2 - тақырып: Пестщидтерді қолданудың негіздері.
Сабақтың мақсаты: Пестицидтердің препараттық түрлерімен,
пестицидтердің қолдану тәсілдерімен танысу.
Түсініктеме
Пестицидтерді қолданудың тиімділігі кӛбінесе олардың түрлеріне
байланысты болады. Пестицидтің препараттық формасы препараттың
жұмсау мӛлшеріне, ағзаға ӛтуіне, әсер етуінің ұзақтығына, қоршаған орта
және адам үшін қауіптілік дәрежесіне әсер етеді. Қолдану үшін арналған
препараттардың (пестицидтердің) құрамына әсер етуші заттардан басқа,
толықтырғыштар
(немесе
еріткіштер)
және
қосалқы
заттар
(ингредиенттер) енеді, олар пестицидтердің физикалық-химиялық
қасиетін жақсартады.
Препараттың түріне қарап, қолдану әдісін анықтайды. Зиянды
ағзалармен күрескенде пестицидтердің әр түрлі әдістерін - бүркуді,
фумигацияны, уландырылған еліктіргіштерді, дәрілеуді қолданады.
Пестицидтерді
қолданудың
әрбір
тәсілдерінде
ӛздеріне
тән
артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Ӛсімдіктерді табысты қорғау
үшін пестицидтерді колданудың, жұмыстық құрамның концентрациясын
дұрыс таңдаудың үлкен мәні бар.
1 - тапсырма. Пестицидтердің негізгі препараттық түрлерімен және
олардың жұмыстық құрамымен танысу, 1,2 — кестелерді толтыру.
1 кесте - Ӛнеркәсіптік препараттардың түрлері.
Препараттардың түрлері
Әсер етуші
заттардың
пайызы
Негізгі
ингредиент-
тер
Қолдану
тәсілдері
1
2
3
4
Түйіршіктер (Т)
Суланатын ұнтақ (СҰ)
Еритін ұнтақ (ЕҰ)
Сулы-диспергияланатын
түйіршіктер (СДТ)
1
2
3
4
Ақпалы құрғақ суспензия
(АҚС)
Микрокапсулалар
Паста (ПС)
Суда ерігіш концентрат
(СЕК)
Эмульсия концентратты
(ЭК)
Суспензия концентраты
(СК)
Ультра аз кӛлемді (УАКБ)
үшін препараттар
Шашкалар
Дуст (Д)
2 кесте - Препараттардың жұмыстық кұрамы
Жұмыстық кұрамы
Дайындау және қолдану тәсілдері
Суспензия
Эмульсия
Аэрозоль
Шын ерітінді
Коллоидтық ерітінді
Газ, булар
2 - тапсырма. Пестицидтерді қолданудың тәсілдерімен танысу, 3,4 -
кестелерді толтыру.
3 кесте - Пестицидтерді қолдану тәсілдері.
Тәсілдердің атауы
Қолдану ерекшеліктері Препараттың
жұмыстық түрі
1
2
3
Тозаңдату (тыйым
салынған)
(тыйымсалынм
сассссссалынған)
Бүрку:
УАК
Шағын кӛлемді
Кәдімгі кӛп литражды
Дәрілеу:
кұрғақ
дымқыл
ылғалды
Уландырылған
еліктіргіштер
Аэрозольді ӛңдеу
Фумигация
Гербигация
Түйіршіктер және
микротүйіршіктер
4 кесте - Бүрку кезінде жұмыстық сұйықтықтың шығындалу мӛлшері
Дақыл
Жерүстілік
Авиациялық
кӛп литрлі
шағын
кӛлемді
орташа
тамшылы
УАК
1
2
3
4
5
Танаптық:
сұйықтықтың
шығындалу
мӛлшері, л/га;
тамшы кӛлемі, мкм;
жабдықтар
Бақшалық:
сұйықтықтың
шығындалу
мӛлшері, л/га;
тамшы мӛлшері,
мкм;
жабдықтар
Жидектер және
жүзім сабағы:
сұйықтықтың
шығындалу мӛлшері,
л/га; тамшы
мӛлшері, мкм;
жабдықтар
3 - тапсырма. Пестицидтердің жұмыстық құрамының концентрациясын
есептеу керек және әр түрлі тәсілдерді қолданудың қажетілігін анықтау.
1 - есеп. 100 га жерге себуге арналған бидай тұқымын залалсыздандыру
үшін, 1 т тұқымға 0,04 кг ә.е.з. шығындалатын болса, құрамында 200 г/л
ә.е.з. бар премис 200 дәрілегіштің керекті мӛлшерін есептеу керек.
2 - есеп. Тұқымдық дәнді фумигациялау үшін магтоксиннің қажетті
мӛлшерін есптеу керек, егерде қоймадағы үйіндінің биіктігі 1,5 м, ені 15 м,
ұзындығы 45 м болса, 1 м тұқымның массасы 750 кг тең болса, ал
препараттың шығындау мӛлшері 9 г/т болса.
3 - есеп. 20 га топырақты қиярдың топырақтық инфекциясынан
залалсыздандыру үшін 50% фундазол фунгицидінің керекті мӛлшерін
есептеу керек, егерде фунгицид 0,05% ә.е.з. бойынша суспензия түрінде
суару әдісімен қолданылса, жұмыстық кұрамын шығын мӛлшері 900 л/га
құраса.
Бақылау сұрақтары:
1. Пестицидтің шығын мӛлшері, ә.е.з. бойынша концентрация, препарат
бойынша жұмыстық кұрам дегеніміз не?
2. Препараттың қатты және сұйық түрлері және олардан алынатын
жұмыстық құрамдар.
3. Қосалқы заттар және олардың тағайындалуы.
4. Пестицидтерді қолдану әдістерінің оң және теріс жақтары.
5. Пестицидтерді қолданудың ережелері.
3 тақырып: Өсімдік зиянкестерімен күресу құралдары
Сабақтың мақсаты: Қазіргі инсектицидтер, родентицидтер, акарицидтер,
фумиганттар, нематицидтер ассортиментімен танысу.
Түсініктеме
Зиянкестерді басу үшін қолданылатын органикалық синтез
құралдары әр түрлі химиялық қосылыстар кластарына жатады. Бір классқа
жатқызылатын препараттар әсер ету механизімі ұқсас және жалпы арнайы
қасиеттермен сипатталады.
Қазіргі кездегі фосфорорганикалық инсектицидтердің түрлерін
мынадай әсер етуші заттар құрайды: фенитротион, хлорпирифос,
диазинон,
пиримифосметил,
малатион,
диметоат,
диазинон,
пиримифосметил, фозалон. Синтетикалык пиретроидтардан туындаған
әсер етуші заттары циперметрин изомерімен, цигалотрин изомерлерімен,
дельтаметрин, бифентрин, эсфенвалерат, перметрин, бета - цифлутрин
препараттары болып табылады. Ӛндірісте фенилпиразолдар (ә.е.з.
фипронил), неоникотиноидтар (ә.е.з. имидаклоприд, ацетамиприд,
тиаметоксам)
тобының
препараттары
кең
қолданыс
тапты.
Антирезистенттік бағдарламалар үшін біршама жаңа ә.е.з. бенсултап,
авермектин (абамектин) препараттарының маңызы зор.
Инсектицидтер топтарынан гормон тәрізді препараттар әсер етуші
дифлубензурон, тефлубензурон, новалурон туындылары ерекше орынды
алады. Зиянды кенелерге қарсы ФОҚ, синтетикалық пиретроидтар,
авермектиндерден басқа арнайы акарицидтердің бір тобы бар.
Кеміргіштерге қарсы қолдануға рұқсат берілген препараттардың барлық
түрлері қанның ұюына қарсыларға (антикоагулянттарына) жатады.
Фумиганттар түрінде зиянкестерге қарсы газ тәрізді немесе бу тәрізді
күйінде әсер ететін заттар қолданылады.
Зиянкестермен күресу құралдарын зерттеу кезінде пестицидтердің
саудалық атауларымен танысу керек, әсер ету механизіміне қажеттілігіне,
қолдану әдісіне, күту мерзіміне, уыттылығына кӛңіл аудару керек.
Тапсырма: Зиянкестермен күресу үшін рұқсат берілген пестицидтердің
түрлерімен танысу.
1 кесте - Инсектицидтердің, акарицидтердің сипаттамасы
Кӛрсеткіштер
Түсіндіру
1
2
Әсер етуші затының атауы
Сатылу атауы
Химиялық топ
Әсер ету сипаттамасы
1
2
Қажеттілігі
Қолдану әдістері, шектеуі
Күту мерзімі
Уыттылығы
Қауіптілік класы
2 кесте — Фумиганттардың сипаттамасы
Препарат,
әсер етуші
заты
Препарат
түрі
Қауіптілік
дәрежесі
Ӛңделетін
объектілер
Қолдануға
қойылатын
талаптар
3 кесте - Родентицидтердің сипаттамасы
Препарат,
ә.е.з.
Қауіптілік
дәрежесі
Қажеттілігі
Қолдану орыны және
тәсілі
4 кесте - Нематицидтердің сипаттамасы
Препарат,
ә.е.з.
Қауіптілік
дәрежесі
Қажеттілігі
Қолдану орыны және
тәсілі
Бақылау сұрақтары:
1 Пестицидтердің қоршаған орта объектілеріне әсері.
2. Инсектицидтерді қосылыс топтары бойынша қолданудың қасиеттері
және ерекшеліктері.
3. Акарицидтерге және қолдану әдістеріне жалпылама сипаттама беріңіз.
4. Нематицидтерге және қолдану әдістеріне жалпылама сипаттама
беріңіз.
5. Фумиганттарға қойылатын талаптар. Оларды қолданудағы
ерекшеліктер.
6. Родентицидтердің әсер ету механизмі, қолданудағы сақтық шаралары.
7. Кӛп жылдық ӛсімдіктерді қорғағанда репелленттерді қолдану.
|