Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ғылым комитеті
Әдебиет: Гете И. Избр. филос. произв. – М., 1964; Философия. Энцикло- педический словарь. – М., 2004
жүктеу/скачать 1.5 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Әдебиет: Мәдени-философиялық энциклопедия. – Алматы, 2007. ГИПЕРШЫНДЫҚ
| Әдебиет: Гете И. Избр. филос. произв. – М., 1964; Философия. Энцикло- педический словарь. – М., 2004.
ГИПЕРМӘТІН (грек. hyper – жоғары, ар жағында) – мәтіндер иерархиясында, жүйеге айналған, сонымен қоса мәтіндердің көптігін білдіретін арнаулы құрылым. Г-нің қарапайым мысалына сөздіктер мен энциклопедиялар жатады: ондағы әрбір мақала осы сөздіктегі басқа мақа- лаларға сілтеме береді. Осындай мәтінді әр түрлі оқуға болады: Г-дік сілтемелерді ескермей, қажетіне қарай, бір мақаладан екіншісіне сілте- мелерді ескере отырып, мақалаларды басынан аяғына дейін немесе бір сілтемеден келесісіне ауысып, Г-дік саяхат жасау кездеседі. В. Рудневтің «Қазіргі мәдениет сөздігі осы үшінші тәсілмен құрастырылған. Айталық Г. мақаласын оқу үшін гипершындық, виртуалдық шындық, сананың өзге- рілген түрлері сияқты мақалаларымен міндетті түрде танысу қажет. Г. әдет- те, тізбектік сипатта болады және ол түзу сызықты емес ой лабиринтіне ұқсас. Оған бір енгеннен кейін, қайта шығу қиындық туғызады. Мыс., «Көк шалғынды кесуші» фильмінде кейіпкер компьютерлік вир- туалды шындықтармен танысқан соң, парасаты мен денесі күшейіп, әлем- дік билікке ұмтыла бастады, бірақ компьютерлік Г-ге түскеннен кейін одан шыға аламай қалды, өйткені, ол өз паңдығының қақпанына түсті. Мыс., Адам белгілі бір Г-ді қабылдайды: нақтылы бір тіл ойындарды, қарым- қатынас шеңберін, ойлау тәсілдерін, әдетті кітаптарды т. б. Енді ол осы өзін жалықтырған дүниеден кетейін десе, оны қалыптасқан Г. ережелері ұстап тұрады. Олардан шығу үшін үлкен ырық қажет. Бірақ, ол адамды ырықсыз билей алады. Г. адаммен ойын ойнағандай болады. Әдебиет: Мәдени-философиялық энциклопедия. – Алматы, 2007. ГИПЕРШЫНДЫҚ – гипермәтін және виртуалды шындық ұғым- дарына жақын, француз философы Жан Бодрийар ұсынған ұғым. Г-ты түсіну үшін шындықты мәтінмен қоса алу керек те, мәтінді гипермәтін ретінде қабылдау қажет, сонда Г. түсінігі шығады. Бодрийар пайымдауынша 176 біз осы Г-та өмір сүріп тұрмыз. Бұқаралық ақпарат құралдары, толассыз ақпарат ағыны адам санасын мүлдем билеп алған. Адам дауыл кезіндегідей кеменің үстінде бір шетінен екіншісіне домалай береді. Мыс., 1991 ж. Ирак пен АҚШ-тың арасындағы соғыс шындық мағынасында болған жоқ. Бұл компьютерлер дисплейі мен видеопроекторлар экранына «отырғызылған» гипермәтіндік соғыс болды. Бұл ешқандай мистика емес, ол Г. метафизи- касы, ояу түс. Тіпті, компьютерлік көркем әдебиет және оның тым болмаса, бір классигі белгілі. Оның фамилиясы да – Джойс, бірақ есімі Джеймс емес – Майкл және ол «Улиссті» емес, компьютерлік роман «Тал түсті» жазды. Бұл романды тек компьютер дисплейінде ғана дәл оқуға болады. Ол Г. түрінде құрастырылған. Клавиштерді басу арқылы оны соңынан басына дейін де, эпизодтарын ауыстырып та оқи беруге болады. Г-та уақыт пен кеңістік жасанды болып шығады: кеңістік – прагматикалық, ал уақыт болса – сериалды. Мыс., Г-та қазіргі оқиғаны суреттей келе, тарихтың терең қойнауларына кетіп қалуға болады, одан болашаққа жету үшін бір кнопка жеткілікті. Г. – адамдық мәдениеттің ерекше бір тілдік бітіміне жатады. жүктеу/скачать 1.5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|