Қазақ тілінің түркі тілдері жүйесіндегі орны Жоспар: - 1. Түркі тілдерін тілдік (фонетикалық, морфологиялық) тұрғыдан топтастыру – классификациялау, әрбір тілдің түркі тілдері құрамындағы орнын айқындау М.Қашқаридан басталатыны туралы тұжырымдау.
- 2. Түркі тілдерін А.Н.Самойловичтің 6 топқа бөліп қарастыруы.
- 3. Қазақ тілінің түркі тілдер жүйесіндегі орны.
Түркі тілдерін тілдік (фонетикалық, морфологиялық) тұрғыдан топтастыру – классификациялау, сөйтіп әрбір тілдің түркі тілдері құрамындағы орнын айқындау Махмуд Қашқаридан басталады. Түркі тілдерін тілдік (фонетикалық, морфологиялық) тұрғыдан топтастыру – классификациялау, сөйтіп әрбір тілдің түркі тілдері құрамындағы орнын айқындау Махмуд Қашқаридан басталады. - Демек, сан ғасырлық геосаяси жағдайлар келтірген кедергілерді есептемегенде, түркі тілдерін зерттеуге салыстырмалы әдісті қолданудың өзіне 1000 жылға жуық уақыт болды деуге болады. Махмуд Қашқаридың айтуынша, «Сахара, қыр халықтарынан шыққан жомұлдардың тілдері өз алдына жеке тіл. Олар түрікшені жақсы біледі. Қай, ябақу, татар, басмыл тайпаларының да өз тілдері бар. Олар түркі тілдерін әлімсақтан бері біледі. Қырқыз, қыпшақ, оғыз, тохси, яғма, чігіл, оғрақ, жарұқ тайпалары тек түркі тілімен ғана сөйлейді. Иәмәк пен башқырт тілдері оларға жақын». Мұндағы «жақын» - салыстырмалы зерделеуден туындағын концепт. Махмуд Қашқари еңбегіңде мысал ретінде қамтылған 262 мақал-мәтелдің біразы ішінара лексика-семантикалық трансформациялануға ұшырағанымен, қазіргі түркі тілдерінде, айталық, қазақ және татар тілдерінде мағынасын сақтаған. Мәселен, жинақта: Ікі қочқар башы бір әшәчта бышмас; қазақ тілінде: Екі қошқардың басы бірқазанға сыймайды; татар тілінде: Ике тәкә башы бер казанга (табакка) сыймас. Мұндай тілдік деректер қазіргі қазақ және татар тілдеріндегі фразеологизмдердің тарихи негізінің бір екенін білдіреді. Аталған екі тіл де түркі тілінің «қыпшақ немесе солтүстік батыс» тобына жатады немесе «ең жаңа түркі тілдері» тобына кіреді.
Достарыңызбен бөлісу: |
