Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 2014 – 2018 жылдарға арналған стратегиялық жоспары туралы

1. Дамудың негізгі параметрлері

Қаржы мониторингінің ұлттық жүйесін құрудағы алғашқы қадам салыстырмалы түрде жақында 2010 жылғы 10 наурыздан бастап өз күшіне енген Заңсыз жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл туралы Заңды (АЖ/ТҚҚ) қабылдау болып табылады. Қазіргі уақытта заңнама Ақшаны жылыстатуға, терроризмді қаржыландыруға және жаппай қырып жою қаруын таратуды қаржыландыруға қарсы іс-қимыл жөніндегі халықаралық стандарттарға (АЖ/ТҚҚ және ОМУ) «Неғұрлым сәйкестік» және «Сәйкестік» бағаға дейін (ФАТФ-ның 40 ұсынымы) сәйкес келуі үшін жетілдіруді қажет етеді.

Қазақстан Республикасы 2015 жылғы қарашада ЕАТ жалпы отырысында стандартты мониторингтен алу рәсімдері шеңберінде Ілгерілеу туралы үшінші есепті беруі қажет.

Ілгерілеу туралы есептерді қорғау мақсатында «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне заңсыз жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға және ақшаны қолма-қол ақша айналдыруға қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 21 маусымдағы» №19 – V Заңы қабылданды, ол мыналарға бағытталды:

– адвокаттар орындайтын конституциялық мәні бар миссия мен олар үшін заңмен енгізілген уәкілетті органды өз клиентінің күмәнді қаржылық мәмілелері туралы хабардар ету жөніндегі міндет арасындағы шиеленісті болғызбайтын құқықтық тетіктерді бекіту;

Заңға банктік салымды тоқтатып қою, уәкілетті органға құпияны қамтитын мәліметтер беру тәртібі, қаржы мониторингі субъектілері үшін Ішкі бақылау қағидаларына талаптарды бекіту, қаржы мониторингіне жататын күдікті операцияларды тоқтатып қою тәртібі бөлігінде тікелей әрекет ететін нормативтік-құқықтық акті мәртебесін беру;

ұйымдарды немесе жеке тұлғаларды терроризмді және экстремизмді қаржыландыруға байланысты ұйымдар мен тұлғалар тізбесінен алып тастайтын тетіктерді бекіту;

азаматтар мен кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау үшін Бас прокуратураның қадағалау функциясын күшейту;

ақшаны қолма – қол ақшаға айналдыру жөніндегі күдікті операциялардың критерийін белгілеу;

тиісті жабдығының (қондырғысының) болмағаны үшін төлем карточкаларын пайдалана отырып, төлемдер қабылдауға міндетті сауда (қызмет көрсететін) ұйымдардың әкімшілік жауапкершілігін белгілеу;

заңды тұлғалар арасында мәміле бойынша жүзеге асырылатын қолма-қол есеп айырысудың шекті сомасын (1000 АЕК мөлшерінде) төмендету.

Осы Заңмен ФАТФ Халықаралық стандарттары 13 – ұсынымының талаптары іске асырылды.

2013 жылы ФАТФ 31 – ұсынымын сәйкес келтіру мақсатында Комитет АЖ/ТҚК саласында ынтымақтастықты күшейту жөнінде жұмысты жүргізді және ҚР Ұлттық Банкінің, Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігінің, Спорт және дене шынықтыру істері агенттігінің және ҚМ Қаржылық бақылау комитетінің ынтымақтастығы мен өзара іс – қимыл жасауы туралы келісімдерге қол қойды.

2014 жылы «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы № 206 – V қабылданды. Осы Заңмен Қазақстан Республикасының 6 кодексі мен
27 заңына түзету енгізілді.

Заңда:

«бенефициар меншік иесіне (пайда алушыға)» қатысты тиісті тексеру жүргізу жөнінде талап белгілеу;

ішкі бақылау қағидаларының шараларын және қаржы мониторингі субъектілеріне өз клиенттерін тиісінше тексеруді жетілдіру;

қабық-банктерді құру мен олардың қызметіне және олармен корреспонденттік қарым-қатынас орнатуға, сондай – ақ жасырын банктік шоттар мен ойдан шығарылған есімдерге банктік шоттар ашуға тікелей тыйым салуды бекіту;

Қазақстан Республикасында ратификацияланған халықаралық конвенцияларға сәйкес конверсияны криминалдандыру немесе қылмыстардан алынған кірісті білдіретін мүлікті аудару, сондай – ақ қылмыстан алынған кірістерді тәркілеу немесе алып қою;

инсайдерлік мәмілелер мен нарықты айла-шарғымен басқару бөлігінде ақшаны жылыстатуды криминалдандыру;

ұғымдық аппараты кеңейту көзделген.

Заңмен ФАТФ халықаралық стандарттарының 24 ұсынымы іске асырылды.

Осыған байланысты, ақшаны жылыстатудың криминалдануы және терроризмді қаржыландыру бөлігінде, қаржы мониторингі субъектілерінің орындауы үшін міндетті АЖ/ТҚҚ және ОМУ жөнінде шаралар белгілейтін мәселелер бойынша, құзырлы және бақылаушы органдарға қажетті міндеттерді беру мәселелері бойынша бөлігінде заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу талап етіледі, сондай-ақ қаржы мониторингі субъектілерінің тізбесін кеңейту, ішкі бақылау қағидалары мен өзінің клиенттерін, бағдарланған тәсіл тәуекеліне негізделген қаржы мониторингі субъектілерін тиісті тексеру шараларын жетілдіру талап етіледі.    

18 заңның 5-1 мақаланың пунктына сәйкес, қаржы мониторингіне жататын операциялар жәйлі мәлімет, және қаржы мониторингінің клиенттері жәйлі ақпарат, осы заңнамада көрсетілмеген жағдайда уәкіл органымен көрсетілмейді.

Қаржы мониторингінің ұлттық жүйесін құрудағы алғашқы қадам салыстырмалы түрде жақында 2010 жылғы 10 наурыздан бастап өз күшіне енген қылмысты жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл туралы Заңды (АЖ/ТҚҚ) қабылдау болып табылады. Қазіргі уақытта заңнама Ақшаны жылыстатуға, терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл жөніндегі халықаралық стандарттарға (АЖ/ТҚҚ және ОМУ) «Неғұрлым сәйкестік» және «Сәйкесстік» бағаға дейін (ФАТФ-ның 40 ұсынымы) сәйкес келуі үшін жетілдіруді қажет етеді.

18 заңның 5-1 мақаланың пунктына сәйкес, қаржы мониторингіне жататын операциялар жәйлі мәлімет, және қаржы мониторингінің клиенттері жәйлі ақпарат, осы заңнамада көрсетілмеген жағдайда уәкіл органымен көрсетілмейді.

3. Негізгі сыртқы және ішкі факторларды бағалау

Сыртқы факторлар

Қазақстан ашық экономикалық, халықаралық қаржы-экономикалық қатынастарға интеграцияланған ел болғандықтан, операцияларды сапалы талдау:

1) Басқа мемлекеттердің қаржы барлау бөлімшелерімен өзара іс қимылсыз;

2) ҚМК-нің «Эгмонт» тобы, Қаржыны жылыстатумен күрестің қаржылық шараларын әзірлеу жөніндегі тобының (ФАТФ) және Қылмыстық кірістерді заңдастыруға және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл жөніндегі Еуразиялық топтың (ЕАТ) жұмыс топтары мен Пленарлық отырыстарында қатысуынсыз;

3) екіжақты ынтымақтастықты дамыту – қаржы барлау бөлімшелерімен меморандумдарға қол қоюсыз мүмкін емес.

Ішкі факторлар

1) АЖ/ТҚҚ жүйесін дамыту мен Қазақстан Республикасының АЖ/ТҚҚ мен ОМУ-дың Халықаралық стандарттарына сәйкестік рейтингін арттыру мемлекеттік арнайы және құқық қорғау органдарының үйлестірілген жұмыстарына, сондай-ақ қаржы мониторингі субъектілері ұсынатын мәліметтер мен ақпараттарды жинау және өңдеу процестерін ақпараттық-технологиялық қамтамасыз ету деңгейіне тәуелді болады;

2) Ақпаратты ұсыну нысандарын жетілдіру, күдіктіліктің жаңа критерийлерін заңнамалық бекіту, басқа мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл және деректер алмасу ҚМК-нің Бірыңғай ақпараттық талдау жүйесін дамытуды талап етеді.

Осы мақсатқа қол жеткізуге бағытталған бюджеттік бағдарламалардың кодтары _ 001, 014, 016, 027, 072