың болуын мойындау керек – деген бір келкі ыңғай тәлімге ымыраға келді. Осы күні Жяң жие шы радиода сөз сөйлеп,: Шынжаң мәселесін бейбіт жолмен шешуді қалайтындығын білдірді. Осы қүнікүні «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора лармүшелер мәжілісі №103- қаулы қабылдап, АқыметАхметжан Қасымиді «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора мүшелығына толықтандырып сайланды. 10 - -11 қазан. Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» ұлттық армиясының бас штабы Ақсуда қоршап жатқан атты партизандар отрядына телеграмма жеделхат арқылы екі рет бұйрық беріп жолдады, былай деді: «Уақыттық үкіметУақытша үкімет» ГоминдаңГоминдаң үкіметімен бейбітшілік келіс сөзкеліссөз жүргізеін өткізе бастады. Атты партизандар отряды соғысты тоқтатып, артқа он шақырым шегініп, келесі бұйрықты күтсін. Кеңес одағыКеңес Одағының әскери қызметкерлері Құлжаға қайтып келсін және Кеңес қару-жарақтары алдымен кері қайтарылып әкетілсін». 12 қазан. Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ»тың келіс сөзкеліссөз уәкілдері – РахымжанРақымжан Сабырхажиев, Әбілқайыр төре, АқыметАхметжан Қасыми Үрімжіге барды. Кеңес одағыКеңес Одағының Үрімжідегі бас елшілігіне барып, Иевсеиев Евсеевке амандасты. Осы күні Денисов (Десковғ Лесков Бамылык –?) Кеңес әскери ақылшыларкеңесшілер үйірмесін бастап, Ақсудан Ілеге қайтып келді. 14 қазан. Жаң жы жұң – орталық үкіметтің уәкілдік жетекшісі ретінде өзімен бірге і болып, Ляң хансауды (ГоминдаңГоминдаң орталық атқару комитетінің тұрақты мүшесі, мемлекеттік қорғаныс комитеті бас хатшысының орынбасары), Дың уын ийді, Пың жау шянды (ГоминдаңГоминдаң орталық атқару комитетінің мүшесі, ГоминдаңГоминдаң орталық ұйымдастыру бөлімі бастығының орынбасары), Жаң жиң иұйді, Уаң зың шянді, Лю мың чұнді, Шұй – уді (шатби өлкелікӨлкелік штабтың құрлыс меңгермесіҚұрылыс мекеңгермесінің бастығы) қатарлыларды бастап ұшақпен Үрімжіге келіп, Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» уәкілдерімен жақпен бейбітшілік келіс сөзкеліссөз өткжүргізуге кірісті. Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ»тың жақтың келіс сөзкеліссөз уәкілдері – РахымжанРақымжан Сабырхажиев, Әбілқайыр төре, АқыметАхметжан Қасыми аэродромға шығып, оларды қарсы алды. Осы қүнікүні «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора лармүшелер мәжілісі №106-қаулы қабылдап, 1945 жылғы діни бажы – «ұшыр», «зекетті» түгелдей оқу-ағарту ісіне жұмсауды ұйғарды. Осы қүнікүні «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жЖоралар мәжілісі Ысқақбек МононовМөнөновкеқа генерал- лейтеинант шенін берді. Осы қүнікүні Ақсу қалашығын қоршап тұрған атты партизандар отряды бұйрық бойынша шегіне бастады. Бай ауданын қорғап жатқан Мұһиддин қожаға әскерін бастап шегіндіруді хабарлайтынуді ұқтыруға адам жіберді. Ақсудағы жау армиясы шегінген партизандар отрядынане өкшелей соққы беріп, Уынсу қалашығын қайта басып алды. Атты партизандар отряды шегініп Қорған өңіріне барды. Бай ауданындағы Мұһиддин қожаның бөлімі шегініп бара жатып Күшардағы ГоминдаңГоминдаңның 4-атты әскер полкімен қиян-кескі соғыс жүргізді. Одан соң Телемат асуынан асып, шегініп Текеске келді. 15 қазан. «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора лармүшелер мәжілісі №108- қаулы қабылдап, мынадай шешім шығардылар ұйғарылды: (1). Оқу жасындағы балалар: ға, қалада – орталау мектептерге, міндетті оқуы, ауыл-қыстақтарда – бастауыш мектептерге міндетті түрде міндетті ооқуыға тартылсын жолға қойылады;. ( 2). Оқу ақысыыту қаражаты алынбайды, мәдениет, оқу-ағарту шебіндегі саласындағы жұмысшы, қызметкерлер дүкеннен кесімді бағамен қамдайтын тұтыну бұйымдарын айлық еңбек ақыеңбекақының мөлшерінде сындырып (несиеге) сатып ала алады;. ( 3). Жекелік саудамен айналысып істеп жүрген оқытушыларды қайтарып әкелу қажет. Әскери орын қызметкерлері арасындағы бұрын оқытушылықпен шұғылданғандардың оқу-ағарту меңгермесіОқу-ағарту мекеңгермесніңі талабып бойынша еткендері түгелдей оқытушылық қызметіне қайтарылады. Осы қүнікүні «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора лармүшелер мәжілісі №110- қаулы қабылдап, «7 қараша күнін – төңкерісті атап өту күні» деп бекітті. Осы күні «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора лармүшелер мәжілісі №111- қаулы қабылдап, Майтау мұнай кенін әскери мекеменің басқаруғына алуды ұйғарды. 15 - 16 қазан. Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» келіс сөзкеліссөз уәкілдерінің өздерін: «Шығыс түркістанТүркістан республикасының» уәкілдеріміз, Сондықтан да орталық үкіметтің уәкілдерімен тең орында тұруға тиіспіз деп, . Сондықтан да Жаң жы жұң мен екі ел келіс сөзкеліссөз уәкілдері сенім куәліктерін алмассын. гін ауыстыратындығын, өйтпегендеӘйтпесе, келіс сөзкеліссөзді өткізбей, Ілеге қайтып кететіндігін» мәлімдеді. білдірген Бұл хабарды естігеннен кейін, Жаң жы жұң дереу Иевсеиевпен Евсеевпен кездесіп,: оның үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ»тың келіс сөзкеліссөз уәкілдерінің бұл салауаттан талаптан бас тартуын кешуді айтуын өтінді. Иевсевтің әзірше Евсеев олардың «Халық уәкілі» деген атпен келіс сөзкеліссөзге қатынасунаға келісім бердісті. 17 қазан. Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ»тың келіс сөзкеліссөз уәкілдері РахымжанРақымжан Сабырхажиев қатарлыбастатқан үш келіссөз уәкілі үш адам Лю зы рұңмен бірге ының серік болуында жаңа ғимаратқа барып, Жаң жы жұңмен кездесті. Кездесуге Дың уын ий, Пың жау шян, Уаң зың шян, Шұй улар кездесуде бірге болды қатысты. Жаң жы жұң алдымен: туыстардың татулығы мен от басының береке-бірлігін қалпына келтіруді негізгі мақсат етіп сөз сөйледі. Одан соң Кеңес одағыКеңес Одағы үкіметінің ҚытайЖұңгоЖүңго үкіметіне Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» келіс сөзкеліссөз уәкілдерін – Іледегі көтерілісші халықтың уәкілі етіп таныстырғанын жағдайды түсіндіре келіп, соңында РахымжанРақымжан Сабырхажиев қатарлы бастатқан үш уәкілдіңен мәселені бейбіт жолмен шешу жөніндегі пікірлерін сұрады. РахымжанРақымжан Сабырхажиев: « қатарлы үшеуі біздің «Шығыс түркістанТүркістан респубикасын мызды» Кеңес одағыКеңес Одағы үкіметі әлі тани қоймағандықтан да, олар бізді Іледегі көтерілісші халықтың уәкілі деп таныстырып отыр отыр», – дегенді айта келіп, – алдымен бейбіт жолмен шешу жөніндегі орталықтың нақты пікірі мен жобасынан хабардар етуді өтінеміз» – табуды үміт етеміз деді. 18 қазан. Жаң жы жұң:, Жу шау ляң,Дың уын ий, Пың жау шян, Жаң жиң иұй, Уаң зың шян, Лю мың чұн, Шұй уларды шақырып: жиын ашып, «Оорталықтың Шынжаңдағы ішін араішінара орын алған оқиғаны шешу жөніндегі ұсыныс жобасының» нұсқасын жасады. Сондай-ақ Лю зы рұң мұны орыс тіліне аударып шығарып, Кеңес одағыКеңес Одағының Үрімжідегі бас елшілігіне апарып беріп, пікір алуды бұйырды. 19 қазан. Жаң жы жұң «Оорталық Шынжаңдағы ішін араішінара орын алған оқиғаны шешу жөніндегі ұсыныс жобанысын» телеграмма жеделхат арқылы Жяң жие шыге жеткіздіжолдады. «Ұсыныс жобасының» толық мәтініғы төменгідей: (1)1. Шынжаң халқының саяси, экономикалық, мәдени тұрғыдан ет жақта тең (қытай ұлтымен бірдей – Т.Ж.) дамуына қолдау көрсетутең дамуын сұйемелдеу, оларды ішкі өлкедегі халықтармен тең мәмілеге кенелтудеңгейде басқару; (2)2. Ұлттардың діни сенімін құрметтеу, әрбір діннің ғибадатханасын, мешітін, шіркеуін қорғау; (3)3. Ұлттардың дәстүрлі мәдениетін, салтын, әдетін, тілін, жазуын құрметтеу; (4)4. Әр ұлт халқының бас амандығынқауіпсіздігін , мал-мүлкін, сөз, әрекет, қоныстану, баспа сөз, жиналыссын ашу, ұйым қүру дарға ұйысу бостандығын заң бойынша қорғау қамтамасыздандыру; (5)5. ЖерлікЖергілікті афтономияавтономиялық құрылымдыны жүзеге асыру. Оның жүзеге асырылуы үшін атқарылатын шаралары төменгідей: 1. Көтеріліс жасаған аудандарда тәртіп қалпына келтірілгеннен кейін үш ай ішінде ауыл, қалашықтарда әкімдердіңлашықтарда баужя сайлауын өткізіп болып, демократиялық саясатты жүзеге асыру; 2. Аудандық кеңестер құрылып болғаннан кейін, аудандық кеңестің ұйымдық заңындағы ережелерінебелгілемеге сай, жергілікті халықтың игілік атқарылатын істер жөнінде ұсыныс беру ұқығықұқығының болу, жергілікті әкімшілік қызметкерлерідніңің заңға қайшы әрекеттерін жөнінде әшкерелеу, олардың қызметін бақылау ұқығықұқығының болуы; 3. Аудандық кеңес құрылғаннанып 6 айдан кейін, жергілікті халықтың арасындағы беделді, білімді, көшелі екі адамды анықтапкөрсету, оларды үкімет орынынаның біреуін әкім етіп тағайындау; 4. Үкімет әкімінің қызметіне көмектесетін бір орынбасар тағайындау; 5. Аймақтың уәлиін өлкелікӨлкелік үкімет көрсетіптің, келісімімен орталық тағайындайдыу және ол жергілікті адам болуы тиіс, басқа да әкімшілік қызметкерлердің көбін жергілікті адамдардан таңдап алуды принцппринцип ретінде ұстануету; 6. Бұдан былай үкімет алман-салықты жеңілдетуді шынайы ескерубағыт етіп ұстану, жаймалап салық салуға қатаң тийым салу, халықтың тұрмыс өресін дәрежесін өсіру үшін, олардың ауыл шаруашылығы менын, өнер кәсіпөнеркәсіпті дамутуына, сауданымен айналысуына белсене дамытуына көмектесу; 7. Әр дәрежелі мектептерді жаппай құрып ашып, қоғамдық оқу-ағарту саласындады жалпыға бірдей білім беру жұмысын жолға қою, ластыру арқылы білім қабілетті жоғарлату, бастауыш шы мектептерде түгелдей әр ұлттың өз жазуын қолданып, өз тілінде оқыту, жазуын қолдану; 8. Көтеріліс жасаған өңірдегі барлық әскери қимылдарды тоқтату, оқиға туылудан бұрынғы жағдайды және тәртіпті бір ай ішінде қалпына келтіру, оқиға туылған кездегі барлық заңсыз ұйымдардың қүшінен қалдыру жою; 9. Оқиғаға қатынасқан қарулы ұйымдарды қаражат беріп, өз мекеніне қайтарып, тыныш бейбіт кәсіппен шұғылдануына атын жәрдем ету; 10. Оқиғаға қатынасушыларды қузастырдаламау және олардың бас амандығы мен тұрар жайының қауіпсіздігін амандығын қорғау; 11. Оқиғаға қатысты болып қолға алынғандарды өзара анықтау арқылы босату, мал-мүлкі мұсадырланғандардың мал-мүлкін анықтап иесіне қайтару; 12. Заңсыз ұйымдарға қатынасқандардыан өз жеріне қайтуды тілегендерге қаражат беріп жолға сал жол қаражатымен ұамтамасыз етіп еліне қайтаруу, қалғандарын үкімет тарапынан тексеру жүргізгеннен кейін іп істету, олардың мемлекеттік үшін қызмет ісетеуіне орай мүмкіндік беру. 19 қазан. РахымжанРақымжан Сабырхажиев қатарлы үшеуі бастаған уәкілдер батыс ғимаратта Масғұтпен алғаш кездесті. Осы күні түстен кейін сағат бесте, Жаң жы жұң Лю зыр ұңды ұң ерекше күтіп алу орнына келісөз жүргізіп жатқан ғимаратқа барып,: «оОрталықтың Шынжаңдағы ішінара оқиғаны шешу жөніндегі ұсыныс жобасын» РахымжанРақымжан Сабырхажиевтерге бастатқан уәкілдерге қолма-қол екі тапсыруғаып беруге жіберді. РахымжанРақымжан Сабырхажиев Лю зырұңға: б «Біз бұл жолы Үрімжіге «Шығыс түркістанТүркістан республикасының» уәкілі боп келіп едік. Орталықтың бізді «көтерілісші халықтың уәкілі» деп қарауы бұған сәйкес келмей отыр. Келіс сөзКеліссөзге қатысушы уәкілдеріміз: бұл іске біздің өкілеттігіміз жетпейді, сондықтан да жауап бере алмаймыз. ты бола алмайтындықтан, Құлжаға қайтып барып ақылдасып, нұсқау алған соң, Үрімжіге қайтып келіп, кеңесті жалғастырсақ» – сек деп отыр дегенді білдіре келіп, сқзінің соңында: «мМинистр Жаң жы жұңның ұсыныс жобаны бізге бергеніне рахмет айтамын. Соандай-ақ, соғысты қойып, мәселені бейбіт жолмен сәтті шешуді үміт етемін» – деді. АқыметАхметжан Қасыми да: «қҚазір дүние жүзінде бейбітшілік орнады. Біз әрқандай жерде қан төгіп, бейбітшілікті бүлдіруді әсте қаламаймыз», – дегенді білдірді. 20 қазан. Рақымжан Сабырхажиев жаңа ғимаратта Жаң жи жұңмен екі рет кездесті. Жаң жы ыжұң: «оОрталықтың Шынжаңдағы ішін араішінара оқиғаны шешу жөніндегі ұсыныс жобасы» туралы олардыңан пікірін сұрады. Рақымжан Сабырхажиев: «Біздің пікіріміз – дербестікті талап ету, яғни, ҚытайЖұңгоЖүңго териториятерриториясынан бқлінбей, айрылмай сыртқы істерСыртқы істер мен, ағымдағы істерді жағында орталықпен орайластыра жүргізуқа бағыну. Ал жергілікті әкімшілік пен, оқу-ағарту сияқты жақтарды істерді жергілікті үкіметтің өзінің билігінде қалдыру бір жақтылы ету. Біз бұл жолы Үрімжіге келіп, өз көзімізбен көріп, естіп орталықтың Шынжаңға жасаған қамқорлығына қатты әсерлендікриза болдық. Ұсыныстағы 12 түрлі жобаға келсек, оны Құлжаға ала қайтып, үкіметімізбен және халық бұқарасымен ақылдаса отырып, шешім жасамақшымыз», – деді. Іле-шала, Жаң жы жұң: «Ммемлекетті жақжағытау, үкіметке бойсынуды» негізгі мақсат еткен сөз сөйледі. Жаң жы жұң өзінің сөзінде былай деді: «Тарихтан алған мынадай екі айқын факт қисын бар: біріншісі, Шынжаң екі мың неше жылдың алдында Қытай ЖұңгоЖүңго тереториятерриториясы еді, мұны бүкіл дүние жүзі мойындайды. Екінші, орталықтың мұрсамұршасы келмей қалған кездерде, Шынжаңда екінің бірінде ұсақ бектіыктер көбейіп, өз ара қырқысып, халық қатты азап шекті. Кейде шет елшетелдің шапқыншылығына ұшырап, халық бұрынғыдан бетер азап шекті» – дей келіп., Оол мынаны үміт ететіндігін білдіреді:, – халық жағынан алғанда, Шынжаң ата-бабаларымыз қан төгіп, тер ағызып жүріп ашқан жер екенін сөзсіз білу мойындауы керек. Орталық Шынжаңнан әсте безбейді. Үкімет жағынан алғанда – өткендегі оқиғалар өз ара қайшылықтан туылғанын, оның басым көпшілігібін қате саясат ұстанудан тудырғанын сөзсіз түсіну керек» екендігін ескертті . Рақымжан Сабырхажиевтер Жаң жы жұңға: бұдан былай мәселені ендігі әрі қан төкпей отырыптөгіссіз, бейбіт жолмен сәтті шешуді үміт ететіндіктерін байсалды түрде білдірді. 21 қазан. Жаң жы жұң уәде бойынша Иевсеиевпен Евсеевпен кездесті. Евсеев: «Иевсеиев Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» – ҚытайЖұңгоЖүңгодан бөлініп кетпейді. Бұл негізгі принцппринцип, бірақ,бірақ «Оорталықтың Шынжаңдағы ішінара оқиғаны шешу жөніндегі ұсыныс жобасы» «Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ»» халқының талабын қанағаттандыраып кете алмауы мүмкін. Уәкілдерді алдымен Құлжаға қайтарып, кеңесті олар қайтып келгеннен соң жалғастырса да болады» – дегенді білдірді. Сондай-ақ ол Жаң жы жұңға : «Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ»тың» келіс сөзкеліссөз уәкілдері ертең Үрімжіден аттанып, келген жолдарымен Құлжаға қайтатын болды», – деді. Осы күні Жаң жыжұңЖаң жы жұң батыс ғимаратта Рақымжан Сабырхажиев бастатқан уәкілдер терге қонақ асы үстіндеда Жаң жыжұңЖаң жы жұңға мыналарды білдірді: «Бұл жолы Шынжаң мәселесін қан төкпей, бүкілдей бейбіт жолмен шешу үшін келіп отырмыз, бұдан былай орталықтың демократиялық саясаты мен Жаң министрдыминистрдің 12 түрлі ұсыныс жобасы егер бір жолата толықтай іске асатын болса, онда біз мәңгі бейбіт өтеміз. Бақытты тұрмыс қамтамасыздандырылатын болады» – деді. 22 қазан. Рақымжан Сабырхажиев қатарлы үш уәкілеуі Манас арқылы Құлжаға қайтты. Осы күні «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора лармүшелер мәжілісі №113- қаулы қабылдап:, әр жылы 12 қараша төңкеріс мерекесін атап өтуді болып рәсімін бекіттілді. Осы күні «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора лармүшелер мәжілісі қаулы қабылдап,қаулы қабылдады: мыналарды бекіттідай шешім шығарды: (1)1. Маршалдық шен бекітілді;. (2)2. Әскери істер комитеті құрылды. Әлихан төре – төраға, генерал лейтенант Ысқақбек Мөномөонов, генерал- мойор И.Г.Палинов, полковник АқметАхмет Қасыми, подполковник Керім Ажылар мүше болып сайландыды; . (3)3. Әлихан төреге маршал шені берілді; . (4)4. Әскери істер комитетіне – әскери істерге бір тұтасбіртұтас басшылық ету құқығықұқығы берілді; . (5)5. И.Г.Палинов – орта линия шептегі соғыс майданына, Ысқақбек Мөнөномонов о – оңтүстік соғыс майданына басшылық ететін болды; . (6)6. Бұдан былай барлық әскери қимылдар мен оған қатысты істер – әскери істер комитеті бекіткеннен кейін барып атқарылатын болды.
(1)1. Алтай аймағындағы – қазақ, ұйғыр, орыс ұлттары арасында бұрын белгіленген жұнуаң, бейсі, тәйжі, үкірдай, залың, зәаңгі лауазымдары жалғаса береді және олған мирастық лауазым болып табыладықорлық етіледі. Жұн уаң мен бейсіге Алтай уәли мекемесі төте тікелей басшылық етеді. Тайжы, үкірдай, залың, зәңгілерге – солардың өздері тұрған ауданның аудандық үкіметі басшылық етеді; . (2)2. Қазақ арасында Закиқан Еленұлы – жұн уаң, Ежен Бұқатұлы – Сарысүмбе, Бурылтоғай, Шіңгіл аудандарыныңа бейсісі, сондай-ақ қосымша әрі Базарқұл руынан тәйжісі болды. Ол жоғарғы аталған аудандағы – 5 тәйжіге, 9 үкірдайға және 12 залыңға, 28 заңгінііге басшылық етедіқарды. Қибат Сағдолаұлы Закария – Қаба, Буыршын, Жеменей аудандарыныңа бейсісі болып тағайындалды, оған аталған жоғарғы үш аудандағы бес тәйжі және сегіз үкірдай, 11 залың, 19 заңгіні басқақарайрды; . (3)3. Моаңғол ұлтының ру басшылары бұрынғы орнын сақтап қалады, олар өз жеріндегі аудандық үкіметтің төте тікелей басшылығықарамағында болады; . (4)4. Макаров – орыс ұлтының үкірдайы болып тағайындалды, ол төменде залың мен, зәаңгіні өзі тағайындайды; . (5)5. Жоғарыда белгіленген әр ұлт басшылары өздеріне қатысты руларды мықты әділ басқарып, үкімет тапсырған барлық міндетті ойдағыдай орындауы керек. жүктеу/скачать 3.86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|