Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
(-менен) түрінде жалғанады (шана-мен, жол-мен, Бейсен-мен,сені-менен). ә) Сөздің соңы ұяң з, ж
жүктеу/скачать 3.22 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырып бойынша сұрақтар
| (-менен) түрінде жалғанады (шана-мен, жол-мен, Бейсен-мен,сені-менен).
ә) Сөздің соңы ұяң з, ж дыбыстарының бірі болса, косымша -бен (-бенен) түрінде жалғанады (қағазбен, сөзбен, біз-бен). б) Сөздің соңы қатаң дауыссыз дыбыстардың біріне аяқталса, қосымша - пен (-пенен) түрінде жалғанады (ат-пен, ұшақ-пен,ерлік-пен). Көмектес септік жалғаулы сөз к і м м е н ? н е м е н ? деген сұрақтардың біріне жауап беріп тұрса, сөйлемде толықтауыш болады. Мысалы: 1) Содан кейін барып батпандай зор ашқышпен салдыр-гүлдір еткізіп темір торлы есікті ашып жіберді де, шошып кетіп, қайтадан жаба салды. (X. Е.) 2) Мырқал сағатына қарай салып, Мирон Павловичпен сайысар кезі 141 жақындап қалғанын білді де, Сәуледен жаңағы жазып алған екі сөзін күбірлеп жалма-жан жаттай бастады. (Ә. Ә.) 3) Осы қолғаппен бокс ойнауға болмас па екен деген ой келді оған. (Б. Соқп..) Бұл сөйлемдердегі ашқышпен, Мирон Павловичпен, қолғаппен деген көмектес септік жалғаулы сөздер н е м е н ? к і м м е н ? деген сұрауларға жауап беріп, толықтауыш болып тұр. Көмектес септік жалғаулы сөз қ а л а й ? деген сұраққа жауап беріп, сөйлемде пысықтауыш болады. Мысалы: 1) Әбішке зор ілтипатпен қарады. (М. Ә.) 2) — Қел, Сәулеш, кел!— деп, жылы шыраймен қарсы алды. 3) Аяғын салмақпен басып ортадағы столға жақындап келді. (Ә. Ә.) Бұл сөйлемдердегі ілтипатпен, шыраймен, салмақпен деген көмектес септік жалғаулы сөздер қ а л а й? деген сұрақтарға жауап беріп, пысықтауыш болып тұр. Тақырып бойынша сұрақтар: 1) Зат есімнің септік категориясы деген не Септік жалғаулары қандай қызмет атқарады ? 2) Зат есім сөздерінің септелуі немесе зат есімнің септік парадигмасы деген не ? 3) Қандай септіктер синтетикалық септіктер деп аталдады ? 4) Қазақ тілінде неше септік бар ? 5) Атау септік қандай грамматикалық мағына білдіреді қандай тұлғада қолданылады ? 6) Ілік септік қандай грамматикалық мағына береді ? Жалғаулары қандай? 7) Ілік септік тұлғасындағы сөз сөйлемнің тек қандай мүшесінің қызметінде қолданылады ? 8) Барыс септіктегі сөз қандай грамматикалық мағыналар береді ? Жалғаулары қандай ? Барыс септік тұлғасындағы сөз сөйлемнің қандай мүшелерінің қызметін атқарады ? 9) Табыс септіктегі сөз қандай грамматикалық мағына береді ? жалғаулары қандай Сөйлемде негізіненқай мүшенің қызметін атқарады ? 10) Жатыс септіктегі сөз қандай грамматикалық мағыналар береді ? Жалғаулары қандай ? Сөйлемнің қай мүшелерінің қызметінде қолданылады ? 11) Шығыс септіктегі сөз қандай грамматикалық мағыналар береді ? Қандай жалғаулары бар ? Сөйлемде қандай мүшелердің қызметін атқарады ? 12) Көмектес септіктегі сөз қандай грамматикалық мағыналар береді? Жалғаулары қандай ? Сөйлемнің қандай мүшелерінің қызметін атқарады ? 77-жаттығу. Мәтіндегі қара әріптермен жазылған сөздерді теріп, септік жалғауларын сызықша арқылы бөліп, соңынан жақша ішіне сұрақтарын қойып жазыңдар. Олардың қай септік екенін айтыңдар. жүктеу/скачать 3.22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|